माल पाएर के गर्नु चाल पाए पो

वैद्यनाथ ठाकुर
    यही पुस १० गते ओमेन्स स्कील सेन्टरको आयोजनामा वीरगंज–३ भगवतीटोलस्थित पार्कमा खाना महोत्सव सम्पन्न भएको थियो । झन्डै दुई दर्जन जति खानपिनका मौलिक परिकार भएको उक्त महोत्सवमा पुसको जाडोमा महानगरवासीहरूको राम्रै सहभागिता थियो । पार्कभित्र यो नै पहिलो सार्वजनिक कार्यक्रम भएको हुनुपर्छ । कार्यक्रम सफल पार्न आयोजक पूरै सफल थियो । पार्कभित्र घुम्दै गर्दा पार्कको क्षेत्रफल हेर्दा जोकोहीले पनि एकचोटि भारी मनले भन्नैपर्छ किन साँघुरिएको पार्कको भौतिक अवस्था अत्यन्तै साँघुरिएको छ । लगभग ११–१२ कट्ठामा रहेको उक्त पार्क कस्तो आकारको छ भन्दा यसको सही उत्तर हुन्छ विचित्र आकारको । कुनै पनि ठाउँ एकनासको देखिएन । कतै पनि एउटा आकार छैन । यसबारे जिज्ञासा राख्दा बल्ल थाहा पाइयो । पार्कमा भ्रष्टाचारको भाइरस लागेर पार्कको त्यो गम्भीर अवस्था भएको रहेछ । कुनै समयमा साढे पाँच बिघामा त्यहाँ सार्वजनिक पोखरी थियो । पछि वरिपरिका व्यक्तिले पोखरी अतिक्रमण गर्न थालेपछि यतिबेला पार्क ११–१२ कट्ठामा समेटिएको हो ।
    मानिसको प्रवृत्ति नै हुन्छ– ‘मै खाउँ मै लाउँ सुखसयल मै गरूँ ।’ तर यसको लागि अरूले जति दुःख भोग्नुपरोस् वा मर्नुपरोस् त्यसलाई केही फरक पर्दैन । हो, यही हो सामन्ती प्रवृत्ति । यसै प्रवृत्तिले गर्दा माईराम पोखरीको नामले चिनिने त्यो ठाउँ मानिसहरूको चपेटामा परेको हो । पछिल्लो चरणमा पर्सा जिल्लामा प्रउ खरेलआउँदा एकचोटि बेथितिहरू सफाइ गर्ने क्रममा पोखरीको अतिक्रमित जग्गा पनि खाली गराउने भनेर निकै तोडफोड पनि गरिएको थियो । एकजना मारवाडीको पक्कीघरबाहेक चारैतिरका अतिक्रमित टहराहरू तोडफोड पनि गरिएको थियो । पोखरी स्वाभाविक आकारमा फर्किन खोज्दै थियो पछि प्रउ खरेलको सरुवा भएपश्चात् पोखरीतर्पm राम्ररी हेरचाह भएन र कच्चा घरटहराहरू फेरि जोड्न थालियो । वीरगंज महानगरपालिकाले त्यहाँ पार्क बनाउने कुरा भइसकेपछि के कति कारणले ती अस्थायी घरटहरा भत्काइएन र विचित्र आकारको पार्क बनाइयो । त्यसको जवाफ वीरगंज महानगरपालिकाले नै देला तर पोखरीको जग्गाा अतिक्रमण गर्नेहरूको आप्mनो जग्गा के कति रहेछ त्यो लालपुर्जा हेरेर थाहा भइहाल्छ । पछि हालसाबिक गर्दा वा भोगचलन गर्दैआएको भनेर कति सालदेखि नापीबाट वा मालपोतबाट लेखाएको रहेछ त्यो पनि थाहा नहुने कुरा होइन । तत्कालीन नापी तथा मालपोतका हाकिम र कर्मचारीहरू तथा वीरगंज उपमहानगरपालिकाको सरोकारवाला कर्मचारीहरूले के कति आधारमा साढे पाँच बिघाको पोखरीलाई ११–१२ कट्ठाको पार्कमा थन्काउन तयार भए त्यो खोजीनीतिको विषय हुनुपर्ने हो । यस प्रकारको सार्वजनिक सम्पत्ति हिनामिनाको विषयलाई सरोकारवालाहरूले सचेतनापूर्वक ध्यान दिनुपर्दछ । तर यसको पूर्णतया अभाव देखिएको छ ।
    यस्तो अवस्थामा वीरगंजका सचेत नागरिक समाज, बुद्धिजीवी तथा राजनीतिक पार्टीहरूको समेत यसतर्पm ध्यानाकर्षण हुनुपर्ने हो तर हुन सकेको नदेख्नु अत्यन्तै दुःखको कुरा हो । माईराम पोखरीको विषय जति छिटो हुन्छ यसबारेमा को कसले के कस्तो अनियमितता गरेको हो ? त्यसबारेमा पर्दाफास गर्नुपर्ने एकातिर जरुरी छ भने अर्कोतिर अतिक्रमित जग्गा खाली गराएर पार्कमा सुन्दरता थप्ने कार्यमा समेत ध्यान दिन जरुरी छ ।
    वीरगंज महानगरपालिकाको आदर्शनगरस्थित पुरानो बसपार्कको जग्गा मुद्दा लडेर भूमाफियाबाट तत्कालीन वीउमनपाले फिर्ता ल्याएको हो । तर उक्त जग्गामा हालसम्म कुनै पनि किसिमको उपलब्धिमूलक कार्य गर्न सकिएको देखिंदैन । वीरगंज महानगरपालिकाले उक्त खाली जग्गामा हालसम्म कुनै पनि किसिमको उपलब्धिमूलक कार्य गर्न सकेको छैन । वीरगंज महानगरपालिकाले उक्त खाली जग्गा यत्तिकै ऐलानीजस्तो खाली राख्नुभन्दा त्यहाँ के गर्दा महानगरवासीहरूलाई फाइदा पुग्न सक्छ, त्यसतर्पm पाइला चाल्न ढिलो भइसकेको छ ।
    वीरगंज महानगरपालिकाले विगतमा निकै ठूलो रकम खर्चेर नेपाल रेलवेको जग्गा खरिद गरेको हो । घण्टाघरदेखि उत्तरमा रहेको उक्त जग्गामा शुरुशुरुमा विपी उद्यान बनाउने भनेर जग्गा खरिद गरिए तापनि पछिल्लो चरणमा भएको राजनीतिक परिवर्तनले मधेसी पार्टीहरूले मधेसी शहीद उद्यान बनाउने निर्णय तथा बोर्डसमेत झुन्ड्याएको देखिन्छ । यतिबेला प्रदेश नं. २ मा मधेसी दलको सरकार पनि छ र वीरगंज महानगरपालिकामा प्रमुखसमेत मधेसी दलकै रहेको अवस्था छ । तर त्यो महŒवपूर्ण जग्गामा कहिले फोहर डम्पिङ गर्ने, कहिले तरकारी बजार लाग्ने, कहिले सस्तो बजार लाग्ने, कहिले आमसभा हुने, कहिले मेला लाग्ने जस्ता कार्य मात्र हुँदै आएको छ । यतिबेला वीरगंज व्यवस्थित गर्ने अभियान अन्तर्गत त्यहाँ पथलैयासम्म जाने साना सवारीहरूको बस स्टैन्ड बनाएको देखिन्छ । तरकारी बजार हटाउन कति गा¥हो भएको थियो त्यो कुरो महानगरपालिकाले बिर्सेको जस्तो छ । अहिले खडा गरिएको अटोरिक्शा तथा सिटी बस स्टैन्ड भोलि हटाउन फेरि निकै समस्या नहोला भन्न सकिन्न ।
    प्रदेश नं. २ मा एकमात्र वीरगंज महानगरपालिका रहेको छ । वीरगंजमा व्यवस्थितरूपले योजनाबद्ध काम गर्ने हो भने पक्कै पनि हिजोको यो ऐतिहासिक नगरी वर्तमानमा प्रदेश नं. २ को शानको रूपमा स्थापित हुन सक्छ । कुनै बेला वीरगंजको ताप्केले नेपालभरि ख्याति पाएको थियो । तर संरक्ष्Fणको अभावमा हिजोआज वीरगंजेलीहरू ताप्के किन्न रक्सौल कुद्ने गर्छन् । महानगरवासीहरू भ्रष्टाचारको शिकार भएका छन् । एडिभी परियोजना अन्तर्गत वीरगंजमा यतिबेला सडक र नाला निर्माण हुँदैछ । ती कार्यहरूको गुणस्तर के कस्तो छ ? हुनुपर्ने कस्तो हो ? यसबारे खोजबिन भइरहेको देखिंदैन । सडकपेटीमा ओछ्याइएको टाली अहिले नै धसेको अवस्था छ । सडकको बीचमा बनाइएको च्यानल प्वाइन्टहरू अहिले धसेका छन् । कतिपय ठाउँमा पिचसमेत उप्किरहेको अवस्था छ । वर्षैपिच्छे सडक मर्मत भनेर गरिएको पिचिङसमेत ६ महीना चलिरहेको छैन । वीरगंजभरिका पसलहरूमा कुनै पनि सामानको मूल्यमा एकरूपता छैन । स्वास्थ्य सेवा सम्पूर्णरूपमा दलाली तथा ठगीधन्दामा रूपान्तरित रहेको देखिन्छ । शिक्ष्Fा गुणस्तरहीनतातर्पm बढ्दैछ । एउटै महानगरभित्र पनि कुनै विद्यालय खुला हुन्छ भने कुनै बन्द हुन्छ । विद्यालयहरूको खुल्ने र बन्द हुने समय समेतमा एकरूपता छैन । भएको आप्mनो भवन भाडामा लगाएर दुई सिप्mटमा विद्यालय सञ्चालन भइरहेको अवस्था छ । नियम कानूनहरू पालना गरिंदैन । सामुदायिक विद्यालय तथा विश्वविद्यालयका शिक्ष्Fकहरू निजी स्कूल तथा कलेजमा पढाउँछन् र आप्mनो संस्थालाई केवल तलब खाने स्थानको रूपमा मात्रै प्रयोग गरेका छन् । यी सम्पूर्ण बेथितिहरू एक प्रकारको भ्रष्टाचार नै हो । यसबारेमा सरोकारवाला सरकारी निकाय तथा सचेत नागरिक समाज दुवै जागरूक नभएसम्म उही ‘माल पाएर के गर्नु चाल पाए पो’ को अवस्था रहिरहनेछ ।