$type=ticker$count=12$cols=4$cate=0

परिवर्तित कानून र उमेरको असमानता

SHARE:

अधिवक्ता वीरेन्द्रप्रसाद यादव

    सामान्य मान्यता के हो भने समाजमा अमनचयन एवं समृद्धिको वातावरण रहनुपर्छ । जुन कानूनबाट नै स्थापित हुन्छ । यसैले तानाशाही एवं निरङ्कुश शासनभन्दा लोकतान्त्रिक शासनलाई उत्तम व्यवस्था मानिएको छ । प्रजातान्त्रिक शासनको मूल खम्बाको रूपमा विधिको शासन, संवैधानिक तथा संसदीय सर्वोच्चताका साथै कहींकहीं न्यायिक सर्वोच्चतालाई स्थान दिइएको छ । अब्राहम लिङ्कनका अनुसार जनताको लागि जनता तथा जनताद्वारा नै स्थापित शासनलाई प्रजातान्त्रिक शासन मानिएको छ ।
    जुनसुकै व्यवस्था भएपनि कानून समाजको लागि बनाइन्छ । कानूनको लागि समाज होइन । यसर्थ बनेको कानूनले समाजलाई कठिनाइ होइन सहजता एवं समानता स्थापित गर्न सक्नुपर्छ । यसै कारणले कानूनको वर्गीकरण गर्ने कानूनविद्हरूले न्यायको दृष्टिकोणबाट पनि कानूनलाई दुई किसिमले वर्गीकरण गरेका छन्– न्यायी एवं अन्यायी कानून । न्यायी कानून भनेको त्यो कानून हो, जसले बहुसङ्ख्यक जनताको हितलाई सुरक्षित गर्छ भने अन्यायी कानूनले अल्पसङ्ख्यकको हितलाई सुरक्षित गर्छ । निरङ्कुश शासनको कानूनलाई अन्यायी कानून मानिएको छ भने प्रजातान्त्रिक शासनको कानूनलाई न्यायी । निरङ्कुश शासनको कानूनले थोरै व्यक्तिको अधिकारलाई मात्र सुरक्षित गर्छ भने प्रजातान्त्रिक कानून त सम्पूर्ण जनताले नै बनाएकोले समग्र जनताको हितसँग सम्बन्धित हुन्छ ।
    नेपालमा विसं १९१० को मुलुकी ऐनबाट लिखित कानूनको सुरुआत भएको हो । जुन मुलुकी ऐनलाई २०७५ भदौ १ गतेबाट विस्थापित गरी संहिताबद्ध कानूनहरू लागू भएका छन् । जसलाई समग्रमा स्वागत नै गरिएको अवस्था छ । यसमा भएका अधिकांश प्रावधान प्रजातान्त्रिक, वैज्ञानिक तथा व्यावहारिक पनि छन् । तर केही प्रावधान अन्तर्राष्ट्रियस्तरको भए तापनि आप्mनो माटो सुहाउँदो एवं यहाँका समाजसँग व्यवहार नमिल्ने देखिन्छ । जसबाट जानीजानी कसूर नगरे पनि कसूरको भागीदार बन्नुपर्ने प्रावधान छ । वर्तमान कानूनको एउटा कठिनाइ उमेरको विरोधाभाससँग छ । पृथक–पृथक प्रयोजनका लागि पृथक–पृथक उमेरको व्यवस्था गरिएको देखिन्छ । नागरिकता प्रमाणपत्र लिन नागरिकता ऐन अनुसार १६ वर्षमा नै बालिग हुने प्रावधान छ । नागरिकता लिएका नेपाली जुनसुकै कामको लागि योग्य मानिन्छ । तर मतदानको लागि १८ वर्ष उमेर तोकिएको छ । जबरजस्ती करणी प्रयोजनको लागि बालिग हुन १८ वर्ष पूरा गरेको हुनुपर्छ । विवाह प्रयोजनको लागि २० वर्षको उमेर किटान गरिएको छ भने श्रम ऐनले श्रमिक हुनलाई १४ वर्षमैं अनुमति दिएको देखिन्छ । विवाह प्रयोजन तथा करणी प्रयोजनको दृष्टिले समाजमा निकै कठिनाइ देखिन्छ । अहिले प्रायः महिला, पुरुष साक्षर मात्र छैनन्, उच्च शिक्षा हासिल गरी वैवाहिक अधिकारलाई राम्रोसँग बुझेका छन् । जसले गर्दा १७/१८ वर्षको उमेरमा प्रेमविवाह गरी शारीरिक सम्पर्क बढाउने गरिएको छ । जुन दुवैको सहमतिमा भएपनि १८ वर्षभन्दा कम उमेर छ भने जबरजस्ती करणीको सङ्गिन अपराधमा कसूरदार बन्नुपर्ने प्रावधान छ ।
    अहिलेको युवापुस्तामा यौनप्रति बढ्दो आकाङ्क्षालाई कम गर्न कुनै परामर्शको व्यवस्था गरिएको छैन तर सो उमेरमा अज्ञानतावश गरिएको कसूरमा चर्को सजाय भोग्न बाध्य छन् । यसबाट अधिकांश युवापीढीको जीवन नै बर्बाद हुँदैछ । दुवैको सहमतिले भएपनि उमेर कम भएकोले अपहरण, जबरजस्ती करणी, बालविवाहलगायतका कसूरमा चर्को सजाय हुने गरेको छ । यस्तो कसूर एकाध भए त अपवाद मानिन्थ्यो तर हरेक क्षेत्रमा यस्ता मुद्दाको चाप दिन प्रतिदिन बढ्दो छ । जसबाट जानीजानी सङ्गिन अपराध नगरे पनि न्यायमूर्तिले पनि सजाय दिनुपर्ने बाध्यता छ किनभने कानूनले उमेर पुगेको महिलाको इच्छाविपरीत वा उमेर नपुगेको महिलाको सहमतिले करणी गरेमा जबरजस्ती करणीको परिभाषा गरेको छ भने उमेर नपुगेको व्यक्तिको अभिभावकको सहमतिबेगर कहीं कतै लिएर जानु वा अभिभावकको अभिभावकत्वबाट छुटाउनुलाई अपहरणको परिभाषा गरेको छ भने बीस वर्ष कम उमेरका व्यक्तिसँग वैवाहिक सम्बन्ध बनाउनु बालविवाहको अपराधमा परिभाषित गरेको छ । यसले युवापीढीमा ठूलो समस्या देखिएकोले यसको समाधानतर्पm ध्यान जानु जरुरी छ । यसको समाधानमा या त उमेर हद घटाउनुपर्छ भने अठार वर्ष नपुगी यौनतर्पmको आकर्षण हट्ने वातावरण एवं शैक्षिक सामग्रीको व्यवस्था गर्नुपर्छ ।
    समाजमा सचेतनाको पनि उत्तिकै आवश्यकता छ । कहींकहीं त बीस वर्ष नपुगेको व्यक्तिको विवाह हुँदा विवाहमण्डपमैं छापा मारी रोक्ने र मुद्दा चलाउने प्रावधान छ । जसबाट ती व्यक्तिहरूको विवाहमा पछिसम्म सामाजिक कलङ्क लाग्ने अवस्था छ नै, ती दुवै परिवारको पनि सामाजिक मानमर्यादामा पनि आँच आउँछ । आखिर उक्त विवाहको कुरा त समाजकै व्यक्तिले समाजकै सहमतिमा गरेकोबाट बीस वर्ष नपुगी गर्ने विवाहलाई समाजले स्वीकार गरे पनि कानूनले स्वीकार नगर्नु एउटा चुनौती हो । दाइजो र तिलकको विकृतिले आमाबुबाको लागि २० वर्षको उमेरसम्म छोरीको विवाह नगरी घरमा राख्नु एउटा ठूलो चुनौती हो । पढाइलेखाइ गराउन सक्ने आर्थिक हैसियत छैन भने बढ्दो उमेरमा सुहाउँदो केटा पाउन मुस्किल छ । दाइजोको लागि मोटो रकम दिन  अभिभावकलाई कठिनाइ छ । समाजको यो कठिनाइको सहज उपाय राज्यले नगरी एकाएक कानूनको बाध्यकारी व्यवस्थाले समाजमा सहजता छैन । जसलाई विचार गर्नुपर्ने नै देखिन्छ ।
    हाम्रो समाज रूढिवादी समाज हो । जसले रजस्वला भएका छोरी, बहिनीको अनुहार हेर्न नहुने मान्यता आज पनि छ । रूढिवादको जरा रहेसम्म कानूनको पूर्ण परिपालनामा अप्ठ्यारो पर्छ । कानूनको कार्यान्वयन भएन भने कानूनको अर्थ हुँदैन । जस्तै सामाजिक सुधार ऐन २०३३ तीस वर्ष पहिला लागू भएपनि व्यवहारमा कहिले उत्रेन र व्यवहारमा नउत्रदै उक्त कानून खारेज भयो । अहिलेको कानूनले विवाहित छोरीलाई पनि अंशको व्यवस्था गरेको छ, जुन समाजमा प्रयोग हुने अवस्था छैन । प्रायः विवाहिता छोरी माइतीबाट अंश लिने मानसिकतामा देखिएका छैनन् । विवाह भएपछि लोग्नेमैं अंश स्थापित भएको अवस्थामा माइतीबाट अंश लिने प्रावधान व्यवहारमा उतार्न कठिन छ । अहिले लोग्ने र स्वास्नीको सम्बन्धविच्छेदको पनि विवाद उत्तिकै बढेको छ । नयाँ कानूनले लोग्नेलाई पनि अदालतमा सम्बन्धविच्छेदको मुद्दा दिने अधिकार प्रदान गरेपछि लोग्नेको तर्पmबाट पनि सम्बन्धविच्छेदको मुद्दा परे पनि त्यति सार्थक छैन । महिलाले सहमति दिए हुने, नदिए नहुने व्यवस्था छ । जबकि पतिलाई सम्बन्धको लागि चाहिने आवश्यक आधार उही छ । एउटा मात्र फरक के छ भने पतिले जबरजस्ती करणी गरेमा पनि सम्बन्धविच्छेद हुने अवस्था छ । जुन पतिको हकमा छैन । सम्बन्धविच्छेदको अनुपात बढ्नु पनि एउटा चुनौती हो । जुन परिपक्क भएपछि गर्ने विवाहको एउटा कारण भन्न सकिन्छ ।
    कानूनले अन्तरजातीय विवाहलाई रोक लगाएको छैन तर समाजले स्वीकार गरेको छैन । यद्यपि एकाध व्यक्तिको अन्तरजातीय विवाहले स्थान पाएको छ । अन्तरजातीय विवाहलाई समाजले सहर्ष स्वीकार ग¥यो भने प्रेमविवाहबाट उत्पन्न चुनौती एवं दाइजो, तिलक जस्ता सामाजिक विकृतिबाट धेरै हदसम्म समाजले उन्मुक्ति पाउन सक्छ । बालविवाहको बाध्यता पनि धेरै हदसम्म अन्त हुन सक्छ । यसको लागि समाजमा सचेतनाको अपरिहार्यता छ । यसर्थ अहिले हामीसँग कानून बनाउने तीन तहका कानून निर्माता छन् । तीन तहको कानूनले समाजको व्यवहारलाई समावेश गर्न उत्तिकै जरुरी छ किनभने अव्यावहारिक कानूनले समाजको मन जित्न सक्दैन । यसर्थ नयाँ कानूनमा रहेका अव्यावहारिक पक्षलाई सच्याउँदा नै जनमैत्री हुन सक्छ ।
neelambAd
Name

(स्थानीय समाचार ,1, %प्रमुख समाचार ,1, खेलकूद ,25, मन्तव्य ,3, सम्पादकीय ,27,(७ अप्रिल–विश्व स्वास्थ्य दिवसको उपलक्ष्यमा),1,(सन्दर्भ: ५८ औं राष्ट्रिय सहकारी दिवस,1,(स्थानीय समाचार,7,%प्रमुख समाचार,3,१५ अगस्त,6,२० चैत्र २०७१),1,२०७७ सालको वार्षिक राशिफल,1,main news,8,pramuk samachar,1,recent,5,अन्तरार्टिय समाचार,10,अन्तराष्ट्रिय समाचार,105,अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस,1,अन्तर्वार्ता,28,अर्थ विशेष,129,अर्थ-उद्योग-वाणिज्य,710,अर्थ–उद्योग–वाणिज्य,29,अर्थविशेष,390,असार १५: धान दिवस,1,आइतवार विशेष,441,आजको बहस,16,आयुर्वेद,77,आर्थिक समाचार,136,आलेख,3,इतिहास,11,उपन्यास,11,एकाङ्की,4,एकाङ्की नाटक,2,कथा,55,कबीरा खडा बजार,216,कविता,44,कानुनी परामर्श,61,कुरोको चुरो,41,कृति समीक्षा,3,खेलकूद,1780,खोजीनीति,2,गजब,2,गुड फ्राइडे,1,गुरुनानक जयन्ती,1,गुरुनानक देव जयन्ती विशेष,1,चिठ्ठी,1,चियोचर्चा,1,जनसरोकार,2,जीवनी,2,जीवशास्त्र,1,जीवेम शरदः शतम्,1,जीवेम शरद: शतम्,1,जैव विविधता दिवस,1,टाकन–टुकन,54,टाकनटुकन,18,तथ्याङ्क,1,दृष्टिकोण,1,धन्वन्तरि जयन्ती,1,धर्म दर्शन,5,धर्म संस्कृति,10,धर्म–संस्कृति,115,नारी हस्ताक्षर,3,नारी हस्ताक्षर,6,नियतिको फल,1,नियात्रा,2,नीति वचन,1,पाठक पत्र,54,पाठक प्रतिक्रिया,22,पाठक मञ्च,58,पाठकमंच,42,पुस्तक समीक्षा,10,पोषण,2,पोषण/आहार,3,प्रजापिता ब्रह्माबाबाको ४७ औं अव्यक्ति दिवस,1,प्रतीक दैनिक,2264,प्रमुख समाचार,3585,प्रविधि,3,प्रवृत्ति र मनोवृत्ति,2,प्रसङ्गतरङ्ग,4,प्रसङ्गवश,1,फरक,145,फरक मत,2,फिचर,456,फिचर समाचार,81,फोटो,8,बाटिका,441,बुद्ध जयन्तीको उपलक्ष्यमा,1,बेलाको बोली,1,ब्रह्मा स्मृति दिवस,1,भानु जयन्ती,1,भाषा,1,भाषा/संस्कृति,1,भ्यालेन्टाइन डे,1,मजदुर दिवस विशेषः,1,मतमतान्तर,1,मतान्तर,1,मनोरन्जन,9,मन्तव्य,483,महाभारतबाट सङकलन तथा अनुवाद,231,महाभारतबाट सङकलित,16,महाशिवरात्री,1,महिला सरोकार,1,महिला हस्ताक्षर,1,मानवीय व्यवहार,1,यात्रा,29,यात्रा संस्मरण,3,यात्रानुभव,1,युग परिवर्तन कसरी र कहिले,3,युवा आवाज,1,राशिफल,2,रोचक,18,लघुकथा,32,लोक/संस्कृति,11,लोकविश्वास,2,लोहिया जयन्ती,1,वाटिका,553,वातावरण,1,वि.सं. २०७७ सालको वर्षफल,1,विज्ञान प्रविधि,3,विज्ञापनको लागि सम्पर्क,1,विश्लेषण,1,विश्व एड्स दिवसको उपलक्ष्यमा,1,विश्व सन्दर्भ,3,व्यक्तित्व,1,व्यङग्य,27,व्यङ्ग्य,35,व्यङ्ग्यम्,5,शिक्षा नेपाल,10,शिक्ष्f नेपाल,487,सङ्कलन तथा अनुवाद,35,सन्दभ: विश्व मधुमेह दिवस,1,सन्दर्भ ः विवेकानन्दा दिवस,2,सन्दर्भ - महिला हिंसा,3,सन्दर्भ - मानव अधिकार दिवस,1,सन्दर्भ : क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भ : चुरे दिवस,1,सन्दर्भ : बाल दिवस,1,सन्दर्भ : रमजान,1,सन्दर्भ ६१ औं राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय हिन्दी दिवस,1,सन्दर्भ गाँधी जयन्ती,1,सन्दर्भः गुरु नानक जयन्ती,1,सन्दर्भ भानुजयन्ती,1,सन्दर्भः भारतको स्वतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ मोती जयन्ती,1,सन्दर्भः योग दिवस,1,सन्दर्भ रक्तसञ्चार सेवा दिवस,1,सन्दर्भ विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ- विश्व वातावरण दिवस,1,सन्दर्भ- श्रीकृष्ण जन्माष्टमी,2,सन्दर्भ-विश्व पर्यटन दिवस,1,सन्दर्भ– शहीद दिवस,1,सन्दर्भ: २६ जनवरी,8,सन्दर्भ: नारी दिवस,2,सन्दर्भ: बाल दिवस,2,सन्दर्भ: भारतको ६४औं गणतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको ६९औं स्वतन्त्रता दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको स्वतन्त्र दिवस,2,सन्दर्भ: रमजान पर्व,1,सन्दर्भ: रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व एड्स दिवस,3,सन्दर्भ: विश्व बाल दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व मौसम दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: वीपी जयन्ती,1,सन्दर्भ: श्री गुरु अर्जुनदेवजी महाराज शहिदी दिवस,1,सन्र्दभ विश्व पर्यावरण दिवस,1,सम–सामयिक,1,समय–सन्दर्भ,9,समयान्तर,301,समसामयिक,28,समाचार विश्लेषण,3,समीक्षा,1,समीक्षा समाहरण,1,सम्पादकीय,3049,सरोकार,46,संस्कृति/साहित्य,3,संस्मरण,15,साहित्यवार्ता,1,साहित्यात्मक,5,सिर्सियाँ नदी प्रदूषण प्रकरण,2,स्तवतन्त्र विचार,254,स्थानीय समाचार,12448,स्मृति,2,स्वतन्त्त विचार,2,स्वतन्त्र विचार,2833,स्वान्त सुखाय,88,स्वान्तः सुखाय,14,स्वान्तः सुखायः,140,स्वान्त सुखाय:,132,स्वान्त–सुखाय,157,स्वायन्त सुखाय,22,स्वास्थ्य चर्चा,49,हाम्रो बारेमा,2,हास्य एकाङ्की,1,हास्यव्यङ्ग्य एकाÍी,1,
ltr
item
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक : परिवर्तित कानून र उमेरको असमानता
परिवर्तित कानून र उमेरको असमानता
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmKBqqzOe0tShIYkBFkqR3oghYAU5jBpCZ6XxfGu9MQj8GllBXnEvebxmVKbhNOxhI2zxjudYtS24eoQPGfgwOwwC_iOE85iFWe65JUARtlH_wysJlWOpeDMrsF6iXmzjTdaUI9buoha6i/s200/birendra+yadav.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmKBqqzOe0tShIYkBFkqR3oghYAU5jBpCZ6XxfGu9MQj8GllBXnEvebxmVKbhNOxhI2zxjudYtS24eoQPGfgwOwwC_iOE85iFWe65JUARtlH_wysJlWOpeDMrsF6iXmzjTdaUI9buoha6i/s72-c/birendra+yadav.jpg
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक
https://www.prateekdainik.com.np/2020/01/blog-post_746.html
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/2020/01/blog-post_746.html
true
6917042177189007432
UTF-8
सबै हेर्नुहोस् केही भेटिएन थप विस्तृत जवाफ दिनुहोस् Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS सबै हेर्नुहोस सिफारिस गरिएको वर्गीकरण समाचार संग्रह खोज्नुहोस् सबै पोस्ट Not found any post match with your request गृहपृष्ठ Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec भर्खरै एक मिनेट अघि $$1$$ एक मिनेट अघि एक घण्टा अघि $$1$$ एक घण्टा अघि हिजो $$1$$ हिजो $$1$$ एक साताअघि पाँच साताअघि Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy