$type=ticker$count=12$cols=4$cate=0

जाडो र ग्रामीण विज्ञान

SHARE:


सञ्जय मित्र

प्रकृतिले सबै थोक दिएको छ, मानिसलाई। प्रकृतिबाट मानिस निकै प्रभावित छ। मानिस जतिसुकै प्रकृतिबाट टाढा भाग्न खोजे पनि प्रकृतिले मानिसलाई भाग्न दिएको हुँदैन। अहिले पनि ज्ञान र विज्ञानले उत्कर्षता प्राप्त गरिरहेको समयमा पनि प्रकृतिको महत्व कम भएको कसैले भनिरहेको छैन। विज्ञानले विकास गर्नुपर्दछ तर प्रकृतिलाई हानिनोक्सानी पु–याउनुहुँदैन भन्ने मान्यतामा पनि कमी आएको छैन। बरु प्रकृतिको संरक्षणले मानवजीवनको सम्पन्नता सम्भव छ भन्न थालिएको छ।
परिवेश अनुसार पृथ्वीका विभिन्न ठाउँमा विभिन्न किसिमका मौसम रहेको देखिन्छ। नेपालकै उत्तरमा अधिकांश समय जाडो हुने हुँदा लगभग एकै किसिमको मौसम हुन्छ तर जाडो कम हुने र जाडो धेरै हुने दुई मौसम भन्न सकिन्छ। त्यहाँको शब्दावलीमा जाडो र गर्मी होला तर यही नेपालकै दक्षिणी क्षेत्रका मानिसका लागि त्यहाँ जेठमा पनि जाडो हुनु स्वाभाविक हो। हिमाली क्षेत्रमा वर्षाको मौसम हुँदैन भनिन्छ वा पानी निकै कम पर्ने तथा पानीको साटो हिउँ पर्ने हुन्छ। पहाडमा भने जाडो, गर्मी र वर्षा गरी तीन मौसम हुन्छन्। तराईमा कहिल्यै हिउँ पर्दैन। तर पनि जाडो भने हुन्छ। यहाँका बासिन्दाका लागि धेरै जाडो हुने समयमा पनि हिमाली क्षेत्रका मानिसका लागि खासै जाडो हुँदैन यहाँ। हिमालका केही मानिस जाडो छल्न यहाँ झर्ने गर्दछन् र यहाँका बासिन्दाले अत्यन्त धेरै जाडोको अनुभूति गरिरहेको समयलाई पनि जाडो त छैन है भन्दै कुरा गरेको सुनिन्छ। अनुभव बताएको सुनिन्छ।
तराई–मधेसमा वार, महीना, ६ ऋतु र तीन मौसम हुन्छन्। हरेक मौसमका आफ्नै विशेषता छन्। गर्मीमा मानिस घरबाहिर जहाँ पनि बस्न सक्ने हुन्छन्। गर्मी छलेर बस्नुपर्ने भएकोले कम कपडा भएका विपन्न समुदायलाई पनि केहीको अभाव अनुभव हुँदैन। वर्षामा भने छानो चुहिने नहुँदा राम्रो हुन्छ र बाढीले धेरै नसताउँदासम्म बाँच्न खासै असजिलो हुँदैन तर जाडोको मौसम भने निकै निर्दयी हुन्छ। जहाँ गए पनि जाडोले छोड्दैन। जाडोबाट सबैभन्दा प्रभावित हुने वर्ग त निम्न नै हुन्छ। जाडोको पारो जति धेरै चढ्दै जान्छ, सुविधाविहीनहरूमा चिन्ता र समस्या दुवै बढ्दै गएका हुन्छन्।

अहिले सुविधाको युग पनि हो। हुनेखानेको लागि अनेक सुविधा छन्, बजारमा। सुविधा र सुख किनेर पाइन्छ भन्ने भ्रम बढेको युग हो। बजारको चमकदमकले विपन्नलाई किन छुँदैन भने पहुँच हुँदैन। पहुँच नभएपछि जाडो त भोग्नुपर्छ। जाडोजस्तो कठिन समय गरीबको लागि केही पनि हुन्न। जाडोको समय विपन्नहरू आफ्नै किसिमले बिताउने गर्दछन्। सबैभन्दा बढी उपयोग आगोको गर्दछन्।
पहिले मानिस जाडोभरि परालको ओछ्यान लगाउँथे र परालबाटै बनेको सुकुल ओढ्ने गर्दथे। ओढ्ने र ओछ्याउने परालको भएपछि जाडो लाग्दैन भन्ने मान्यता थियो। यसै कारण अझै पनि कतिपय विपन्न परिवारमा प्लास्टिकको बोरालाई काटेर ठूलो बनाइ त्यसभित्र पराललाई टुक्राटुक्रा पारेर हालिन्छ र परालकै नरम ओछ्यान बनाएर सुतिन्छ। अब त सुकुल ओढ्ने चलन करीब–करीब हटिइसकेको छ तर अवशेष भने छँदैछ। अति अशक्त परिवारलाई कम्बल तथा सिरक कतैकतैबाट प्राप्त हुन्छ। यी दुई ओढ्नेलाई अन्य काममा त्यत्ति प्रयोग गरेको पाइँदैन।
न्यानो कपडा भनेकै एउटा ओढना हो गरीबको लागि। सम्भव भए सुइटर वा एउटा पूरा बाहुला भएको सर्ट लगाएर गाउँघरमा ओढना भनिने चादर ओढेर लगभग पूरा जीउलाई जाडोबाट जोगाउने प्रयत्न हुन्छ। ओढनाले टाउकोदेखि कम्मरसम्मको भागलाई सजिलै छोपेको हुन्छ। यसले गर्दा जाडो भगाउन सजिलो हुन्छ। ओढना ओढेर काम पनि गर्न मिल्ने भएको र काम गर्दा अलिकति गर्मी पनि महसूस हुने हुन्छ। भित्रैबाट गर्मी महसूस गराउन पनि कतिपयले जाडोमा अलिक बढी मिहिनेत गर्दछन्।
आगोको बहुमुखी प्रयोग विपन्न समुदायमा हुन्छ। आगोले विपन्न समुदायलाई सबै क्षेत्रमा सहयोग गर्दछ।
जाडोमा गाउँघरमा अहिले पनि के सोचाइ छ भने खाना तात्तातो खानुपर्दछ। तातो खाना खाँदा राम्ररी पच्छ र शरीरले ऊर्जा प्राप्त गर्दछ। अझ अति विपन्न समुदायका मानिस खाना खानेबेलामा सकेसम्म आगोको नजीक नै बसेर खाना खाना खोज्दछन्। घरमा चुलोमा खाना पकाएको अवस्था छ भने चुलोको आगोनेर नै खाना खान्छन् र यदि घरमा भाइबुहारी अथवा बुहारी छिन् भने घरबाहिर आँगनमा कतै घुर लगाएको ठाउँ वरपर खाना खान्छन्। बिहानको खाना हो भने सकेसम्म घाम नै रोज्ने गर्दछन्। खाना खाइसकेपछि अझै पनि धेरै मानिसले ज्वानो खाने गरेका छन्।
खाना खाने कलामात्र होइन, के खाने र कस्तो खाने भन्ने विषयमा पनि ग्रामीण समुदायमा आफ्नै किसिमको सचेतना रहेको छ। के खाँदा शरीरलाई चीसोबाट बचाउँछ र के खाँदा जाडो हुन्छ वा जाडोबाट शरीरलाई पार्ने दुष्प्रभावलाई अझ बढाउन सहयोग गर्दछ भन्ने विषयमा ग्राम्य विज्ञान परम्परागत दृष्टिकोणले नै सचेत छ। के कुरा खानै हुँदैन भन्ने कुरामा अहिले पनि ग्राम्य जीवनले नाघ्न सकेको छैन। सम्भवतः धेरै किसिमका चाडपर्वको प्रकृतिलाई अध्ययन गर्ने हो भने यस कुरालाई बुझ्न सकिन्छ। जाडो महीनामा मनाइने परम्परागत पर्वहरू आफ्नै किसिमका रहेका छन्। यस मौसममा मनाइने चाडपर्वहरूका खान्गी पनि मौसम सुहाउँदो र शरीरलाई ऊर्जा दिने किसिमका नै रहेका छन्।
घरमा कसैलाई रुघा लागेको वा खोकी लागेको अवस्था छ भने बिहान र बेलुकी तातो पानी खान्छन्। खाना पनि तातो, घाम वा आगोनजीक बसेर खाना खाने र तातो पानी खाएर जाडोलाई छल्ने र आफूलाई सकेसम्म स्वस्थ बनाइराख्ने कला ग्राम्य जीवनबाट अझै पनि हराइसकेको छैन।
ग्रामीण जीवनमा अझै पनि पराल, आगो, तातो पानी जाडोसित जोडिएका छन्। नवयुवक तथा भद्र पुरुषहरू घुरनजीक वा आसपासको ठाउँमा उभिएर वा बसेर सामाजिक गफगाफ वा छलफल गर्दा जाडो बितेको पत्तै पाउँदैनन्। ग्राम्य जीवनलाई बुझ्न अझै पनि गाउँ नै रहेको जनजीवनलाई बुझ्नुपर्ने हुन्छ।

neelambAd
Name

(स्थानीय समाचार ,1, %प्रमुख समाचार ,1, खेलकूद ,25, मन्तव्य ,3, सम्पादकीय ,27,(७ अप्रिल–विश्व स्वास्थ्य दिवसको उपलक्ष्यमा),1,(सन्दर्भ: ५८ औं राष्ट्रिय सहकारी दिवस,1,(स्थानीय समाचार,7,%प्रमुख समाचार,3,१५ अगस्त,6,२० चैत्र २०७१),1,२०७७ सालको वार्षिक राशिफल,1,main news,8,pramuk samachar,1,recent,5,अन्तरार्टिय समाचार,10,अन्तराष्ट्रिय समाचार,105,अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस,1,अन्तर्वार्ता,28,अर्थ विशेष,129,अर्थ-उद्योग-वाणिज्य,710,अर्थ–उद्योग–वाणिज्य,29,अर्थविशेष,390,असार १५: धान दिवस,1,आइतवार विशेष,441,आजको बहस,16,आयुर्वेद,77,आर्थिक समाचार,136,आलेख,3,इतिहास,11,उपन्यास,11,एकाङ्की,4,एकाङ्की नाटक,2,कथा,55,कबीरा खडा बजार,216,कविता,44,कानुनी परामर्श,61,कुरोको चुरो,41,कृति समीक्षा,3,खेलकूद,1780,खोजीनीति,2,गजब,2,गुड फ्राइडे,1,गुरुनानक जयन्ती,1,गुरुनानक देव जयन्ती विशेष,1,चिठ्ठी,1,चियोचर्चा,1,जनसरोकार,2,जीवनी,2,जीवशास्त्र,1,जीवेम शरदः शतम्,1,जीवेम शरद: शतम्,1,जैव विविधता दिवस,1,टाकन–टुकन,54,टाकनटुकन,18,तथ्याङ्क,1,दृष्टिकोण,1,धन्वन्तरि जयन्ती,1,धर्म दर्शन,5,धर्म संस्कृति,10,धर्म–संस्कृति,115,नारी हस्ताक्षर,3,नारी हस्ताक्षर,6,नियतिको फल,1,नियात्रा,2,नीति वचन,1,पाठक पत्र,54,पाठक प्रतिक्रिया,22,पाठक मञ्च,58,पाठकमंच,42,पुस्तक समीक्षा,10,पोषण,2,पोषण/आहार,3,प्रजापिता ब्रह्माबाबाको ४७ औं अव्यक्ति दिवस,1,प्रतीक दैनिक,2264,प्रमुख समाचार,3585,प्रविधि,3,प्रवृत्ति र मनोवृत्ति,2,प्रसङ्गतरङ्ग,4,प्रसङ्गवश,1,फरक,145,फरक मत,2,फिचर,456,फिचर समाचार,81,फोटो,8,बाटिका,441,बुद्ध जयन्तीको उपलक्ष्यमा,1,बेलाको बोली,1,ब्रह्मा स्मृति दिवस,1,भानु जयन्ती,1,भाषा,1,भाषा/संस्कृति,1,भ्यालेन्टाइन डे,1,मजदुर दिवस विशेषः,1,मतमतान्तर,1,मतान्तर,1,मनोरन्जन,9,मन्तव्य,483,महाभारतबाट सङकलन तथा अनुवाद,231,महाभारतबाट सङकलित,16,महाशिवरात्री,1,महिला सरोकार,1,महिला हस्ताक्षर,1,मानवीय व्यवहार,1,यात्रा,29,यात्रा संस्मरण,3,यात्रानुभव,1,युग परिवर्तन कसरी र कहिले,3,युवा आवाज,1,राशिफल,2,रोचक,18,लघुकथा,32,लोक/संस्कृति,11,लोकविश्वास,2,लोहिया जयन्ती,1,वाटिका,553,वातावरण,1,वि.सं. २०७७ सालको वर्षफल,1,विज्ञान प्रविधि,3,विज्ञापनको लागि सम्पर्क,1,विश्लेषण,1,विश्व एड्स दिवसको उपलक्ष्यमा,1,विश्व सन्दर्भ,3,व्यक्तित्व,1,व्यङग्य,27,व्यङ्ग्य,35,व्यङ्ग्यम्,5,शिक्षा नेपाल,10,शिक्ष्f नेपाल,487,सङ्कलन तथा अनुवाद,35,सन्दभ: विश्व मधुमेह दिवस,1,सन्दर्भ ः विवेकानन्दा दिवस,2,सन्दर्भ - महिला हिंसा,3,सन्दर्भ - मानव अधिकार दिवस,1,सन्दर्भ : क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भ : चुरे दिवस,1,सन्दर्भ : बाल दिवस,1,सन्दर्भ : रमजान,1,सन्दर्भ ६१ औं राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय हिन्दी दिवस,1,सन्दर्भ गाँधी जयन्ती,1,सन्दर्भः गुरु नानक जयन्ती,1,सन्दर्भ भानुजयन्ती,1,सन्दर्भः भारतको स्वतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ मोती जयन्ती,1,सन्दर्भः योग दिवस,1,सन्दर्भ रक्तसञ्चार सेवा दिवस,1,सन्दर्भ विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ- विश्व वातावरण दिवस,1,सन्दर्भ- श्रीकृष्ण जन्माष्टमी,2,सन्दर्भ-विश्व पर्यटन दिवस,1,सन्दर्भ– शहीद दिवस,1,सन्दर्भ: २६ जनवरी,8,सन्दर्भ: नारी दिवस,2,सन्दर्भ: बाल दिवस,2,सन्दर्भ: भारतको ६४औं गणतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको ६९औं स्वतन्त्रता दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको स्वतन्त्र दिवस,2,सन्दर्भ: रमजान पर्व,1,सन्दर्भ: रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व एड्स दिवस,3,सन्दर्भ: विश्व बाल दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व मौसम दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: वीपी जयन्ती,1,सन्दर्भ: श्री गुरु अर्जुनदेवजी महाराज शहिदी दिवस,1,सन्र्दभ विश्व पर्यावरण दिवस,1,सम–सामयिक,1,समय–सन्दर्भ,9,समयान्तर,301,समसामयिक,28,समाचार विश्लेषण,3,समीक्षा,1,समीक्षा समाहरण,1,सम्पादकीय,3049,सरोकार,46,संस्कृति/साहित्य,3,संस्मरण,15,साहित्यवार्ता,1,साहित्यात्मक,5,सिर्सियाँ नदी प्रदूषण प्रकरण,2,स्तवतन्त्र विचार,254,स्थानीय समाचार,12448,स्मृति,2,स्वतन्त्त विचार,2,स्वतन्त्र विचार,2833,स्वान्त सुखाय,88,स्वान्तः सुखाय,14,स्वान्तः सुखायः,140,स्वान्त सुखाय:,132,स्वान्त–सुखाय,157,स्वायन्त सुखाय,22,स्वास्थ्य चर्चा,49,हाम्रो बारेमा,2,हास्य एकाङ्की,1,हास्यव्यङ्ग्य एकाÍी,1,
ltr
item
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक : जाडो र ग्रामीण विज्ञान
जाडो र ग्रामीण विज्ञान
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGMuF3b4LaMXG72jqpEH6WTO2owmpGLyBC_F5G1GOe8gaAhp3hEJgw5f9_FBwIi-5Enj6zD474cHmCZHaXAzh0cE2hjclVtNA2ewvISNkyxcYU-eCHjp2w_IEPJKXEwQpC2Tb_nOyi_-D5/w272-h320/sanjay+mitra.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGMuF3b4LaMXG72jqpEH6WTO2owmpGLyBC_F5G1GOe8gaAhp3hEJgw5f9_FBwIi-5Enj6zD474cHmCZHaXAzh0cE2hjclVtNA2ewvISNkyxcYU-eCHjp2w_IEPJKXEwQpC2Tb_nOyi_-D5/s72-w272-c-h320/sanjay+mitra.jpg
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक
https://www.prateekdainik.com.np/2021/01/blog-post_1.html
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/2021/01/blog-post_1.html
true
6917042177189007432
UTF-8
सबै हेर्नुहोस् केही भेटिएन थप विस्तृत जवाफ दिनुहोस् Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS सबै हेर्नुहोस सिफारिस गरिएको वर्गीकरण समाचार संग्रह खोज्नुहोस् सबै पोस्ट Not found any post match with your request गृहपृष्ठ Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec भर्खरै एक मिनेट अघि $$1$$ एक मिनेट अघि एक घण्टा अघि $$1$$ एक घण्टा अघि हिजो $$1$$ हिजो $$1$$ एक साताअघि पाँच साताअघि Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy