-Prof. Dr. A. N. Thakur
आजभोलि वीरगंज तथा यस आसपासका क्षेत्रमा म्भलनगभ Fभखभचक को लगभग प्रकोप नै फैलिएको छ । हाम्रो यस म·लम् डाइग्नोस्टिक सेन्टर प्रालि, वीरगंजको तथ्याङ्क अनुसार प्रत्येक हप्ता २ देखि ३ वटा म्भलनगभ ख्ष्चगक एयकष्तष्खभ आइराखेको छ । यस रोगको चपेटामा उच्च तथा मध्यमवर्गका मानिसहरूसमेत परेको अनुमान गरिएको छ । यस रोगबारे धेरैभन्दा धेरै जनचेतना फैलाउनु आवश्यक छ । यस लेखद्वारा तपाईंहरूलाई म्भलनगभ Fभखभच सम्बन्धी बढीभन्दा बढी जानकारी उपलब्ध गराउन चाहन्छौं।
Dengue Fever के हो ?
म्भलनगभ Fभखभच एक प्रकारको खष्चब िरोग हो, जुन म्भलनगभ खष्चगक को चार प्रकारमध्ये कुनै एक प्रकारको म्भलनगभ खष्चगक बाट हुन्छ । जब कुनै बिरामी म्भलनगभ Fभखभच बाट ठीक हुन्छ, उसमा एक प्रकारको म्भलनगभ खष्चगक बाट लामो समयको लागि प्रतिरोधशक्तिरक्ष्mmगलष्तथ प्राप्त हुन्छ, तर अन्य तीन प्रकारको म्भलनगभ खष्चगक बाट म्भलनगभ Fभखभच दोहोरिन पनि सक्छ । अर्कोपटक हुने म्भलनगभ Fभखभच निर्क खतरनाक हुन सक्दछ जसलाई म्भलनगभ ज्झयचचजबनष्अ Fभखभच भनिन्छ।
Dengue Fever कसरी हुन्छ ?
म्भलनगभ Fभखभच हावापानीसँगै खाना खानाले वा छुनाले फैलिंदैन । म्भलनगभ Fभखभच सङ्क्रमित भाले÷पोथी जातिको ब्भमभक ब्भनथउतष् नामक लामखुट्टेको टोकाइबाट हुन्छ । यदि कुनै व्यक्तिलाई म्भलनगभ Fभखभच छ र त्यो व्यक्तिलाई यस लामखुट्टेले टोक्यो भने लामखुट्टेमा म्भलनगभ ख्ष्चगक युक्त रगत जान्छ । जब यो सङ्क्रमित लामखुट्टे कुनै स्वस्थ व्यक्तिलाई टोक्छ तब त्यस व्यक्तिमा म्भलनगभ ख्ष्चगक सर्छ ।
Aedes aegypti लामखुट्टेको केही खास विशेषताहरूः
– यो दिनमा ज्यादा सक्रिय हुन्छ ।
– यो लामखुट्टेको शरीरमा चितुवाजस्तो धारी हुन्छ ।
– यो धेरै माथिसम्म उड्न सक्दैन ।
– यो ठण्डा र छाया भएको स्थानमा बस्न मन पराउँछ ।
– पर्दाको पछाडि वा अँध्यारो ठाउँमा हुन्छ ।
– घरभित्र राखेको शान्त पानीमा प्रजननरद्यचभभमष्लन गर्दछ ।
– आप्mनो प्रजनन क्षेत्रको २)) मिटर सम्मको दूरीभित्र उड्छ ।
– ढल वा बाटोमा जमेको खराब पानीमा कम प्रजनन गर्दछ ।
– पानी सुखेपछि पनि यसको अन्डा १२ महिनासम्म जीवित रहन सक्छ ।
Dengue Fever का लक्षणहरूः
सङ्क्रमित लामखुट्टेको टोकाइको ३ देखि १४ दिनपछि म्भलनगभ Fभखभच को लक्षण देखिन शुरु हुन्छ । म्भलनगभ Fभखभच का लक्षणहरू यस प्रकार छन् ः
– धेरै जाडो भएर ज्वरो आउनु
– टाउको दुख्नु
– आँखा दुख्नु
– जीउ दुख्नु रव्यष्लत एबष्ल
– भोक कम लाग्नु
– वाक्वाक् हुने
– पखाला लाग्नु
– छालामा रातो डाम आउनु
– म्भलनगभ ज्झयचचजबनष्अ Fभखभच खतरनाक स्थितिमा आँखा, नाकबाट रगत आउन सक्छ ।
म्भलनगभ Fभखभच को इलाज के हो ?
– म्भलनगभ Fभखभच को रोकथामरएचभखभलतष्यल नै यसको सबभन्दा राम्रो इलाज हो
– म्भलनगभ Fभखभच को लागि कुनै विशेष औषधि वा ख्बअअष्लभ छैन ।
– यो ख्ष्चब िरोग भएको हुँदा यसको औषधि निर्माण गर्नु धेरै कठिन कार्य हो ।
– म्भलनगभ Fभखभच को इलाज क्थmउतयmबतष्अ त्चभबतmभलत बाट गरिन्छ ।
म्भलनगभ Fभखभच को औषधि छैन तर यस रोगको क्ष्मभ-भााभअत बाट जोगिनका लागि बिरामीलाई म्यअतयच को सलाह अनुसार आराम चाहिन्छ र समयमा औषधि खानुपर्दछ ।
बिरामीलाई पर्याप्त मात्रामा आहार र पानी चाहिन्छ । ज्वरोको लागि
म्यअतयच को सलाह अनुसार उबचबअभतबmय िलिनुपर्दछ ।
ज्वरो वा टाउको दुखाइका लागि ब्कउष्चष्लरद्यचगाभलको प्रयोग गर्नुहुँदैन ।
म्यअतयच को सल्लाह अनुसार नियमित एबितभभित अयगलत को जाँच गराउनुपर्दछ ।
हाम्रो रोग प्रतिरोधक शक्ति म्भलनगभ Fभखभच वाट लड्नमा सक्षम हुन्छ त्यसैले हामीलाई सधै सन्तुलित आहार र व्यायामद्वारा रोग प्रतिरोधक शक्ति बढाउने प्रयास गर्नुपर्दछ ।
म्भलनगभ Fभखभच बाट बचावको उपाय के हो ?
घरभित्र र आसपास पानी जमा हुन नदिने ।
कुनै पनि भाँडोमा पानी जम्न नदिने ।
भाँडाहरू खालि गरी राख्ने या त्यसलाई घोप्ट्याएर राख्ने ।
यदि तपाईं कुनै भाँडो या ड्रम या बाल्टिनमा पानी जम्मा गरेर राख्नुहुन्छ भने त्यसलाई छोपेर राख्ने ।
यदि कुनै चीजमा पानी राख्नुहुन्छ भने त्यसलाई पहिले साबुन पानीले राम्ररी सफा गर्ने जसबाट लामखुट्टेको अन्डा मुक्त बनाउन सकियोस् ।
घरमा कीटनाशक छर्कने ।
कुलरको काम नभएमा त्यसमा जमेको पानी निकाली सुखा राख्ने तथा कुलरको पानी सधैं बदलिने
घर वरिपरि कुनै खाल्टोमा पानी जम्न नदिने यदि जमेको छ भने त्यसमा माटो भरिदिने ः
झ्याल तथा ढोकामा सधैं जाली लगाएर राख्ने र साँझ पर्नुभन्दा पहिले ढोका बन्द गरिदिने ।
पूरा जीउ ढाक्ने लुगा लगाउने ।
राति सुत्ने बेला झुल प्रयोग गर्ने ।
अन्य लामखुट्टे विरोधी उपकरणको प्रयोग गर्ने जस्तै– भभिअतचष्अ mयकत्रगष्तय दबत, चभउभििभलत अचभबm, कउचबथक भतअ।
यदि बच्चा खुला ठाउँमा खेल्न जान्छन् भने mयकत्रगष्तय चभउभििभलत अचभबm लगाई पूरा जीउ ढाक्ने लुगा लगाई मात्र खेल्न पठाउने ः
आप्mनो वरिपरिको मानिसलाई पनि लामखुट्टेको रोकथामबारे जनचेतना जगाउने ः
म्भलनगभ Fभखभच को धेरैजसो बिरामी को मृत्यु एबितभभित या रगतको अभावमा हुने गर्दछ । त्यसैले तपाईंहरूसँग अनुरोध छ कि धेरैभन्दा धेरैपटक रक्तदान गर्रौ ।
ःबलनबबिm म्ष्बनलयकतष्अ ऋभलतचभ
आजभोलि वीरगंज तथा यस आसपासका क्षेत्रमा म्भलनगभ Fभखभचक को लगभग प्रकोप नै फैलिएको छ । हाम्रो यस म·लम् डाइग्नोस्टिक सेन्टर प्रालि, वीरगंजको तथ्याङ्क अनुसार प्रत्येक हप्ता २ देखि ३ वटा म्भलनगभ ख्ष्चगक एयकष्तष्खभ आइराखेको छ । यस रोगको चपेटामा उच्च तथा मध्यमवर्गका मानिसहरूसमेत परेको अनुमान गरिएको छ । यस रोगबारे धेरैभन्दा धेरै जनचेतना फैलाउनु आवश्यक छ । यस लेखद्वारा तपाईंहरूलाई म्भलनगभ Fभखभच सम्बन्धी बढीभन्दा बढी जानकारी उपलब्ध गराउन चाहन्छौं।
Dengue Fever के हो ?
म्भलनगभ Fभखभच एक प्रकारको खष्चब िरोग हो, जुन म्भलनगभ खष्चगक को चार प्रकारमध्ये कुनै एक प्रकारको म्भलनगभ खष्चगक बाट हुन्छ । जब कुनै बिरामी म्भलनगभ Fभखभच बाट ठीक हुन्छ, उसमा एक प्रकारको म्भलनगभ खष्चगक बाट लामो समयको लागि प्रतिरोधशक्तिरक्ष्mmगलष्तथ प्राप्त हुन्छ, तर अन्य तीन प्रकारको म्भलनगभ खष्चगक बाट म्भलनगभ Fभखभच दोहोरिन पनि सक्छ । अर्कोपटक हुने म्भलनगभ Fभखभच निर्क खतरनाक हुन सक्दछ जसलाई म्भलनगभ ज्झयचचजबनष्अ Fभखभच भनिन्छ।
Dengue Fever कसरी हुन्छ ?
म्भलनगभ Fभखभच हावापानीसँगै खाना खानाले वा छुनाले फैलिंदैन । म्भलनगभ Fभखभच सङ्क्रमित भाले÷पोथी जातिको ब्भमभक ब्भनथउतष् नामक लामखुट्टेको टोकाइबाट हुन्छ । यदि कुनै व्यक्तिलाई म्भलनगभ Fभखभच छ र त्यो व्यक्तिलाई यस लामखुट्टेले टोक्यो भने लामखुट्टेमा म्भलनगभ ख्ष्चगक युक्त रगत जान्छ । जब यो सङ्क्रमित लामखुट्टे कुनै स्वस्थ व्यक्तिलाई टोक्छ तब त्यस व्यक्तिमा म्भलनगभ ख्ष्चगक सर्छ ।
Aedes aegypti लामखुट्टेको केही खास विशेषताहरूः
– यो दिनमा ज्यादा सक्रिय हुन्छ ।
– यो लामखुट्टेको शरीरमा चितुवाजस्तो धारी हुन्छ ।
– यो धेरै माथिसम्म उड्न सक्दैन ।
– यो ठण्डा र छाया भएको स्थानमा बस्न मन पराउँछ ।
– पर्दाको पछाडि वा अँध्यारो ठाउँमा हुन्छ ।
– घरभित्र राखेको शान्त पानीमा प्रजननरद्यचभभमष्लन गर्दछ ।
– आप्mनो प्रजनन क्षेत्रको २)) मिटर सम्मको दूरीभित्र उड्छ ।
– ढल वा बाटोमा जमेको खराब पानीमा कम प्रजनन गर्दछ ।
– पानी सुखेपछि पनि यसको अन्डा १२ महिनासम्म जीवित रहन सक्छ ।
Dengue Fever का लक्षणहरूः
सङ्क्रमित लामखुट्टेको टोकाइको ३ देखि १४ दिनपछि म्भलनगभ Fभखभच को लक्षण देखिन शुरु हुन्छ । म्भलनगभ Fभखभच का लक्षणहरू यस प्रकार छन् ः
– धेरै जाडो भएर ज्वरो आउनु
– टाउको दुख्नु
– आँखा दुख्नु
– जीउ दुख्नु रव्यष्लत एबष्ल
– भोक कम लाग्नु
– वाक्वाक् हुने
– पखाला लाग्नु
– छालामा रातो डाम आउनु
– म्भलनगभ ज्झयचचजबनष्अ Fभखभच खतरनाक स्थितिमा आँखा, नाकबाट रगत आउन सक्छ ।
म्भलनगभ Fभखभच को इलाज के हो ?
– म्भलनगभ Fभखभच को रोकथामरएचभखभलतष्यल नै यसको सबभन्दा राम्रो इलाज हो
– म्भलनगभ Fभखभच को लागि कुनै विशेष औषधि वा ख्बअअष्लभ छैन ।
– यो ख्ष्चब िरोग भएको हुँदा यसको औषधि निर्माण गर्नु धेरै कठिन कार्य हो ।
– म्भलनगभ Fभखभच को इलाज क्थmउतयmबतष्अ त्चभबतmभलत बाट गरिन्छ ।
म्भलनगभ Fभखभच को औषधि छैन तर यस रोगको क्ष्मभ-भााभअत बाट जोगिनका लागि बिरामीलाई म्यअतयच को सलाह अनुसार आराम चाहिन्छ र समयमा औषधि खानुपर्दछ ।
बिरामीलाई पर्याप्त मात्रामा आहार र पानी चाहिन्छ । ज्वरोको लागि
म्यअतयच को सलाह अनुसार उबचबअभतबmय िलिनुपर्दछ ।
ज्वरो वा टाउको दुखाइका लागि ब्कउष्चष्लरद्यचगाभलको प्रयोग गर्नुहुँदैन ।
म्यअतयच को सल्लाह अनुसार नियमित एबितभभित अयगलत को जाँच गराउनुपर्दछ ।
हाम्रो रोग प्रतिरोधक शक्ति म्भलनगभ Fभखभच वाट लड्नमा सक्षम हुन्छ त्यसैले हामीलाई सधै सन्तुलित आहार र व्यायामद्वारा रोग प्रतिरोधक शक्ति बढाउने प्रयास गर्नुपर्दछ ।
म्भलनगभ Fभखभच बाट बचावको उपाय के हो ?
घरभित्र र आसपास पानी जमा हुन नदिने ।
कुनै पनि भाँडोमा पानी जम्न नदिने ।
भाँडाहरू खालि गरी राख्ने या त्यसलाई घोप्ट्याएर राख्ने ।
यदि तपाईं कुनै भाँडो या ड्रम या बाल्टिनमा पानी जम्मा गरेर राख्नुहुन्छ भने त्यसलाई छोपेर राख्ने ।
यदि कुनै चीजमा पानी राख्नुहुन्छ भने त्यसलाई पहिले साबुन पानीले राम्ररी सफा गर्ने जसबाट लामखुट्टेको अन्डा मुक्त बनाउन सकियोस् ।
घरमा कीटनाशक छर्कने ।
कुलरको काम नभएमा त्यसमा जमेको पानी निकाली सुखा राख्ने तथा कुलरको पानी सधैं बदलिने
घर वरिपरि कुनै खाल्टोमा पानी जम्न नदिने यदि जमेको छ भने त्यसमा माटो भरिदिने ः
झ्याल तथा ढोकामा सधैं जाली लगाएर राख्ने र साँझ पर्नुभन्दा पहिले ढोका बन्द गरिदिने ।
पूरा जीउ ढाक्ने लुगा लगाउने ।
राति सुत्ने बेला झुल प्रयोग गर्ने ।
अन्य लामखुट्टे विरोधी उपकरणको प्रयोग गर्ने जस्तै– भभिअतचष्अ mयकत्रगष्तय दबत, चभउभििभलत अचभबm, कउचबथक भतअ।
यदि बच्चा खुला ठाउँमा खेल्न जान्छन् भने mयकत्रगष्तय चभउभििभलत अचभबm लगाई पूरा जीउ ढाक्ने लुगा लगाई मात्र खेल्न पठाउने ः
आप्mनो वरिपरिको मानिसलाई पनि लामखुट्टेको रोकथामबारे जनचेतना जगाउने ः
म्भलनगभ Fभखभच को धेरैजसो बिरामी को मृत्यु एबितभभित या रगतको अभावमा हुने गर्दछ । त्यसैले तपाईंहरूसँग अनुरोध छ कि धेरैभन्दा धेरैपटक रक्तदान गर्रौ ।
ःबलनबबिm म्ष्बनलयकतष्अ ऋभलतचभ
