चुपडी र तीन पैसा

जगदीशप्रसाद शर्मा
    अब फेरि मलाई यो झन्झटबाट पार लगाउने रणनीतिमा विचार हुन थाल्यो । सबैले आआप्mनो विचार प्रकट गरे । अर्को स्टेशनमा त गाडी निकै बेर रोकिन्छ । त्यहाँ टिकट किन्न गा¥हो हुने छैन । तर अब म बिनाटिकटको यात्री भएको थिएँ । डब्बाभित्र मजिस्ट्रेट चेकिड्ढो भय पनि बारम्बार प्रवाहित भइरहेको थियो । ती महाशयले भने– म यसै स्टेशनमा उत्रन्छु । म यसपछि तिमीलाई केही सहयोग गर्न सक्दिनँ ।
    अनि केही बेर सोचेर भने । तिमी यसो गर, मलाई दुईवटा प्लेटफार्म टिकट किन्ने पैसा देऊ । म स्टेशनबाहिर गएर तिम्रो लागि प्लेटफार्म टिकट किनेर ल्याउँछु । त्यो देखाएर बाहिर जानू र मथुरासम्मको टिकट किन्नू, अनि बेलुका बस वा रिक्सा चढेर वृन्दावन जानू । मलाई त सबै पीडा हरण भएजस्तो भयो । वृन्दावनसम्म रिक्शा पनि जाँदो रहेछ भने मथुराबाट वृन्दावनको दूरी ज्यादै नहोला । केही लागेन भने पैदल हिंडिदिन्छु । हिंड्नमा म सानैदेखि माहिर छु । जनकपुरदेखि गोदार त सात कोस मात्रै भन्थे, जयनगरदेखि गोदारको १२ कोसको दूरी पनि कैयौंपटक हिंडेको छु । पैसा सिद्धेर केही छैन, मथुरा मात्र पुग्न पाए हुन्छ ।
    योजना अनुसार काम भयो । मैले बिनाटिकट आगरादेखि आगरासम्म सफर गरेर प्लेटफार्म टिकटको सहायताले बाहिर निस्केर मथुरासम्मको टिकट किनें ।
    टिकट किन्नेको लामो पङ्क्ति छिचोलेर म टिकट काउन्टरमा पुगेपछि कति पैसा भनेर सोधें र उनले भनेजति पैसा दिएँ । त्यस पैसामा केही नेपाली सिक्का परेको रहेछ । उनले ‘नहीं चलेगा’ भनेर हु¥याइदिए । मसँग त त्यति नै पैसा थियो । मैले यति मात्र हो, अरू छैन, मलाई टिकट देऊ भनें । उनी मानेनन् । उनले मलाई ‘टिकट खिडकी से हटो, औरों को आने दो’ भने । तर म त ‘मरता क्या न करता’ को अवस्थामा थिएँ । टिकट चाहिन्थ्यो नै । टिकट काट्नेलाई खल्ती छामछुम गरेर मसँग पैसा छैन भन्ने विश्वास दिलाउन चाहें । टिकट किन्न दस पैसा कम थियो । आत्तिएको बेला होश पनि गुम्दो रहेछ । एकाधपटक बिन्तीभाउ गरें । म नेपालको मानिस हुँ, विद्यार्थी पनि हुँ, दस पैसा कम भएर के भो भन्ने निरर्थक तर्क तेस्र्याएँ । तर के लाग्छ १ अब टिकट खिडकीबाट हट्नै प¥यो भनेर हतासापूर्वक खल्तीमा हात हालेर फर्कनै लागेको थिएँ, औंलामा सिक्काजस्तो केही ठोकियो । यसो झिकेर हेरेको त, त्यही दस पैसाको सिक्का थियो, जुन मैले ती विद्यार्थीहरूलाई सात पैसा दिएर लिएको थिएँ । टिकट किनें र आएर रेल चढें । मसँग बढी घुलमिल भएका र मलाई सहयोग गर्ने सहयात्री त गइसकेका थिए, तर अरूले भने मलाई रोबिनहुडभैंm सम्मानजनक दृष्टिले हेरिरहेका थिए । म भनें कुन जिल्लतबाट जोगिएँ भन्ने भाव लुकाउँदै सामान्य हुन खोजिरहेको थिएँ ।
    बेलुका साँझ परेको थियो, मथुरा स्टेशन पुग्दा । यहाँबाट ट्रेन वा बसमा चढ्ने त कुरै थिएन, घोक्र्याइहाल्थे । एउटा मात्र सहारा थियो, रिक्शा । किनकि रिक्शालाई पहिले नै भुक्तानी दिनुपर्ने थिएन । मैले यसो रिक्शा बजारको नजारा गरें । अलि सोझो, मेरो दुःख बुझ्ने कोही फेला पर्छ कि भनेर निहारें । एकजना अधबैंसे रिक्शावालामाथि नजर प¥यो । उनीसँग अलि गर्विलो स्वरमा भनें– हेर ढिलो भइसकेको छ, मलाई वृन्दावन जानु छ । जति पैसा लिन्छौ लेऊ, तर मलाई वनखण्डी महादेवसम्म पु¥याइदिनुपर्छ, यताउति उता¥यो भने पैसा दिनेछैन । उनले मन्जुर गरे । म रिक्शामा बसें । तिनताक के वीरगंज र के भारतको कुनै ठाउँ, रिक्शामा एक्लै बस्दा एकजनाको भाडा दिए पुग्थ्यो । अचेलजस्तो एक्लै भएपनि पूरै भाडा दिनुपर्दैनथ्यो । उनी अर्को सवारी खोज्न थाले । झन्डै आधा घण्टाजति उनले मथुराको विभिन्न सडक चहारे । तर अर्को सवारी पाएनन्, पुनः स्टेशननजिक आए । त्यहाँ अर्को रिक्शावाला एकजना सेठलाई बोकेर कराउँदै थियो–‘वृन्दावन एक सवारी ।’ मेरो रिक्शावालाले सेठजीको रिक्शावालासँग कुरा ग¥यो । दुवै आआप्mनो सवारी छोड्न नचाहने । मेरो मुटुको धडकन बढाउँदै मेरो रिक्शावाला पछि हट्यो । उसले भन्यो– ‘तपाईं त्यस रिक्शामा जानुस् ।’ मलाई फेरि फसाद प¥यो । एउटालाई त निकै कोशिश गरेर आप्mनो कुरा मान्न लगाएको थिएँ । अर्को रिक्शामा बस्दा अर्को सवारी कहाँ उत्रने हो, मैले पनि त्यहीं उत्रनुपर्छ वा उसले बाटोमैं उतारी देला । अनि पैसा कहाँबाट तिर्नु ? मैले आप्mनो रिक्शावालालाई भनें– ‘हेर, जान त म जान्छु तर तिमीलाई मेरो शर्त थाहा छ, उसलाई भनिदेऊ वनखण्डी महादेवसम्म पु¥याउँदैन भने म पैसा दिन्नँ ।’ मेरो रिक्शावालाले मेरैसामु मेरो शर्त दोहो¥यायो । उसले मान्यो । म फेरि ढुक्क भएँ । तर मनमा द्विविधा चाहिं थियो, यी रिक्शावाला मापाका हुन्छन् । मलाई वनखण्डी पु¥याइदिएन भने ? ‘हारे को हरिनाम’, मैले सोच्न भ्याएको एउटै उपाय थियो, मसँग भएको धोती दिएर गर्जो टार्छु । मन केही हलुङ्गो भयो । यात्रामा हिंड्दा कोसँग यस्तो हुँदैन । पैसा सिद्धिनु कुनै ठूलो कुरा होइन । कसैको पाकेटमारी हुन सक्छ, पैसा हराउन सक्छ, आदि इत्यादि ।
    आप्mनो समस्याको सम्भावित समाधान फेला पारेपछि फेरि मन हलुङ्गो भयो । अनि हमसफर ती सेठतिर आकृष्ट भएँ । उनीसँग भलाकुसारी गर्न थालें । उनी इलाहाबादका रहेछन् । वृन्दावन तीर्थ गर्न आएका । उनको जाने ठाउँ र वनखण्डी महादेव मन्दिर विपरीत दिशामा पथ्र्यो । मन एकचोटि फेरि हुलुक्क भयो । त्यो रिक्शावालाले मेरो कुरा त पटक्कै मान्दैन भन्ने लाग्यो । उसको पहिलो सवारी सेठ थिए । तर भयो के भने रिक्शावाला वृन्दावनको बस स्टेशन पुगेपछि ठ्याम्म अगाडि बढ्न मानेन । उसले सेठलाई पनि गन्तव्यसम्म नछोड्ने भयो । सेठजीले धेरै नाइँनास्ती गरेनन् । खुरुक्क ओर्लेर पैसा तिरे । म चाहिं लिंडेढिपी कसेर रिक्शामैं बसिराखें । मेरो लिंडेढिपीको अर्थ सेठजीले बुझेका थिएनन् । उनले भने– ‘हिंड्नुस् न अर्को रिक्शा समातौं, बरु म तपाईंलाई वनखण्डी महादेव पु¥याएर मात्र आप्mनो ठेकानमा जाउँला ।’ यति भएपछि मैले नाङ्गिनैपर्ने भयो । मैले उनलाई वस्तुस्थिति बताएँ । उनले सदाशयता देखाउँदै मेरो पैसा तिरिदिए । अनि उनले मसँग सोधे– ‘किन पूरा पैसा नलिएर हिंडेको ? यहाँ तिम्रो को छ ?’ मैले बेलिबिस्तार लाएँ । हामी वनखण्डी महादेव पुग्यौं । एउटा पानपसलअगाडि मैले आप्mनो झोला राखें र सेठजीलाई ‘म गएँ र आएँ’ भनेर धर्मशालातिर कुदें । उनी कराउँदै रहे । धर्मशालाको गेटमा पुगेर यसो हेरेको सेठजी पानको लागि अर्डर गर्दैथिए ।
    म हतारहतार कुद्नुको अर्थ थियो– कहीं सेठजीले ममाथि बढी नै कृपा गरेर ‘जा न त १ यति रुपियाँको मैले माया नै मारें’ भन्लान्, अथवा ‘जाओ, बच्चे हो, तुमसे क्या पैसा लेना’ भन्देलान् भन्ने ठूलो पीर पनि थियो । हतारहतार कोठामा गएर फुपूसँग पैसा मागें र जुन गतिमा धर्मशाला गएको थिएँ, त्यही गतिमा पानपसलसम्म आएर सेठजीलाई पैसा तिरेर आप्mनो झोला बोकें । उनले स्नेहपूर्वक भने– ‘क्या मुझे तुमपर भरोसा नहीं था जो झोला छोडकर गए । पैसा नहीं भी देते तो क्या मैं तुमको बाँध के रखता ?’ मलाई यसै कुराको डर थियो । त्यसैले उनलाई कुनै प्रतिक्रिया व्यक्त गर्न नदिएर कुदेको थिएँ । मैले उनीप्रति आभार प्रकट गरें र आप्mनै भाग्यमाथि ईष्र्या ।
    यस्ता सहयोगीहरू मैले आप्mनो जीवनमा धेरैपटक भेटेको छु । कति चिनेका, कति अनजान मानिसले गरेको सहयोग सम्भँmदा आज पनि मन कृतज्ञ हुन्छ । यसै लेखबाट ती सबैप्रति म आभार प्रकट गर्दछु । (समाप्त)