$type=ticker$count=12$cols=4$cate=0

स्थानीय चुनाव र मधेसको गरिबी

SHARE:

चन्द्रकिशोर
    स्थानीय निर्वाचनको दुई दिन बाँकी छ । मौन अवधि शुरू भइसक्यो । तर कहीं कतै पनि यस क्षेत्रको गरिबीबारे चर्चा भएन । विकासको हावादारी कुरा गरिए, स्मार्ट सिटी बनाउने गफ दिइयो तर यथार्थ धरातलसँग जोडिएका थोरै मात्र बहस चल्यो । मधेसमा कुन खाले गरिबी छ ? किन पछाडि प¥यो मधेस ? मधेसका राजनीतिक अभियन्ताहरूले त्यहाँको गरिबीको यथार्थ तस्वीर हेरेका छन् त ? कुनै पनि नेतालाई सोध्नुस्, तपाईंले अहिलेसम्म देखेकामध्ये चरम गरिबी भोगेको मान्छेको चित्रण गर्नुस्, उनलाई पक्कै गा¥हो होला ?
    के सपनाको राजनीति गर्नेहरूले समृद्ध मधेसको सुन्दर तस्वीर पस्किन सक्छन् ? मधेसको सन्दर्भमा गरिबीलाई कुन रूपमा परिभाषित गर्ने ? यस्ता प्रश्नहरू अहिले उपेक्षा गरिए पनि लामो समयसम्म अस्वीकार गर्न सकिंदैन । नेपालको भविष्य मधेसको भविष्यसँग फुकाउन नसकिने गरी गाँसिएको छ, मधेसमा गरिबी समाप्त नभईकन नेपाल समृद्ध हुन सक्दैन । तर त्योभन्दा पहिला गरिबीमा रहेको मधेसको सामाजिक, सांस्कृतिक र राजनीतिक जटिलता बुभ्mन जरुरी छ । मधेसको द्वन्द्व निम्त्याउन सक्ने त्यहाँको सामाजिक र आर्थिक विपन्न संरचना र त्यसले खडा गरेको सामाजिक–आर्थिक सीमान्तीकरणको अस्तित्वलाई ठम्याउन आवश्यक छ ।
गरिबीको रूप
    मधेसको गरिबीलाई दुई दृष्टिबाट हेरिनुपर्छ । गरिबीलाई वस्तुपरक आधारमा देखिनुपर्छ । यसलाई आर्थिक सूचकहरूबाट नापिनुपर्छ । कुनै पनि व्यक्तिलाई बाँच्नका लागि के कस्ता स्रोतहरू उपलब्ध छन् ? भौतिक साधनहरूबाट वञ्चितीको अवस्था गरिबी हो । त्यस्ता साधनविहीनहरूको आम्दानी बढाएर उनीहरूको गरिबीलाई हटाउन सकिन्छ । अर्को सोचाइ हो, गरिबी भावनात्मक विषय हो । यसलाई आधुनिक समयमा बहुआयामिक दृष्टिबाट हेरिनु र व्याख्या गर्नुपर्छ । वस्तुपरक नजरबाट नापेजस्तै भावनात्मक दृष्टिबाट गरिबीलाई कुनै सूचक निर्माण गरेर नाप्न गा¥हो छ । स्रोत र साधनको अभाव गरिबीको परिचायक हुँदै हो, उपलब्ध स्रोतको असमान वितरण प्रणाली पनि गरिबी हो । कुनै व्यक्तिले निर्णय गर्ने अधिकार र अवसरवाट वञ्चिती रहेको अवस्था पनि गरिबी हो । व्यक्तिको सम्मान र स्वतन्त्रता पनि गरिबीलाई अथ्र्याउने चक्रभित्र पारिनुपर्छ । मधेसीहरू किन र कसरी गरीब भइराखेका छन् ? मधेसीहरू किन गरीब भए ? गरिबी निवारण र समाज परिवर्तनबीचको साइनो के हो जस्ता पक्षलाई पनि गरिबी विमर्शसँग नजोडेसम्म गरिबीको महारोगबारे सही ठम्याइ हुन सक्दैन ।
    मधेसको जमीन निकै उब्जाउ रहँदै आएको छ, नदीहरूको जाल बाक्लो छ । जमीन मख्खनजस्तो मुलायम छ । दक्षिण एसियामा तुलनात्मकरूपमा मधेसको जग्गामा यसो बीउ प्mयाँकिदियो भने जमीनमा त्यो अङ्कुरित हुन्छ । तर भूमिको असमान वितरण, सिंचाइ  प्रणालीको अभाव, बीउ, मलको समस्याले गर्दा उर्वर खेतको सही उपयोग हुन सकेको छैन । जमीन, जनशक्ति र जलभण्डार (नदी, पोखरी, इनार) यहाँको विकासका आधार हुन् । मधेसमा नेपालका मुख्य वन्यजन्तु आरक्षहरू छन्, सीता र बुद्धको जन्मभूमि छ, सीमावर्ती भारतीय राज्य र पहाड जोड्ने आर्थिक सम्भावना छ, तर आपूmसँग विद्यमान रहेको सम्पदाको सही उपयोग गर्न नसकेर सुनको थालीमा भिख माग्नुपरेको अवस्था छ मधेसको । परिणाम जनशक्तिको ठूलो हिस्सा विदेशिएका छन् । बाहिरबाट आएको खाद्यान्नले जनजीविका टरेको छ । भोजपुरीमा भनिन्छ नि,“भोजन विनु, भक्ति होई ना गे माई ।”
    केन्द्र र मधेसको बीचमा टकराव हुने मूल कारण पनि असमानता र गरिबी नै हो । आर्थिक विकासबिना सामाजिक न्याय सम्भव छैन । पहिले “मनी अर्डर” इकोनोमी थियो, अहिले “रेमिटान्स” इकोनोमीले खर्च थेगिएको छ । तर मधेसमा जुन प्रकारको गरिबी पैmलिंदै गएको छ, त्यसको कल्पनासम्म पनि गर्न सकिंदैन । कारण प्रस्ट छ, मधेस आपैंmमा नेपालजस्तो विविधता बोकेको छ । गाउँ, शहर छिरेको छ, गाउँमा रेमिटान्स सङ्क्रमित छन्, शहर छिरेको गाउँले शहरलाई बेचैन बनाएको छ । त्यसैले मधेसको शहर होस् वा गाउँ गरिबीको आआप्mनै आख्यानहरू सुन्न र हेर्न पाइन्छन् ।
सम्भावनाको समथर, चुनौतीको पहाड
    मधेसमा गरिबीसँग जोडिएका चुनौतीहरू निम्न प्रकारका छन् वा यसलाई यसरी भनौं मधेसमा गरिबी हुनुका पछाडि यी कारणहरू रहेका छन् । यसलाई मधेसका शब्दावलीमा प्रवृत्तिगत अभिरेखाङ्कित गर्दा निम्न अनुसार प्रस्तुत गर्न सकिन्छ–
क) झुलनिया
    यो एउटा यस्तो मानिसकता हो, जसले यथास्थितिलाई स्वीकार गर्छ । झुलामा झुलेजस्तै गरिबीको रोटेपिङमा हल्लिनुलाई नियति मान्दछन् । नेपालमा बस्ने हो भने यही हाम्रFे नियति हो, यसमा हामीले केही गर्न सकिंदैन । गरिबीको गोलचक्करमा हल्लिराख्ने, हल्लिराख्ने । गरिबी भनेको एउटा प्रक्रिया हो, जसद्वारा उनीहरूसँग भएका साधन र सामथ्र्यहरूको पनि दोहन गरी उनीहरूको जीवनस्तरमा नकारात्मकता ल्याउन बल दिन्छ, जुन सामाजिक र शासकीय ढाँचाको चाहना अनुरूपको छ ।
ख) टकटकिया
    विकास भनेको राज्यले दिने हो । राज्यले नै हेरेको छैन, जे गर्छ उसैले गर्छ । जबकि विकास भनेको दिने र लिने कुरै होइन । यो लिने व्यक्तिको ग्रहणशीलता र स्वामित्वको चाहनामा पनि भर पर्छ । गरिबीको नाममा राजनीतिको व्यापार गर्नेहरूले टकटकिया मनोविज्ञानलाई हौंस्याएका छन् । यसले आप्mनो दायित्वप्रति व्यक्ति वा समुदायलाई चुपचाप र शिथिल बनाउँछ भने राज्यप्रति सामान्य मानिसमा पनि आक्रोश पैदा गर्छ । राजनीतिमा जनतालाई उक्साउने यस्तो प्रयोग नौलो होइन । विकास वास्तवमा जनजीवनको उत्थानको लागि हो भने व्यक्ति र समुदायको पनि अग्रसरता चाहिन्छ । तर टकटकिया मनोविज्ञानले यसलाई निषेध गर्छ ।
ग) मखमलिया
    यो केन्द्रबाट भुइँ सतहलाई हेर्ने नजरिया हो वा अहिलेको राजनीतिक शब्दावलीमा भन्ने हो भने काठमाडौंले मधेसलाई हेर्ने आँखा हो । यसले के भन्छ भने संविधान र संसाधनमा कहाँनिर असमानता छ ? स्रोत दिइएकै छ, त्यत्रो सुगमता छ, यति विघ्न साङ्गठनिक क्रियाशीलता छ तर खै किन हो किन मधेसीहरूले आपूmलाई बदलावको सेरोफेरोमा राख्न सकेको ? यस्तो सोचले विकासलाई अनुकम्पाको रूपमा हेर्छन् । स्रोत भुइँ सतहसम्म कुन रूपमा, कसरी, कति र कसमा पुग्यो ? त्यसको निगरानी गर्दैनन् । योजनाहरू निर्माण गरिंदा के गर्ने, किन गर्ने, कसरी गर्ने, कुन गर्ने, कति गर्ने, केबाट गर्ने र परिणाम के हुने, यस सवालमा भुइँ सतहसँग सही ढङ्गले संवाद र समन्वय गरिंदैन । एक अर्थमा भनौं, यो थोपरिएको विकास हो । यसले गरिबी व्यवस्थापनमा चुनौती दिन्छ ।
घ) चितपटिया
    यो मानसिकता भनेको पहिले फोहर आपैंm गर्छन्, त्यसपछि सफाइका लागि बजेट माग गर्छन् । उल्टो र सुल्टो दुईटै भूमिका खेल्छन् । बिगार्ने र सपार्ने पनि । अहिले मधेसमा “एन्टी चिटिङ” अभियान चलेको छ, यो भनेको विद्यालय वा क्याम्पसमा हुने जाँचमा नक्कललाई रोक्नु हो । पहिले आपैंm चोरीको संस्कृति विकास गर्छन्, अनि त्यसको प्रतिरोध पनि आपैंm शुरू गर्छन् ।
ङ) पडोसिया
    भारतसँगको दैनिक सम्बन्धले पनि हाम्रो जनजीवनलाई असर गरेको छ । सीमावर्ती भारतीय क्ष्Fेत्रको सामाजिक, आर्थिक अवस्थाको असर हामीकहाँ आउने गरेको छ । त्यसैगरी, भारतले गरेका नदी व्यवस्थापनका काम हुन् वा सडक निर्माणका काम त्यसले पनि मधेसको स्वाभाविक विकासक्रममा अडचन पैदा गरेको छ । मधेसी राजनीतिलाई पुच्छर बनाउने सोच दिल्लीको देखिए पनि आप्mनै साँधसँग जोडिएको क्ष्Fेत्रमा असन्तुलित विकासका निम्ति उनीहरू कहिल्यै पनि गम्भीर देखिएनन् । खुला सिमानाले गर्दा हुने मूल्यान्तरको व्यापारबाट लाभ लिने मुठीभरहरू छन् तर त्यसको बाछिटामा बाँच्ने लोभमा सीमावर्ती क्ष्Fेत्रमा भरियाहरूको ठूलो हिस्सा छ । यस पेशाबाट उनीहरूको दैनिक गर्जो त टरेको छ तर अन्य उद्यमहरूतिर अनाकर्षित भएका छन् ।
च) विभेदिया
    जातीय भेदभाव र जातीय अर्थतन्त्रलाई निषेध गर्ने प्रवृतिले पनि मधेसभित्रको आन्तरिक जीवनलाई उथलपुथल बनाउने गरेको छ । मधेसको आर्थिक गिरावटमा र स्थानीयता आधारित विकास पद्धतिलाई प्रोत्साहित गर्नमा विभेदिया मनोविज्ञानको भूमिका पनि कम छैन । मधेसी समाज जाति र उपजातिहरूको झुन्ड मात्र हुन पुगेको छ । यहाँ नागरिक होइन, फगत जातिहरू बस्छन् । मधेसी गरिबीलाई बुभ्mनका लागि समाजमा व्याप्त जातीय विषमतालाई बुभ्mनुपर्छ ।
    मुसहर भन्ने बित्तिकै त्यो सामाजिकरूपमा वञ्चितीमा परेको मात्र हुँदैन, आर्थिक र राजनीतिक हैसियतमा पनि कमजोर हुन्छ । भूस्वामित्वको जातीय आधार अहिले पनि कमजोर भएको छैन । उच्च तथा मध्य जातिको तुलनामा निम्न एवं दलित जातिहरूको सामाजिक, आर्थिक अवस्थामा कुनै मूलभूत परिवर्तन भएको छैन । प्रायः दलितहरू आज पनि भूमिहीन छन् । स्त्री उत्पीडन मधेसी समाजको मूल तŒव हो । मधेसको विभिन्न क्षेत्रमा उत्पीडनको विभिन्न स्वरूप विकसित भएको छ, जसको सोझो सम्बन्ध त्यो समाजको स्तरीकरणको संरचनामा निहित छ ।
छ) दुमुहिया
    यो एउटा यस्तो मानसिकता हो, जसले आप्mनैभित्रको सामथ्र्यलाई पहिचान गर्दैन । आपैंmभित्रको धनात्मक र ऋणात्मक शक्तिको चिनारी आपैंmले गर्दैन । सम्पन्नताको खोजी त गर्छ, सम्भावनाहरूको सपना हेर्छ तर आपैंmभित्रको सामथ्र्यलाई केलाउँदैन अर्थात् दुईटा मुख छ । उदाहरणमा मधेसका सांस्कृतिक उत्पादनहरूलाई हेला गर्छ तर त्यो ज्ञानलाई उत्पादन विकास र बजारीकरणसँग जोड्दैन ।
ज) बेअजिया
    तन्त्र यति विघ्न भ्रष्ट भइसकेको छ कि उसले यहाँको समाजबाट थप ब्याज आर्जन गर्न खोज्छ । राज्य र मधेसबीच दूरीको एउटा कारण तन्त्रको नाउँमा त्यहाँ ठडिएका गणहरूको व्यवहार हो । त्यसैगरी, यहाँको सामाजिक अर्थतन्त्रमा चर्को ब्याज लिने चलन यथार्थ हो । रेमिटान्सले गर्दा पनि परिस्थितिमा आमूल परिवर्तन आउन नसक्नुको कारण चर्को ब्याजदर नै हो । मूल धनसँगै ब्याज चुक्ता गर्नमैं आर्जनको ठूलो हिस्सा समाप्त हुने गरेको छ । केही मुठीभर मानिसहरू ब्याजको धनबाट आर्जन गरिरहेका छन् । सामान्य जनताको ठूलो हिस्सा चर्को ब्याजको जाँतोमा पिल्सिएको छ ।
    यसरी नखोजिएको मधेसलाई चियाउन जरुरी हँुदै गएको छ । गरिबी व्यवस्थापनसँग जोडिएका तथ्य र भ्रम के हो त्यो छुट्याउन जरुरी छ । गरिबी निर्मूलनको नाराबाट विरक्तिनुभन्दा पनि उपरोक्त चुनौतीहरूलाई दृष्टिगत गरी गोरेटो समातिएमा सन्तुष्टि लिने ठाउँ हुन सक्छ ।
    राम्रो पक्ष के छ भने गणतन्त्र लड्दैपड्दै पाइला टेक्न सिक्दैछ । यसले बिस्तारै जनजीवन र जनजीविकामा सुधार ल्याउँछ भन्ने विश्वास फिजाउनु छ । प्रचुर सम्भावनाहरू बोकेको सुनको थाल मधेसको यस्तै हाल बेहाल रहने हो भने यहाँको गरिबीले यहाँको राजनीतिलाई ताल बेताल गरिदिन्छ भनेर ठोकुवा पक्कै गर्न सकिन्छ । यसले सिकाएको पाठ के हो भने राज्यसँग सम्बन्ध सुधारका साथै सामाजिक जीवनलाई पनि आधुनिक परिभाषामा ल्याउन सक्नुप¥यो अनिमात्र गरिबीको महारोगबाट मुक्त हुन सकिन्छ । स्थानीय चुनावमा यस पक्षबाट पनि विचारविमर्श हुनुपर्छ । केवल ठूला ठूला कुरा गरेर मात्र हुँदैन ।
neelambAd
Name

(स्थानीय समाचार ,1, %प्रमुख समाचार ,1, खेलकूद ,25, मन्तव्य ,3, सम्पादकीय ,27,(७ अप्रिल–विश्व स्वास्थ्य दिवसको उपलक्ष्यमा),1,(सन्दर्भ: ५८ औं राष्ट्रिय सहकारी दिवस,1,(स्थानीय समाचार,7,%प्रमुख समाचार,3,१५ अगस्त,6,२० चैत्र २०७१),1,२०७७ सालको वार्षिक राशिफल,1,main news,8,pramuk samachar,1,recent,5,अन्तरार्टिय समाचार,10,अन्तराष्ट्रिय समाचार,105,अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस,1,अन्तर्वार्ता,28,अर्थ विशेष,129,अर्थ-उद्योग-वाणिज्य,710,अर्थ–उद्योग–वाणिज्य,29,अर्थविशेष,390,असार १५: धान दिवस,1,आइतवार विशेष,441,आजको बहस,16,आयुर्वेद,77,आर्थिक समाचार,136,आलेख,3,इतिहास,11,उपन्यास,11,एकाङ्की,4,एकाङ्की नाटक,2,कथा,55,कबीरा खडा बजार,216,कविता,44,कानुनी परामर्श,61,कुरोको चुरो,41,कृति समीक्षा,3,खेलकूद,1780,खोजीनीति,2,गजब,2,गुड फ्राइडे,1,गुरुनानक जयन्ती,1,गुरुनानक देव जयन्ती विशेष,1,चिठ्ठी,1,चियोचर्चा,1,जनसरोकार,2,जीवनी,2,जीवशास्त्र,1,जीवेम शरदः शतम्,1,जीवेम शरद: शतम्,1,जैव विविधता दिवस,1,टाकन–टुकन,54,टाकनटुकन,18,तथ्याङ्क,1,दृष्टिकोण,1,धन्वन्तरि जयन्ती,1,धर्म दर्शन,5,धर्म संस्कृति,10,धर्म–संस्कृति,115,नारी हस्ताक्षर,3,नारी हस्ताक्षर,6,नियतिको फल,1,नियात्रा,2,नीति वचन,1,पाठक पत्र,54,पाठक प्रतिक्रिया,22,पाठक मञ्च,58,पाठकमंच,42,पुस्तक समीक्षा,10,पोषण,2,पोषण/आहार,3,प्रजापिता ब्रह्माबाबाको ४७ औं अव्यक्ति दिवस,1,प्रतीक दैनिक,2264,प्रमुख समाचार,3585,प्रविधि,3,प्रवृत्ति र मनोवृत्ति,2,प्रसङ्गतरङ्ग,4,प्रसङ्गवश,1,फरक,145,फरक मत,2,फिचर,456,फिचर समाचार,81,फोटो,8,बाटिका,441,बुद्ध जयन्तीको उपलक्ष्यमा,1,बेलाको बोली,1,ब्रह्मा स्मृति दिवस,1,भानु जयन्ती,1,भाषा,1,भाषा/संस्कृति,1,भ्यालेन्टाइन डे,1,मजदुर दिवस विशेषः,1,मतमतान्तर,1,मतान्तर,1,मनोरन्जन,9,मन्तव्य,483,महाभारतबाट सङकलन तथा अनुवाद,231,महाभारतबाट सङकलित,16,महाशिवरात्री,1,महिला सरोकार,1,महिला हस्ताक्षर,1,मानवीय व्यवहार,1,यात्रा,29,यात्रा संस्मरण,3,यात्रानुभव,1,युग परिवर्तन कसरी र कहिले,3,युवा आवाज,1,राशिफल,2,रोचक,18,लघुकथा,32,लोक/संस्कृति,11,लोकविश्वास,2,लोहिया जयन्ती,1,वाटिका,553,वातावरण,1,वि.सं. २०७७ सालको वर्षफल,1,विज्ञान प्रविधि,3,विज्ञापनको लागि सम्पर्क,1,विश्लेषण,1,विश्व एड्स दिवसको उपलक्ष्यमा,1,विश्व सन्दर्भ,3,व्यक्तित्व,1,व्यङग्य,27,व्यङ्ग्य,35,व्यङ्ग्यम्,5,शिक्षा नेपाल,10,शिक्ष्f नेपाल,487,सङ्कलन तथा अनुवाद,35,सन्दभ: विश्व मधुमेह दिवस,1,सन्दर्भ ः विवेकानन्दा दिवस,2,सन्दर्भ - महिला हिंसा,3,सन्दर्भ - मानव अधिकार दिवस,1,सन्दर्भ : क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भ : चुरे दिवस,1,सन्दर्भ : बाल दिवस,1,सन्दर्भ : रमजान,1,सन्दर्भ ६१ औं राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय हिन्दी दिवस,1,सन्दर्भ गाँधी जयन्ती,1,सन्दर्भः गुरु नानक जयन्ती,1,सन्दर्भ भानुजयन्ती,1,सन्दर्भः भारतको स्वतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ मोती जयन्ती,1,सन्दर्भः योग दिवस,1,सन्दर्भ रक्तसञ्चार सेवा दिवस,1,सन्दर्भ विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ- विश्व वातावरण दिवस,1,सन्दर्भ- श्रीकृष्ण जन्माष्टमी,2,सन्दर्भ-विश्व पर्यटन दिवस,1,सन्दर्भ– शहीद दिवस,1,सन्दर्भ: २६ जनवरी,8,सन्दर्भ: नारी दिवस,2,सन्दर्भ: बाल दिवस,2,सन्दर्भ: भारतको ६४औं गणतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको ६९औं स्वतन्त्रता दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको स्वतन्त्र दिवस,2,सन्दर्भ: रमजान पर्व,1,सन्दर्भ: रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व एड्स दिवस,3,सन्दर्भ: विश्व बाल दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व मौसम दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: वीपी जयन्ती,1,सन्दर्भ: श्री गुरु अर्जुनदेवजी महाराज शहिदी दिवस,1,सन्र्दभ विश्व पर्यावरण दिवस,1,सम–सामयिक,1,समय–सन्दर्भ,9,समयान्तर,301,समसामयिक,28,समाचार विश्लेषण,3,समीक्षा,1,समीक्षा समाहरण,1,सम्पादकीय,3049,सरोकार,46,संस्कृति/साहित्य,3,संस्मरण,15,साहित्यवार्ता,1,साहित्यात्मक,5,सिर्सियाँ नदी प्रदूषण प्रकरण,2,स्तवतन्त्र विचार,254,स्थानीय समाचार,12448,स्मृति,2,स्वतन्त्त विचार,2,स्वतन्त्र विचार,2833,स्वान्त सुखाय,88,स्वान्तः सुखाय,14,स्वान्तः सुखायः,140,स्वान्त सुखाय:,132,स्वान्त–सुखाय,157,स्वायन्त सुखाय,22,स्वास्थ्य चर्चा,49,हाम्रो बारेमा,2,हास्य एकाङ्की,1,हास्यव्यङ्ग्य एकाÍी,1,
ltr
item
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक : स्थानीय चुनाव र मधेसको गरिबी
स्थानीय चुनाव र मधेसको गरिबी
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEie1KV91ghvj8iZ93yb9cVAtjNhglW1Xuf-9xQFWFZS6RJtbop3l1T10oo32T2OU-deh1Un0o-moN2PfDz5zt18stBB5mCvEORahRwscBaFwUIF6kZdsqEqNuPOSEp1uTIXwcMIrwvuX3Mf/s200/chandrakishore.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEie1KV91ghvj8iZ93yb9cVAtjNhglW1Xuf-9xQFWFZS6RJtbop3l1T10oo32T2OU-deh1Un0o-moN2PfDz5zt18stBB5mCvEORahRwscBaFwUIF6kZdsqEqNuPOSEp1uTIXwcMIrwvuX3Mf/s72-c/chandrakishore.jpg
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक
https://www.prateekdainik.com.np/2017/09/blog-post_446.html
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/2017/09/blog-post_446.html
true
6917042177189007432
UTF-8
सबै हेर्नुहोस् केही भेटिएन थप विस्तृत जवाफ दिनुहोस् Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS सबै हेर्नुहोस सिफारिस गरिएको वर्गीकरण समाचार संग्रह खोज्नुहोस् सबै पोस्ट Not found any post match with your request गृहपृष्ठ Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec भर्खरै एक मिनेट अघि $$1$$ एक मिनेट अघि एक घण्टा अघि $$1$$ एक घण्टा अघि हिजो $$1$$ हिजो $$1$$ एक साताअघि पाँच साताअघि Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy