$type=ticker$count=12$cols=4$cate=0

कानूनी शिक्षाको अपरिहार्यता र हाम्रो व्यवहार

SHARE:

अधिवक्ता वीरेन्द्रप्रसाद यादव
    न्यायको एउटा सिद्धान्त नै हो– कानूनको अनभिज्ञता क्षम्य हुदैन । अर्को सिद्धान्त हो कानून परिवर्तनशील हुन्छ । पहिलो सिद्धान्तको अर्थ के हो भने हरेक नागरिकलाई आप्mनो राज्यको कानूनबारे जानकारी छ । कुनै अपराध गरेपछि कानूनबारे थाहा थिएन । अन्जानमा गल्ती भयो माफी पाऊँ भनेर माफी पाइँदैन । किनभने न्यायले के बुझ्छ भने उसलाई कानून थाहा थियो र थाहा हुँदाहुँदै कानून तोडेको हो । वास्तवमा यो मान्यता अन्यथा होइन, तर यो मान्यतालाई सार्थकता दिने दायित्व राज्यको हो । राज्यले कुनै कानून बनाएपछि जनतालाई सुसूचित गर्नुपर्छ । राजपत्रमा प्रकाशित गरी परिवर्तन भएको कानूनबारे सुसूचित गर्नुपर्छ । तर राजपत्र आम नागरिकको पहुँचभित्र हुँदैन । आम नागरिकले चाहेको बेला पाइँदैन । सरकारले कानूनको किताब छापेर पनि  बिक्रीको लागि पठाउँछ । यसले पनि सरकारले जनतालाई कानूनको जानकारी गराउने सन्दर्भमा गरेको सार्थक कदम भनी दाबी गर्न सकिन्छ तर वास्तविकता के छ भने प्रकाशित हुने राजपत्र सबै वकिलको पहुँचभित्र छैन । सबै सरकारी कार्यालयको पहुँचभित्र पनि हुँदैन भने आम जनताको पहुँचभित्र कसरी हुन्छ । राजधानीबाहेक शहरहरूमा खोजेर पनि सबै कानूनको पुस्तक पाइँदैन ।             राजधानीबाहेकका शहरमा कानूनको किताबको बजार विस्तार नहुनुबाट सबैले कानूनको जानकार बन्ने अवस्था छैन । कानूनको विशेषता परिवर्तनशील हो । समय सापेक्ष कानून परिवर्तन भइरहन्छ । समय सापेक्ष कानून परिवर्तन भएन भने न समाजको आवश्यकता पुरा हुन्छ, न जनताको चाहना नै । जस्तै मूल कानूनको रूपमा रहेको नेपालको संविधान २००४ सालदेखि अहिलेसम्म ६ वटा लागू भइसक्यो । संविधानको परिवर्तनसँगै कानून पनि परिवर्तन हुनु स्वाभाविक हो । लामो समयदेखि लागू रहेको प्रमुख कानून मुलुकी ऐन पनि भाद्र १ गतेदेखि खारेज भई देवानी फौजादारी संहिता लागू हुँदैछ । ती देवानी र फौजदारी संहिताहरूको आप्mनैं नयाँ र पृथक प्रावधान छ । जुन न्यायमूर्ति र कानून व्यवसायीकै लागि नौलो देखिन्छ । ती कानूनहरू लागू हुनुभन्दा पहिले नै जनतालाई प्रशिक्षण दिइएन भने त्यसबारे जानकारी हुन सक्दैन । सरकारी तवरबाट आम जनतालाई कहिल्यै पनि कानूनी शिक्षा दिएको देखिन्न । जुन दुर्भाग्य हो । आम जनतामा कानूनको जानकारी भएन भने अपराध बढ्नुका साथै अधिकारको पनि सदुपयोग हुन सक्दैन । एउटा कार्यक्रममा एउटा दलित समुदायका एक जना अगुवा बोल्दै थिए–पहिले बच्चाहरूको सानैमा विवाह गरिन्थ्यो । तर यसरी बालबालिकाको विवाह गर्दा कैद–सजाय हुने जानकारी पाएपछि धेरै कम भएको छ । अब हतपती उमेर