लगभग एक महीनादेखि कोरोना भाइरसले मचाएको ताण्डवले विश्वका करीब–करीब सबै मुलुक त्रासमा छन् । कतिपय ठूला, विकसित एवं सुविधासम्पन्न देश त निकै दुःखदायी अवस्थामा छन् भने पूरा विश्व नै लकडाउनको असहनीय भार सहेर ज्यान जोगाउन चिन्तित छ। हरसम्भव प्रयास भइरहेपनि सङ्क्रमित र मृतकको सङ्ख्या बढेको बढ्यै छ। मान्छे जन्मेपछि मर्नु स्वाभाविक हो, तर यो सङ्क्रमण यस्तो दर्दनाक छ कि यसले भ्रातृत्व, सद्भाव, मानवता सबै सखाप पारिदिएको छ। यसले असहनीय विभेद उत्पन्न गरेको छ । कोरोनाको आशङ्का हुनेबित्तिकै बिरामी घरपरिवार, पत्नी, सन्तान, आमाबुबा, साथीभाइ र सहयोगी हातबाट अलग हुनुपरेको छ। जो–जो सम्पर्कमा आएका छन्, उनीहरूलाई पनि खोजी–खोजी अलग्याउने काम हुँदैछ । जुन सङ्क्रमण फैलनबाट रोक्ने एकमात्र उपाय हो र यो सराहनीय हो तरपनि
रोगी तथा उसको परिवारको अवस्था सोच्दा आङ सिरिङ हुन्छ। मान्छेले मृत्यु पहिले नै मृतावस्था महसूस गर्न थालेका छन्। यसर्थ यो सङ्क्रमण हुनु मानवजीवनको सबैभन्दा दुर्भाग्य अवस्था हो। यस सङ्क्रमणबाट जोगिन हरसम्भव प्रयास गर्न पछि हट्नुहुँदैन।
सरकारले कफ्र्यू लगाएपनि, लकडाउन गरेपनि नागरिकले सहर्ष स्वीकार गरी पालना गर्नुपर्छ। यसले दुईवटा लाभ हुन्छ। पहिलो, आफू र परिवार सङ्क्रमणबाट जोगिन्छस दोस्रो असल नागरिकको कर्तव्य निर्वाह हुन्छ। यसपालिको संविधानले नागरिकको कर्तव्य तोकेको छ। जसमा संविधान र कानूनको पालना नागरिकको कर्तव्यको रूपमा व्यवस्था गरिएको छ। सरकारको आदेश र निर्देश पनि कानून नै हो। जसको पालना गर्दा नागरिक कर्तव्य पूरा हुन्छ। यसर्थ लकडाउनको पालना गर्नु नागरिकले संवैधानिक कर्तव्य पूरा गर्ने राम्रो अवसर पाएको ठान्नुपर्छ। सुरक्षाकर्मी तथा सरकारले घरभित्र रहन तथा भीडभाड नगर्न जारी गरेको आदेशलाई सराहनीय कदम भन्दै सबैले स्वागत गर्नुपर्छ। यस त्रासदबाट पार पाउन एक्लो सरकारबाट सम्भव छैन। हरेकले आआफ्नो तहबाट सक्दो योगदान गर्नुपर्छ । एकले अकर्Fलाई सहयोग तथा समन्वय गर्नुपर्छ । सङ्क्रमितलाई विभेद महसूस नहुनेगरी उपचारमा लाग्नुपर्छ। कोरोनाबारे अफवाह फैलाउनु ठूलो अपराध हो। सामाजिक सञ्जालमा धेरै गलत समाचार सम्प्रेषित हुने गरेको आमगुनासो छ। यसलाई नियन्त्रण गर्न उत्तिकै खाँचो छ। रुघाखोकी तथा ज्वरो यसको प्रमुख लक्ष्Fण भएपनि सबै रुघाखोकी तथा ज्वरोले कोरोना सङ्क्रमण हो भन्ने पुष्टि भएको छैन। यसर्थ रुघाखोकी र ज्वरोका बिरामीलाई अस्पतालभित्र छिर्नै नदिनु, उपचार गर्न अस्वीकार गर्नु अनुचित हो । यस्तो क्रियाकलाप रोक्न आमनागरिक तथा सरकारको पहल हुन जरुरी छ। कोरोनाले त्रासदी फैलाएपनि एउटा सकारात्मक सन्देश के छ भने मृत्यु हुनेभन्दा निको हुने बढी छन्। यसर्थ कोरोना लागेपछि जीवन नै सिद्धिन्छ भन्ने सोच राख्नु उचित होइन। नलागोस् भनी सजग रहनुपर्छ। साठी पार गरेका व्यक्तिलाई रोगले बढी समात्ने दाबी भएपनि ९५ वर्षीय सङ्क्रमित पनि निको भएको समाचार छ। यसर्थ पूरै निराश हुने अवस्था छैन।
यो भाइरसलाई मानवनिर्मित हतियार भनिएको छ। वास्तवमा यो भाइरस कसैले बनाएको हो भने त्यो सम्पूर्ण मानवजगत्को कसूरदार हो। मानवताविरोधी हो। तर अहिले आरोपतिर नलागी सबै मिलेर यसको नियन्त्रण गर्न लाग्नुपर्छ। अहिले विवाद भयो भने सङ्क्रमण झन् फैलिन्छ। यसर्थ शक्तिशाली राष्ट्रले पनि संयमता अपनाउनुपर्ने बेला आएको छ। विपत् नियन्त्रणपश्चात् यसको छानबीन गरी वास्तविकता सार्वजनिक गर्नुपर्छ, जसले शक्तिको होडमा मानवता नबुझ्नेहरूले पाठ सिकून्। यद्यपि अहिले नै कुनै देशविशेषले बनाएको सामान मानिसले प्रयोग गर्न त परै जाओस् छुन पनि तैयार छैनन्। यो त उक्त देशको लागि ठूलो नोक्सानी हो । यो नोक्सानीको सोधभर्ना गर्न कैयौं दशक लाग्छ।
कस्तो खतरनाक भाइरस छ, जसले सुविधासम्पन्न एवं शक्तिशाली मुलुकलाई समेत त्राहिमाम पारेको छ। अमेरिका, चीन, इटाली, स्पेन, ब्रिटेनलगायत शक्तिशाली मुलुकलाई समेत नियन्त्रण गर्न हम्मेहम्मे पारेको छ भने साना एवं गरीब मुलुकको हालत कस्तो होला १ नेपालजस्तो गरीब एवं केही सुविधा नभएको मुलुकको सौभाग्य नै भन्नुपर्छ, अहिलेसम्म त्यस्तो दुर्भाग्य देख्न पाइएको छैन। यहाँ रोग जाँच गर्ने उपकरणको अभाव त छँदैछ, हात धुने साबुनसम्म कति ठाउँमा अप्राप्य छ। तीन तहको सरकार भएपनि हरेक नागरिकको घरमा साबुन, सेनिटाइजर तथा मास्क वितरण हुन सकेको छैन। भगवान्ले नै नेपालीहरूलाई बचाएका छन्। अहिलेसम्म पाँचजना सङ्क्रमित फेला परेपनि ती सबै विदेशबाट आएका परेका छन्। यसर्थ हामीले विदेशको डलरभन्दा आफ्नै रुपियाँमा चित बुझाएर माटोको सेवा गर्नुपर्छ। धेरै ठूला ओहदामा बसेकाहरू आफू नेपालमैं बसेपनि घरपरिवार विदेशमा राखेका छन्। उनीहरूले पनि विचार गर्नुपर्छ।
अहिले विश्व नै जोखिममा रहेपनि सबैभन्दा बढी जोखिममा निम्नवर्गका मजदूर र किसान छन्। जो धूलोधूवाँमा काम नगरी छाक टार्न सक्दैनन्। त्यस्तालाई जोगाउन सरकारले आर्थिक सहयोग जुटाइदिनुपर्छ। स्थानीय, प्रदेश तथा सङ्घीय सरकारले अहिले विकास कार्य स्थगित गरी नागरिकको जीवनरक्षामा खर्च गर्नु आवश्यक छ। आखिर जनताले दिएको करको सदुपयोग यस्तै बखतमा गर्ने हो। भारत तथा अमेरिकाले आआफ्नो नागरिकलाई हरेक खालको सुविधा दिइरहेका छन्। यस्तो अवस्थामा नेपाल सरकारले जोखिममा रहेका नागरिकमा खर्च गर्नु उपयुक्त देखिन्छ। नेपाल सरकारले कोरोना नियन्त्रणका लागि गरेका प्रयास सराहनीय देखिएकाले यसको निरन्तरताबाट पनि नागरिक पछि पर्ने अवस्था छैन। लकडाउनबाट कमसेकम सङ्क्रमण फैलेको त छैन।
स्वतन्त्र देशका नागरिकका लागि स्वतन्त्रता ठूलो कुरा हो। नागरिकको स्वतन्त्रतामा अनावश्यक अवरोध भयो भने नमान्नु स्वाभाविक हो। अहिले लकडाउनमा पनि घरबाहिर निस्कने प्रयास भएका छन्, जसलाई अस्वाभाविक मान्नुहुँदैन। यो नागरिक स्वतन्त्रताको चिनारी हो। यसलाई बढी कडारूपमा लिनुहुँदैन तर नागरिकले पनि बुझ्नुपर्ने कुरा के हो भने स्वतन्त्रताको उपभोग जीवन रहेपछि मात्र गर्न सकिन्छ । यसर्थ जीवनरक्षाको लागि केही हप्ता, वा केही महीना लकडाउनमा बस्नुपरे पनि त्यसलाई अन्यथा मान्नुहुँदैन। सङ्कटको घडीमा नागरिक स्वतन्त्रताको खोजी गर्नु उचित हुँदैन। यसैले संविधानले जतिसुकै मौलिक हकको व्यवस्था गरेपनि सङ्कटकालमा मौलिक हक निलम्बन गर्न सक्ने अधिकार सरकारलाई दिएको हुन्छ । अहिलेको लकडाउनले मौलिक हकमा बन्देज भएपनि सङ्कटकालको अवस्था हो। जसलाई सहजरूपले लिनुपर्छ । आशा गरौं, कोरोना सङ्क्रमणले नेपाल तथा नेपालीलाई त्यति नोक्सानी नपु¥याउला। अहिलेसम्म यहाँ बसेका नेपालीमा सङ्क्रमण नभेट्नु र स्वदेशमा बसेका कुनै नेपालीको सङ््क्रमणबाट मृत्यु नहुनु सुखद सन्देश हो।
