सकारात्मक राजनीतिको विजय

श्रीमन्नारायण
    ‘सबैको सहयोग र सबैको विकास’को नारा दिएर ५ वर्षसम्म देशको नेतृत्व गरेका भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको नेतृत्वमाथि भारतीइ जनताले पुनः विश्वास प्रकट गरेको छ । भारतको सत्ताधारी भारतीय जनता पार्टी नेतृत्वको एनडिए गठबन्धनलाई त्यहाँको जनताले ऐतिहासिक समर्थन दिनुमा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको सक्षम, सशक्त एवं सुयोग्य नेतृत्व क्षमता प्रमुख कारण मानिन्छ । भारतीय राजनीतिमा व्याप्त जातिवाद, परिवारवाद एवं नातावादको जालोलाई ध्वस्त पार्दै उनले त्यहाँको राजनीतिमा नयाँ युगको सूत्रपात गरेका छन् । यस पालि मोदीलाई चुनाव जिताउन सकारात्मक राजनीतिले महŒवपूर्ण काम गरेको छ ।
    नेहरू–गाँधी परिवारका पण्डित जवारहलाल नेहरू र इन्दिरा गाँधीले मात्रै यस अघि लगातार दुई पटक बहुमत प्राप्त सरकारको नेतृत्व गरेका थिए । साधारण–मध्यमवर्गीय परिवारका नेता नरेन्द्र मोदी, लगातार दुईपटक बहुमत प्राप्त सरकारको नेतृत्व गर्ने अवसर पाउने, भारतका तेस्रो व्यक्ति हुन् । नरेन्द्र मोदीले चुनाव प्रचारमा सकारात्मक राजनीतिको बढी प्रयोग गरे तथा जनतामा आपूmप्रति विश्वास बढाउने काम गरे । न पारिवारिक पृष्ठभूमि, न कुनै किसिमको सहानुभूतिको लहर, तर पनि विपक्षी दलहरूको लज्जास्पद पराजयमा अवश्य पनि नरेन्द्र मोदीको कुशल, सक्ष्Fम एवं विराट् नेतृत्व क्ष्Fमतालाई प्रमुख कारण मान्नुपर्दछ । पूर्व प्रधानमन्त्री इन्दिरा गाँधीजस्तै सोझो र सरल भाषामा जनतासँग संवाद कायम गर्ने तथा जनताको विश्वास जिती आपूmलाई तिनको प्रिय नेता बन्ने कला नरेन्द्र मोदीबाहेक विश्वका कमै नेतामा पाइन्छ । नरेन्द्र मोदी यथार्थमा जननेता हुन् र उनलाई देशका जनताले प्रिय नेता ठान्दछ । सकारात्मक राजनीतिबाट पनि चुनाव जित्न सकिन्छ भन्ने यथार्थलाई मोदीले साबित गरिदिएका छन् ।
    ‘राष्ट्रवाद’ र ‘विकास’लाई आप्mनो प्रमुख चुनावी मुद्दा बनाएका नरेन्द्र मोदीले गत वर्ष एनडिएले प्राप्त गरेको ३९ प्रतिशत मतसहित ३३६ सिटको तुलनामा यस पालि ५४.०४ प्रतिशत मतसहित ३५३ सिटमा सफलता हासिल गरे । उनको स्वयंको पार्टी भाजपाले भने सन् २०१४ मा प्राप्त गरेको २८२ सिटको तुलनामा यस पालि ३०३ सिट प्राप्त गरेको छ ।  ४८ वर्षपछि भारतमा कुनै राजनीतिक पार्टी बहुमतसहित सत्तामा पुनरागमन गरेको छ । भाजपाको ठूलो सफलताकै कारण लगातार दोस्रोपटक संसद्मा प्रमुख प्रतिपक्षी दलको हैसियत कुनैपनि राजनीतिक पार्टीले प्राप्त गर्न सकेन । भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेसले गत वर्ष ५४३ सिटमध्ये ४४ सिट मात्रै प्राप्त  गरेको थियो, जुन प्रतिपक्ष्Fी दल बन्न चाहिने ५५ सिटभन्दा कम थियो । यसपटक पनि उसले ५२ सिट मात्रै जितेको छ ।
    प्रादेशिकरूपले विश्लेषण गर्ने हो भने गत वर्ष सन् २०१४ को निर्वाचनमा भारतीय राष्ट्रिय कंग्रेसले तमिलनाडू, आन्ध्रप्रदेश, गुजरात, राजस्थान, उडिसा, झारखण्ड, दिल्ली, जम्मु–कश्मीर, उत्तराखण्ड, हिमाञ्चल प्रदेश, गोवा, नागाल्यान्ड, सिक्किम, त्रिपुरा र केन्द्र शासित करीब ६ वटा प्रदेशमा खाता पनि खोल्न सकेको थिएन । परिस्थिति यस पालि पनि धेरै फेरिएको छैन र पार्टीले यस वर्षको निर्वाचनमा पनि गुजरात, दिल्ली, राजस्थान, उत्तराखण्ड, हरियाणा, जम्मु–कश्मीर, हिमाञ्चल, तेलङ्गाना, आन्ध्र प्रदेश, उडिसा, त्रिपुरा र करीब आधा दर्जन केन्द्र शासित प्रदेशमा खाता खोल्न सकेन । उत्तर प्रदेश, बिहार, मध्यप्रदेश, झारखण्ड, महाराष्ट्र, पश्चिम बङ्गाललगायत प्रदेशमा येनकेन प्रकारेण एक सिट जितेर पार्टीले चित्त बुझाउनुप¥यो । जबकि उपरोक्त प्रदेशमा नै ४ सयभन्दा बढी लोकसभा सिट छ । सन् २०१४ को निर्वाचनमा कांग्रेसले देशको कुनैपनि प्रदेशमा दोहोरो अङ्कको सिट जित्न सकेको थिएन । यस वर्ष केरलमा कांग्रेसले राम्रो सफलता हासिल गरेको छ । केरलबाहेक तमिलनाडूमा पनि पार्टीले आप्mना सहयोगी डिएमकेसित मिलेर राम्रो सफलता हासिल गरेको छ तर त्यसबाहेक एउटा पञ्जाबमा मात्रै पार्टीले ८ सिट जितेको छ, अन्यथा अन्य कुनै प्रदेशमा ३ सिट पनि जित्न सकेको छ । कांग्रेसका अध्यक्ष राहुल गाँधीले पनि अमेठीमा पराजय भोग्नुप¥यो । केरलको वायनाडमा जहाँ अल्पसङ्ख्यक मुसलमान र इसाईहरू बहुमतमा छन् त्यहाँ राहुल गाँधीले अवश्य चुनावी सफलता हासिल गरे।
    कांग्रेसका दिग्गज नेताहरू सदनमा पार्टीका नेता मल्लिका अर्जुन खड्गे, पूर्व मुख्यमन्त्रीहरू सुशीलकुमार सिन्दे र अशोक चह्वाण (महाराष्ट्र), भूपेन्द्र सिंह हुड्डा (हरियाणा), शीला दीक्षित
(दिल्ली), दिग्विजय सिंह (मध्यप्रदेश), हरिस रावत (उत्तराखण्ड), विरप्पा मोइली (कर्नाटक) गरी करीब ९ जना पूर्व मुख्यमन्त्रीहरू यसपटकको मोदी लहरमा पराजित भए । गुना र ग्वालियरका राजा मानिएका सिन्धिया राजपरिवारका ज्योति रादित्य सिन्धिया पनि यसपटक चुनावी पराजय भोग्न बाध्य भए । खेल र चलचित्र जगत्का केही अनुहारलाई पनि कांग्रेसले जिताउन सकेन । विजेन्द्र कुमार र कृष्ण पुनिया
(ओलम्पिक पदक विजेता), शत्रुघ्न सिन्हा र पूनम सिन्हा (पति–पत्नी) तथा राज बब्बर एवं उर्मिला मातोंडकरले पनि चुनावमा पराजय भोग्नुप¥यो । राजस्थानका मुख्यमन्त्री अशोक गहलोतका छोरा वैभव गहलोत तथा तेलङ्गानाका मुख्यमन्त्रीकी छोरीले पनि पराजय भोग्नुप¥यो । कर्नाटकका मुख्यमन्त्री एचडी कुमारास्वामीका सुपुत्र निखिल कुमारास्वामीले पनि पराजय भोग्नुप¥यो । 
    भारतका कम्युनिस्ट पार्टीहरूमा पनि मोदी लहरले ठूलै क्षति पु¥यायो । कम्युनिस्ट पार्टीहरूको गढ मानिएको पश्चिम बङ्गाल र त्रिपुरामा पार्टीले खाता पनि खोल्न सकेन भने केरलमा सत्ताधारी भएर पनि उसले १ सिटमैं चित्त बुझाउनुप¥यो ।
    परिवारवाद, जातिवाद र नातावादमा विश्वास राख्ने नेताहरूले यसपटक ठूलै पराजय भोगे । कर्नाटकमा अहिले जनता दल एसएचडीका कुमारा स्वामीको नेतृत्वमा कांग्रेससहितको गठबन्धन सरकार अस्तित्वमा छ तर त्यहाँ २८ सिटमा सत्ताधारी गठबन्धनले ३ सिटमैं चित्त बुझाउनुप¥यो । मुख्यमन्त्रीका बुबा तथा भारतका पूर्व प्रधानमन्त्री एचडी देवेगौडा पनि चुनावी पराजय भोग्न बाध्य भए । भारतीय राजनीतिका दिग्गज नेता शरद पवारकी छोरी सुप्रिया शुले पनि परम्परागत निर्वाचन क्षेत्र महाराष्ट्रको बारामतीमा पराजय भोग्नुप¥यो ।
    भारतको लोकसभामा सबैभन्दा बढी सिट सङ्ख्या भएको उत्तरप्रदेशमा जातीय एवं पारिवारिक राजनीतिका पर्याय मानिएका मायावती र अखिलेश यादवले मोर्चा बनाई चुनाव लडे पनि पूर्व मुख्यमन्त्री अखिलेश यादवले आप्mनी पत्नी डिम्पल यादव तथा पारिवारिक सदस्यहरू धर्मेन्द्र यादव र अक्षय यादवलाई चुनाव जिताउन सकेनन् । उत्तर प्रदेशका सबै सिट जित्ने दाबी गरेका उनले ५ सिटमैं चित्त बुझाउनुप¥यो जबकि उनका सहयोगी मायावतीले १० सिटमैं सन्तोष गर्नुप¥यो । मायावती आपूmलाई तथा अखिलेश यादव आप्mना बुबा मुलायम सिंह यादवलाई भारतको प्रधानमन्त्री बनाउन चाहन्थे । प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई हटाउन विपक्षी दलहरूबीच एकजुटता कायम गर्न महाअभियान चलाएका आन्ध्र प्रदेशका मुख्यमन्त्री एन चन्द्रबाबू नायडु ऐतिहासिक पराजय भोगेपछि थन्किएका छन् ।
    बिहारको राजनीतिमा विगत चार दशकदेखि निर्णायक साबित हुँदै आएका पूर्व मुख्यमन्त्री लालुप्रसाद यादवको पार्टीले आप्mनो खातासम्म खोल्न सकेन । लालु यादवकी छोरी तथा सम्धीले पराजय भोग्नुप¥यो । मोदीको विरोध गरी चुनाव लडेका चर्चित अभिनेता शत्रुघ्न सिन्हाले पनि ठूलो पराजय भोग्नुप¥यो । जातिवादी र परिवारवादी राजनीतिमा विश्वास गर्ने शरद यादव, पूर्व मुख्यमन्त्री जितनराम माझी, उपेद्र कुशवाहा तथा पप्पु यादव (पति–पत्नीसहित)ले पराजय भोग्नुप¥यो । झारखण्डमा पनि दुईजना पूर्व मुख्यमन्त्री शिवु सोरेन तथा बाबुलाल मराण्डीले ठूलो पराजय भोग्नुप¥यो । प्रधानमन्त्री मोदीको विरोधमा खुलेर लागेका पश्चिम बङ्गालकी मुख्यमन्त्री ममता बनर्जीले गत वर्ष प्रदेशमा ३४ सिट जितेकोमा यस वर्ष २३ सिटमैं चित्त बुझाउनुप¥यो जबकि भाजपाले १८ सिट जिती मुख्यमन्त्री बनर्जीको टाउको दुखाइ बढाइदिएको छ । चार महीना अघि भएको प्रदेशसभा निर्वाचनमा कांग्रेसले जितेको मध्यप्रदेश, राजस्थान र छत्तीसगढका ६५ सिटमध्ये कांग्रेसले जम्मा ४ सिट जित्नुले नै भाजपाका नेताहरूको परिश्रम र गहिरो जनसम्पर्कलाई दर्शाउँछ ।
    यस निर्वाचनमा भाजपाले प्रधानमन्त्री मोदीको कुशल नेतृत्व, राष्ट्रवादको एजेन्डा, आतङ्ककारीहरूमाथि गरिएको एयर स्ट्राइक तथा सर्जिकल स्ट्राइकलाई प्रमुख राजनीतिक मुद्दा बनाएको देखियो भने विगत ५ वर्षमा मोदी सरकारले गरीब, महिला तथा ग्रामीण जनतालाई लक्षित गरी ल्याएका कार्यक्रमहरू खाना पकाउने ग्याँस वितरण, उज्ज्वला योजना, गरीबहरूलाई ५ लाख रुपियाँसम्मको बिमा योजना, सबै गाउँमा बिजुली पु¥याउनु, आवास योजना, उपल्लो जातिका गरीबलाई जागीरमा १० प्रतिशत आरक्षणको निर्णयले पनि भाजपालाई चुनावमा सफलता दिलाउने काम ग¥यो जबकि विपक्षीहरूले अघि सारेको बेरोजगारीको मुद्दालाई भाजपाले चर्चामैं आउन दिएन । कांग्रेसले आप्mनो घोषणापत्रमा अघि सारेको ‘न्याय’ योजनामाथि जनताले पत्यार गरेन तथा प्रत्येक वर्ष ७२ हजार रुपियाँ दिने घोषणामाथि पनि कसैले विश्वास गरेन । मोदीमाथि विपक्षी दलहरूले लगाउने प्रायः आरोप मोदी चतु¥याइँ गरेर आप्mनै अस्त्र बनाइहाल्थे । ‘पाले’ (चौकीदार) चोर हो’ भन्ने कांग्रेसको आरोपलाई म पनि चौकीदार (पाले) भन्ने प्रत्याक्रमणले उल्टै कांग्रेसलाई नै अन्योलमा राख्ने काम ग¥यो । सांस्कृतिक राष्ट्रवाद हिन्दूत्वलाई यदाकदा अगाडि सारेर भाजपाले हिन्दू भावनालाई आपूmबाहेक अन्यत्र जान दिएन । बाध्य भएर कांग्रेसले पनि हिन्दूत्वको मुद्दा समात्नुप¥यो र यो नै उसको पराजयको कारण बन्यो । नोटबन्दी र जिएसटीबाट जनता पीडित थियो तर राष्ट्रवादको नाराका कारण जनता मोदीलाई समर्थन गर्न बाध्य भयो । मोदीले जनतालाई राजनीतिमा चाख लिन प्रेरित गरे । जातिवाद र परिवारवादको जालो भत्काउन उनले जनतालाई प्रेरित गरे । भनिन्छ सांसदहरू मिलेर प्रधानमन्त्रीको छनोट गर्दछन् तर भारतमा भएको १७ औं लोकसभा निर्वाचनमा मोदीले नै सांसदहरूलाई जिताएका छन् । अमेरिकी राष्ट्रपतिको निर्वाचन शैलीमा भएको यस निर्वाचनमा मोदी र मोदी विरोधमा चुनाव केन्द्रित थियो । सारा विपक्षी मिलेर पनि उनलाई पराजित गर्न सकेनन्, भाजपा अध्यक्ष अमित शाह पनि आधुनिक चाणक्य नै हुन्, जसले अति सूक्ष्म, सुनियोजित र सफल रणनीतिमार्पmत पार्टीलाई ऐतिहासिक सफलता दिलाए । सकारात्मक राजनीतिबाट पनि चुनाव जित्न सकिन्छ भन्ने कुरालाई मोदीले साबित गरिदिएका छन् ।