नपुगी विवाह गरिंदैन । अहिले पनि कतिपय स्थानमा बालविवाह गर्न आएको जन्तीलाई प्रहरीले रोकी कारबाई गर्ने गरेको छ । बालविवाहको उद्योगमा सजाय गराउने गरेको छ । यही समाजमा कतिपय युवाले बालविवाह र दाइजो प्रथाविरुद्ध मोर्चा निकाल्ने गरेका छन् भने बूढापाकाहरू दाइजोलाई आप्mनो लगानीको प्रतिफल ठान्दछन् । तिलक लिनु अधिकार ठान्छन् । छोरा जन्मनेबित्तिकै सम्पत्ति आउने मानसिकता बनाउँछन् । छोरी जन्मी भने आर्थिक भार लिएर आएको ठानिन्छ । जबकि कानूनले छोराछोरी दुवैको कानूनी हैसियत बराबर बनाएको छ । अब त छोरीले छोरा सरह अंशसमेत पाउने अधिकार कानूनले दिएको छ । तर पनि छोरी अर्काको सम्पत्ति भन्ने रूढिवाद कायम छ । यसले छोराछोरीबीच विभेद त सिर्जना गरेको छ नै, महिला हिंसाको कारक पनि बनेको छ । यस्ता विकृतिले कहीं न कहीं कानूनी ज्ञानको अभाव रहेको आभास हुन्छ । यसबाट राज्यले कानूनी शिक्षा दिन चुकेको विश्वास बलियो बनाएको छ ।                 कानूनी राज्यको अवधारणामा कानून नै सर्वोपरि हुने हुँदा सबैले कानून जानेको हुनुपर्छ । र सबैले कानूनको परिपालना गर्नैपर्छ । हाम्रो दुर्भाग्य के हो भने मुलुकमा कानूनी ज्ञान दिने विश्वविद्यालयको पनि अभाव छ । मुलुकको एकाध शहरबाहेक अन्य शहरमा कानूनी शिक्षा हासिल गर्न चाहेर पनि सम्भव छैन । पहिले कानूनमा प्रवीणता सम्म अध्ययनको व्यवस्था थियो, जुन केही वर्ष पहिलेदेखि हटाइयो, जबकि अहिलेको परिवर्तित सङ्घीय संरचनामा जताततै कानून शिक्षा हासिल गरेको जनशक्तिको खाँचो छ । कानूनी ज्ञानको अभावमा कतिपय जनप्रतिनिधि तथा कर्मचारीसमेत अख्तियारको फन्दामा पर्ने, बजेटको सदुपयोग गर्न नसक्ने न्यायिक प्रक्रियामा सघाउन नसक्ने अवस्था छ । अहिले त हरेक गाउँपालिका र नगरपालिकामा न्यायिक समिति छ, जसमा अदालतसरहकै काम गर्नुपर्ने देखिन्छ । जसको लागि कानूनी शिक्षा लिएको जनशक्ति चाहिन्छ नै । यस्तै बेला वकिलको उत्पादन पनि पहिलेको तुलनामा निकै कम भइरहेको छ । पुरानाहरू निवृत्त हुँदैछन्, नयाँको उत्पादन कम छ । अहिले एडभोकेट बन्नलाई प्रवेशिका परीक्षा उत्तीर्ण गरेपछि कमसेकम दश वर्ष समय लाग्छ । यो धेरै नेपालीको क्ष्Fमताबाट बाहिर छ । यसले कानूनी राज्यमा कानूनको जानकारीकै अभाव हुने सङ्कट देखा पर्दैछ । यसलाई समयमा व्यवस्थापन गरिएन भने निकट भविष्यमा चुनौती थपिने अवश्यम्भावी छ ।
    यसर्थ कानूनी साक्षरता बढाउनुका साथै कानूनको शिक्षा पनि हरेक शहरमा सुचारु गर्न अपरिहार्य देखिन्छ । अहिले मुलुकको एकाध स्थानमा मात्र यस वर्षदेखि एघार कक्षामा कानून अध्यापन शुरु गरिएको छ । वीरगंजमा पनि ‘वीरगंज कलेज’ले कानून अध्यापन शुरु गरेको छ, जुन युवा पुस्ताको लागि अवसर हो । यस्ता शिक्षण संस्थालाई सरकार र समाज दुवैले सहयोग गर्नुपर्छ । यस्ता संस्था खोल्नेहरूको उद्देश्य नाफा कमाउने होला तर यसले राष्ट्रको एउटा चुनौतीलाई थोरै भएपनि समाधान गर्ने मार्ग दिन्छ । अहिले कम्प्युटर शिक्षा जसरी सबैको लागि आवश्यक भएको छ र कम्प्युटरको ज्ञान भएका युवाले जहाँ पनि जागिर पाउने सम्भावना छ त्यसैगरी कानून–शिक्षाको पनि क्षेत्र व्यापक बन्दैछ । कानून–शिक्षा हासिल गरेको छ भने जहाँ पनि अवसर पाइन्छ । अवसर पाउने मात्र होइन, कुशलतापूर्वक काम पनि गर्न सक्छन् । विवादरहित एवं कुशलतापूर्वक काम पूरा गर्न विधि प्रक्रिया अँगाल्नुपर्छ । विधि प्रक्रिया अनुसार काम गर्नको लागि कानून जानेको हुनुपर्छ । कानून बनाएर मात्र हुँदैन । कानूनको परिपालना पनि उत्तिकै आवश्यक छ । कानून छ तर परिपालना हुँदैन भने कानून पदाधिकारीले कानून नजानेको बुझ्नुपर्छ । अहिले एउटा टडकारो समस्या के देखिएको छ भने नागरिकता ऐनले प्रस्ट भनेको छ–कसैको जन्म हुँदा बाबु वा आमा नेपाली नागरिक छ भने ऊ नेपालको नागरिक मानिनेछ र उसले नेपाली नागरिकको प्रमाणपत्र पाउने छ । तर कतिपय ठाउँमा आमाको नागरिकता वंशज र बाबुको जन्मसिद्ध छ भने नागरिकता पाउँदैन । यसमा प्रदेश सरकारले नै निर्णय गरेर आधिकारिक निकायलाई निर्देशन दिएको छ ।
    नागरिकतासम्बन्धी कतिपय विवादमा अदालतबाट परमादेश जारी भएको छ । परमादेशको आधारमा एकाधजनालाई नागरिकता वितरण पनि गरिएको छ तर यो समस्या थाती बसेको छ । किनभने त्यस्तै अवस्थामा सबैलाई नागरिकता दिएको देखिन्न । केन्द्र सरकारले निर्णय नगरेसम्म सम्भव नहुने आधिकारिक निकायको भनाइ बताइँदै छ । यसले कानून परिपालनामा त्रुटि
रहेको देखाउँछ र विधिको शासन कायम गर्न चुनौती बढने देखिन्छ । यस्ता विषयको पनि कानूनी ज्ञान आम जनतालाई हुन जरुरी छ । यसर्थ कानून पालना एवं यसको मर्म अनुसार राज्यको दायित्व निर्वाह गर्न कानूनको जानकारी हरेक नागरिकलाई दिनु आवश्यक छ, आशा गरौ सरोकारवालाको ध्यानाकर्षण होला ।
neelambAd
Name

(स्थानीय समाचार ,1, %प्रमुख समाचार ,1, खेलकूद ,25, मन्तव्य ,3, सम्पादकीय ,27,(७ अप्रिल–विश्व स्वास्थ्य दिवसको उपलक्ष्यमा),1,(सन्दर्भ: ५८ औं राष्ट्रिय सहकारी दिवस,1,(स्थानीय समाचार,7,%प्रमुख समाचार,3,१५ अगस्त,6,२० चैत्र २०७१),1,२०७७ सालको वार्षिक राशिफल,1,main news,8,pramuk samachar,1,recent,5,अन्तरार्टिय समाचार,10,अन्तराष्ट्रिय समाचार,105,अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस,1,अन्तर्वार्ता,28,अर्थ विशेष,129,अर्थ-उद्योग-वाणिज्य,710,अर्थ–उद्योग–वाणिज्य,29,अर्थविशेष,390,असार १५: धान दिवस,1,आइतवार विशेष,441,आजको बहस,16,आयुर्वेद,77,आर्थिक समाचार,136,आलेख,3,इतिहास,11,उपन्यास,11,एकाङ्की,4,एकाङ्की नाटक,2,कथा,55,कबीरा खडा बजार,216,कविता,44,कानुनी परामर्श,61,कुरोको चुरो,41,कृति समीक्षा,3,खेलकूद,1780,खोजीनीति,2,गजब,2,गुड फ्राइडे,1,गुरुनानक जयन्ती,1,गुरुनानक देव जयन्ती विशेष,1,चिठ्ठी,1,चियोचर्चा,1,जनसरोकार,2,जीवनी,2,जीवशास्त्र,1,जीवेम शरदः शतम्,1,जीवेम शरद: शतम्,1,जैव विविधता दिवस,1,टाकन–टुकन,54,टाकनटुकन,18,तथ्याङ्क,1,दृष्टिकोण,1,धन्वन्तरि जयन्ती,1,धर्म दर्शन,5,धर्म संस्कृति,10,धर्म–संस्कृति,115,नारी हस्ताक्षर,3,नारी हस्ताक्षर,6,नियतिको फल,1,नियात्रा,2,नीति वचन,1,पाठक पत्र,54,पाठक प्रतिक्रिया,22,पाठक मञ्च,58,पाठकमंच,42,पुस्तक समीक्षा,10,पोषण,2,पोषण/आहार,3,प्रजापिता ब्रह्माबाबाको ४७ औं अव्यक्ति दिवस,1,प्रतीक दैनिक,2264,प्रमुख समाचार,3585,प्रविधि,3,प्रवृत्ति र मनोवृत्ति,2,प्रसङ्गतरङ्ग,4,प्रसङ्गवश,1,फरक,145,फरक मत,2,फिचर,456,फिचर समाचार,81,फोटो,8,बाटिका,441,बुद्ध जयन्तीको उपलक्ष्यमा,1,बेलाको बोली,1,ब्रह्मा स्मृति दिवस,1,भानु जयन्ती,1,भाषा,1,भाषा/संस्कृति,1,भ्यालेन्टाइन डे,1,मजदुर दिवस विशेषः,1,मतमतान्तर,1,मतान्तर,1,मनोरन्जन,9,मन्तव्य,483,महाभारतबाट सङकलन तथा अनुवाद,231,महाभारतबाट सङकलित,16,महाशिवरात्री,1,महिला सरोकार,1,महिला हस्ताक्षर,1,मानवीय व्यवहार,1,यात्रा,29,यात्रा संस्मरण,3,यात्रानुभव,1,युग परिवर्तन कसरी र कहिले,3,युवा आवाज,1,राशिफल,2,रोचक,18,लघुकथा,32,लोक/संस्कृति,11,लोकविश्वास,2,लोहिया जयन्ती,1,वाटिका,553,वातावरण,1,वि.सं. २०७७ सालको वर्षफल,1,विज्ञान प्रविधि,3,विज्ञापनको लागि सम्पर्क,1,विश्लेषण,1,विश्व एड्स दिवसको उपलक्ष्यमा,1,विश्व सन्दर्भ,3,व्यक्तित्व,1,व्यङग्य,27,व्यङ्ग्य,35,व्यङ्ग्यम्,5,शिक्षा नेपाल,10,शिक्ष्f नेपाल,487,सङ्कलन तथा अनुवाद,35,सन्दभ: विश्व मधुमेह दिवस,1,सन्दर्भ ः विवेकानन्दा दिवस,2,सन्दर्भ - महिला हिंसा,3,सन्दर्भ - मानव अधिकार दिवस,1,सन्दर्भ : क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भ : चुरे दिवस,1,सन्दर्भ : बाल दिवस,1,सन्दर्भ : रमजान,1,सन्दर्भ ६१ औं राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय हिन्दी दिवस,1,सन्दर्भ गाँधी जयन्ती,1,सन्दर्भः गुरु नानक जयन्ती,1,सन्दर्भ भानुजयन्ती,1,सन्दर्भः भारतको स्वतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ मोती जयन्ती,1,सन्दर्भः योग दिवस,1,सन्दर्भ रक्तसञ्चार सेवा दिवस,1,सन्दर्भ विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ- विश्व वातावरण दिवस,1,सन्दर्भ- श्रीकृष्ण जन्माष्टमी,2,सन्दर्भ-विश्व पर्यटन दिवस,1,सन्दर्भ– शहीद दिवस,1,सन्दर्भ: २६ जनवरी,8,सन्दर्भ: नारी दिवस,2,सन्दर्भ: बाल दिवस,2,सन्दर्भ: भारतको ६४औं गणतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको ६९औं स्वतन्त्रता दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको स्वतन्त्र दिवस,2,सन्दर्भ: रमजान पर्व,1,सन्दर्भ: रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व एड्स दिवस,3,सन्दर्भ: विश्व बाल दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व मौसम दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: वीपी जयन्ती,1,सन्दर्भ: श्री गुरु अर्जुनदेवजी महाराज शहिदी दिवस,1,सन्र्दभ विश्व पर्यावरण दिवस,1,सम–सामयिक,1,समय–सन्दर्भ,9,समयान्तर,301,समसामयिक,28,समाचार विश्लेषण,3,समीक्षा,1,समीक्षा समाहरण,1,सम्पादकीय,3049,सरोकार,46,संस्कृति/साहित्य,3,संस्मरण,15,साहित्यवार्ता,1,साहित्यात्मक,5,सिर्सियाँ नदी प्रदूषण प्रकरण,2,स्तवतन्त्र विचार,254,स्थानीय समाचार,12448,स्मृति,2,स्वतन्त्त विचार,2,स्वतन्त्र विचार,2833,स्वान्त सुखाय,88,स्वान्तः सुखाय,14,स्वान्तः सुखायः,140,स्वान्त सुखाय:,132,स्वान्त–सुखाय,157,स्वायन्त सुखाय,22,स्वास्थ्य चर्चा,49,हाम्रो बारेमा,2,हास्य एकाङ्की,1,हास्यव्यङ्ग्य एकाÍी,1,
ltr
item
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक : कानूनी शिक्षाको अपरिहार्यता र हाम्रो व्यवहार
कानूनी शिक्षाको अपरिहार्यता र हाम्रो व्यवहार
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_GFONcotQY31mCafxP_wQzVOzEqNdoOwGCIS4ish31rJGQ2fAsh8GYnhUyvmaHNa3TM29eSMPXm1fNjFnJkWuvzdK8mRH005_FA8SkNgfnBsGB9jmdte0ym-T-VsyTlbRTAg4HbqEo3aU/s200/birendra+yadav.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_GFONcotQY31mCafxP_wQzVOzEqNdoOwGCIS4ish31rJGQ2fAsh8GYnhUyvmaHNa3TM29eSMPXm1fNjFnJkWuvzdK8mRH005_FA8SkNgfnBsGB9jmdte0ym-T-VsyTlbRTAg4HbqEo3aU/s72-c/birendra+yadav.jpg
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक
https://www.prateekdainik.com.np/2018/07/blog-post_192.html
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/2018/07/blog-post_192.html
true
6917042177189007432
UTF-8
सबै हेर्नुहोस् केही भेटिएन थप विस्तृत जवाफ दिनुहोस् Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS सबै हेर्नुहोस सिफारिस गरिएको वर्गीकरण समाचार संग्रह खोज्नुहोस् सबै पोस्ट Not found any post match with your request गृहपृष्ठ Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec भर्खरै एक मिनेट अघि $$1$$ एक मिनेट अघि एक घण्टा अघि $$1$$ एक घण्टा अघि हिजो $$1$$ हिजो $$1$$ एक साताअघि पाँच साताअघि Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy