- सञ्जय साह ‘मित्र’
सफलतामा खुशी मान्ने मन नै हो । आफ्नो अनुकूल कुनै पनि कुरा सुन्दामात्र पनि मानिसको मन रमाउनुलाई मनको नैसर्गिक अधिकार मान्न सकिन्छ । मनै त हो, रमाउने उसको स्वतन्त्रता हो तर मन जति परतन्त्र अरू कोही छैन । जहिले पनि अरूको सफलतामा रमाउने वा अरूकै विफलतामा विस्मात मान्ने । यस कारण मानिस मनको भएर बस्नुहुँदैन । मनको मात्र भएर बसिदिने हो भने यो एकदमै चञ्चल हुन्छ र चञ्चलताले जीवनलाई स्थायित्व दिन सक्दैन । जुन जीवनमा कुनै किसिमको स्थायित्व छैन भने त्यसलाई के जीवन भन्ने र खै ? जीवन हुनत उसको आफ्नो चञ्चल मनमाथि नियन्त्रण गरेर जीवनले लिएको बाटोमा आउने उकालो–ओरालोमा भिजाउनुपर्छ । मनले जता डोर्यायो उतै गइदिनेले त कहीँ न कहीँ लक्ष्य भेट्टाउँछ ।
रजनीशले भनेका छन् कि जे मनमा आउँछ मज्जाले गर तर यसमा कसैको मन दुखाउनु नपरोस् । कति मज्जाको कुरा । मनमा आएको कुरा मज्जाले गर्ने तर अरूको मनलाई कुनै पनि किसिमको ठेस पुग्ने गरी केही नगर्ने कुरा त साँच्चिकै आनन्दको छ । हरेकको आफ्नो स्वतन्त्रता हुन्छ वा भनूँ हरेक मनको आफ्नो स्वतन्त्रता हुन्छ । यस कारण अरू मनलाई नोक्सानी गर्ने काम एउटा मनले गर्छ भने त्यो सार्थक हुन सक्दैन । सार्थक हुन त आफू पनि सार्थक बनी अरूको मनलाई सार्थक बनाउन सक्नुपर्छ । आफू सार्थक बनी अरूलाई निरर्थक बनाउने हो भने त्यो खुशी होइन । यस कारण सबैको सफलतामा रमाउने मन पाउन ज्यादै दुर्लभ हुन्छ ।
कहिलेकाहीँ दुर्लभ आनन्दको प्राप्ति पनि हुन्छ । वैयक्तिक आनन्दले आनन्दित भइरहने वा वैयक्तिक पीडामा पीडित भइरहने मन कुनै बेला सार्वजनिक वा सामूहिक सफलताको कुरा लिएर आउँछ भने त्यो बेग्लै आनन्दले विभोर भएको हुन्छ । कहिलेकाहीँ त यस्तो खुशी पाइन्छ कि देशको नागरिकको हैसियतले सबैले खुशीलाई बराबर बाँडेका हुन्छन् । हामीजस्तो कमजोर देश र अस्थिर देशका नागरिकले यस्तो दुर्लभ खुशी पाउने आशा गरिरहेका हुँदैनौं सामान्यतया । सार्वजनिक वा राष्ट्रियस्तरको खुशी जो हरेकलाई एकै किसिमले प्राप्त होओस्, यस किसिमको खुशीको कल्पना पनि गर्न सजिलो लाग्दैन हामीलाई । जहाँ कल्पना अप्ठ्यारो हुन्छ, त्यहाँ मन हर्षित हुने कुरा सुलभ होला त ? सकारात्मक उत्तरको अपेक्षा कठिनले गरिन्छ ।
तर यसपटक भएको छ, नेपाल र नेपालीलाई अकल्पनीय खुशी प्राप्त भएको छ । हरेकको मन एकसाथ रमाउने अवसर दिएको छ, नेपालको क्रिकेट टोलीले । विश्वकप खेल्ने नेपालको सपनालाई अहिलेको क्रिकेट टोलीले पूरा गरिदिएको छ । नेपालले अब टी–ट्वेन्टी विश्वकप क्रिक्रेटमा खेल्ने अवसर पाएको छ । यो अवसर पाएको बेला सबै नेपाली र नेपाल नै रमाएको छ । यसको महत्त्वलाई बुझ्ने हरेक मन रमाएको छ । म पनि रमाएको छु र मेरो मन पनि रमाएको छ ।
टोली विश्वकप छनोट चरण खेल्न युएई प्रस्थान गर्ने बेला नै नेपाल र नेपालीले निकै आशाजनक आँखाले नियालेका थिए । उदारहणको रूपमा वैद्य अर्गनाइजेसनलगायत अन्य निजी क्षेत्रलाई लिन सकिन्छ । वैद्य अर्गनाइजेसनले नेपाल विश्वकपमा पुगे उत्कृष्ट खेलाडीलाई कार दिने घोषणा गरेको थियो । अन्य विभिन्न सङ्घसंस्थाले नेपाली टोलीका १५ जना खेलाडीलाई आगामी दुई वर्षसम्म मासिक पन्ध्र हजार रुपैयाँ दिने घोषणा गरेका थिए । नेपाली खेलाडीले आफ्नो प्रतिभा देखाऊन् र नेपालको प्रतिष्ठा विश्वमा बढोस् भन्ने अभ्यन्तरको नेपालीको चाहनाको प्रतिनिधिको रूपमा यस्ता सम्मानहरू घोषणा गरिएका हुन् । यस्ता सद्विचार र सुचिन्तनको प्रतिफलले सबै नेपालीको मनले अपूर्व अवसरको प्राप्ति गरेको छ ।
राष्ट्रको शिर उँचो पार्ने यस्ता खेलाडीहरू देशका गहना हुन् । हुनत राज्यले खेललगायत अन्य क्षेत्रमा जति गर्नुपर्ने हो त्यत्ति गर्न सकेको देखिंदैन । राज्यले अझै निकै गर्न बाँकी छ । अन्य देशहरूले सामाजिक जीवनका अन्य क्षेत्रमा जति लगानी गरिरहेको छ, त्यही अनुपातमा नेपालमा पनि लगानी हुने हो भने नेपाल र नेपालीको मनमा यस प्रकारका हर्षका शृङ्खलाहरू आइरहने थिए होलान् । तर सौभाग्य नै हो नेपालीको र नेपाल आमाको कि राज्यको अहिलेको एकदम अस्थिर अवस्थामा पनि हाम्रा क्रिक्रेट खेलाडीले सम्पूर्ण नेपालीका लागि बराबरीको प्रतिष्ठा ल्याएका छन्, घरघरमा एवं मनमनमा । जनजनको मनमनमा वर्षौंदेखि पीडा र निराशा पुगिरहेको स्थानमा एकैचोटि हजारौं वर्षमा प्राप्त नगरिएको खुशी आएको छ ।
हो, नेपालमा क्रिक्रेट खेलको सुरुआत राणाशासन भएकै समयदेखि भएको हो । पञ्चायतमा पनि क्रिक्रेट हुन्थ्यो रे । नेपालमा लोकतन्त्रको पुनर्बहाली भएको समयदेखि यताको अवधिमा नेपाली क्रिक्रेटको चर्चा बेलाबेलामा हुने गरेको देखिन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धाहरूमा नेपाली युवा टोलीले केही गरिरहे जस्तो लाग्दथ्यो । केही गराइमा आशाका किरणहरू देखा पर्दथे । हो, आज त्यही किरण विश्वभर घाम बनेर उज्यालिएको छ र गर्वले शिर ठाडो पारी उद्घोष गरिरहेछ कि नेपालले आगामी विश्वकपमा आफ्नो झन्डा फहराउनेछ । ब·लादेशमा हुने विश्वकपमा नेपालले जनाउने सहभागिता नेपालको इतिहासको पहिलो सहभागिता रहेको हुनाले यो र यसको ऐतिहासिक महत्त्व रहेको छ । नेपाल अब विश्वकप खेल्ने राष्ट्रको श्रेणीमा दर्ता भएको छ, भलै त्यो टी–ट्वेन्टी नै किन नहोओस् । सबै नेपालीको मनमा खुशीको अपार सञ्चार गराइदिने नेपाली क्रिक्रेट टोलीलाई शब्द अभिनन्दन र श्रद्धाको मगमगाउँदो फूल अञ्जुलीभरिको । नेपालीको शिर गर्वले माथि उठेको र छाती चौडा भएको बेला हामी गौरवान्वित भएको छौं, गौरवमा एउटा अर्को गाथा थपिएको छ । नेपाली क्रिक्रेटको जय होस्, नेपालीको जय होस् ।
सफलतामा खुशी मान्ने मन नै हो । आफ्नो अनुकूल कुनै पनि कुरा सुन्दामात्र पनि मानिसको मन रमाउनुलाई मनको नैसर्गिक अधिकार मान्न सकिन्छ । मनै त हो, रमाउने उसको स्वतन्त्रता हो तर मन जति परतन्त्र अरू कोही छैन । जहिले पनि अरूको सफलतामा रमाउने वा अरूकै विफलतामा विस्मात मान्ने । यस कारण मानिस मनको भएर बस्नुहुँदैन । मनको मात्र भएर बसिदिने हो भने यो एकदमै चञ्चल हुन्छ र चञ्चलताले जीवनलाई स्थायित्व दिन सक्दैन । जुन जीवनमा कुनै किसिमको स्थायित्व छैन भने त्यसलाई के जीवन भन्ने र खै ? जीवन हुनत उसको आफ्नो चञ्चल मनमाथि नियन्त्रण गरेर जीवनले लिएको बाटोमा आउने उकालो–ओरालोमा भिजाउनुपर्छ । मनले जता डोर्यायो उतै गइदिनेले त कहीँ न कहीँ लक्ष्य भेट्टाउँछ ।
रजनीशले भनेका छन् कि जे मनमा आउँछ मज्जाले गर तर यसमा कसैको मन दुखाउनु नपरोस् । कति मज्जाको कुरा । मनमा आएको कुरा मज्जाले गर्ने तर अरूको मनलाई कुनै पनि किसिमको ठेस पुग्ने गरी केही नगर्ने कुरा त साँच्चिकै आनन्दको छ । हरेकको आफ्नो स्वतन्त्रता हुन्छ वा भनूँ हरेक मनको आफ्नो स्वतन्त्रता हुन्छ । यस कारण अरू मनलाई नोक्सानी गर्ने काम एउटा मनले गर्छ भने त्यो सार्थक हुन सक्दैन । सार्थक हुन त आफू पनि सार्थक बनी अरूको मनलाई सार्थक बनाउन सक्नुपर्छ । आफू सार्थक बनी अरूलाई निरर्थक बनाउने हो भने त्यो खुशी होइन । यस कारण सबैको सफलतामा रमाउने मन पाउन ज्यादै दुर्लभ हुन्छ ।
कहिलेकाहीँ दुर्लभ आनन्दको प्राप्ति पनि हुन्छ । वैयक्तिक आनन्दले आनन्दित भइरहने वा वैयक्तिक पीडामा पीडित भइरहने मन कुनै बेला सार्वजनिक वा सामूहिक सफलताको कुरा लिएर आउँछ भने त्यो बेग्लै आनन्दले विभोर भएको हुन्छ । कहिलेकाहीँ त यस्तो खुशी पाइन्छ कि देशको नागरिकको हैसियतले सबैले खुशीलाई बराबर बाँडेका हुन्छन् । हामीजस्तो कमजोर देश र अस्थिर देशका नागरिकले यस्तो दुर्लभ खुशी पाउने आशा गरिरहेका हुँदैनौं सामान्यतया । सार्वजनिक वा राष्ट्रियस्तरको खुशी जो हरेकलाई एकै किसिमले प्राप्त होओस्, यस किसिमको खुशीको कल्पना पनि गर्न सजिलो लाग्दैन हामीलाई । जहाँ कल्पना अप्ठ्यारो हुन्छ, त्यहाँ मन हर्षित हुने कुरा सुलभ होला त ? सकारात्मक उत्तरको अपेक्षा कठिनले गरिन्छ ।
तर यसपटक भएको छ, नेपाल र नेपालीलाई अकल्पनीय खुशी प्राप्त भएको छ । हरेकको मन एकसाथ रमाउने अवसर दिएको छ, नेपालको क्रिकेट टोलीले । विश्वकप खेल्ने नेपालको सपनालाई अहिलेको क्रिकेट टोलीले पूरा गरिदिएको छ । नेपालले अब टी–ट्वेन्टी विश्वकप क्रिक्रेटमा खेल्ने अवसर पाएको छ । यो अवसर पाएको बेला सबै नेपाली र नेपाल नै रमाएको छ । यसको महत्त्वलाई बुझ्ने हरेक मन रमाएको छ । म पनि रमाएको छु र मेरो मन पनि रमाएको छ ।
टोली विश्वकप छनोट चरण खेल्न युएई प्रस्थान गर्ने बेला नै नेपाल र नेपालीले निकै आशाजनक आँखाले नियालेका थिए । उदारहणको रूपमा वैद्य अर्गनाइजेसनलगायत अन्य निजी क्षेत्रलाई लिन सकिन्छ । वैद्य अर्गनाइजेसनले नेपाल विश्वकपमा पुगे उत्कृष्ट खेलाडीलाई कार दिने घोषणा गरेको थियो । अन्य विभिन्न सङ्घसंस्थाले नेपाली टोलीका १५ जना खेलाडीलाई आगामी दुई वर्षसम्म मासिक पन्ध्र हजार रुपैयाँ दिने घोषणा गरेका थिए । नेपाली खेलाडीले आफ्नो प्रतिभा देखाऊन् र नेपालको प्रतिष्ठा विश्वमा बढोस् भन्ने अभ्यन्तरको नेपालीको चाहनाको प्रतिनिधिको रूपमा यस्ता सम्मानहरू घोषणा गरिएका हुन् । यस्ता सद्विचार र सुचिन्तनको प्रतिफलले सबै नेपालीको मनले अपूर्व अवसरको प्राप्ति गरेको छ ।
राष्ट्रको शिर उँचो पार्ने यस्ता खेलाडीहरू देशका गहना हुन् । हुनत राज्यले खेललगायत अन्य क्षेत्रमा जति गर्नुपर्ने हो त्यत्ति गर्न सकेको देखिंदैन । राज्यले अझै निकै गर्न बाँकी छ । अन्य देशहरूले सामाजिक जीवनका अन्य क्षेत्रमा जति लगानी गरिरहेको छ, त्यही अनुपातमा नेपालमा पनि लगानी हुने हो भने नेपाल र नेपालीको मनमा यस प्रकारका हर्षका शृङ्खलाहरू आइरहने थिए होलान् । तर सौभाग्य नै हो नेपालीको र नेपाल आमाको कि राज्यको अहिलेको एकदम अस्थिर अवस्थामा पनि हाम्रा क्रिक्रेट खेलाडीले सम्पूर्ण नेपालीका लागि बराबरीको प्रतिष्ठा ल्याएका छन्, घरघरमा एवं मनमनमा । जनजनको मनमनमा वर्षौंदेखि पीडा र निराशा पुगिरहेको स्थानमा एकैचोटि हजारौं वर्षमा प्राप्त नगरिएको खुशी आएको छ ।
हो, नेपालमा क्रिक्रेट खेलको सुरुआत राणाशासन भएकै समयदेखि भएको हो । पञ्चायतमा पनि क्रिक्रेट हुन्थ्यो रे । नेपालमा लोकतन्त्रको पुनर्बहाली भएको समयदेखि यताको अवधिमा नेपाली क्रिक्रेटको चर्चा बेलाबेलामा हुने गरेको देखिन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धाहरूमा नेपाली युवा टोलीले केही गरिरहे जस्तो लाग्दथ्यो । केही गराइमा आशाका किरणहरू देखा पर्दथे । हो, आज त्यही किरण विश्वभर घाम बनेर उज्यालिएको छ र गर्वले शिर ठाडो पारी उद्घोष गरिरहेछ कि नेपालले आगामी विश्वकपमा आफ्नो झन्डा फहराउनेछ । ब·लादेशमा हुने विश्वकपमा नेपालले जनाउने सहभागिता नेपालको इतिहासको पहिलो सहभागिता रहेको हुनाले यो र यसको ऐतिहासिक महत्त्व रहेको छ । नेपाल अब विश्वकप खेल्ने राष्ट्रको श्रेणीमा दर्ता भएको छ, भलै त्यो टी–ट्वेन्टी नै किन नहोओस् । सबै नेपालीको मनमा खुशीको अपार सञ्चार गराइदिने नेपाली क्रिक्रेट टोलीलाई शब्द अभिनन्दन र श्रद्धाको मगमगाउँदो फूल अञ्जुलीभरिको । नेपालीको शिर गर्वले माथि उठेको र छाती चौडा भएको बेला हामी गौरवान्वित भएको छौं, गौरवमा एउटा अर्को गाथा थपिएको छ । नेपाली क्रिक्रेटको जय होस्, नेपालीको जय होस् ।