$type=ticker$count=12$cols=4$cate=0

मोहन मैनालीको पुस्तक र समय चेत

SHARE:

चन्द्रकिशोर
    पत्रकार मोहन मैनालीद्वारा प्रकाशित ‘उपल्लो थलो’ नामक पुस्तकबाट उच्च पहाडी क्षेत्रको जनजीवनका बारेमा एउटा बुझाई उजागर गरेको छ । यो पुस्तक वि.संं. २०६९ मा प्रकाशित भएको हो । गोरखाको उत्तरीभेकमा आज पनि मध्ययुगीन जीवन चलिरहेको झल्काउँछ । पहाड जो हेर्नमा सुन्दर देखिन्छ, जहाँकाहरू आकाशनजिक बस्न पाइरहेका छन् भनेर बाहिरकाहरू दङ्ग पर्छन्, त्यो पहाडमा जीवन कस्तो छ ? नेपाली पहाडी जीवनका बारेमा धेरै लेखियो भनिन्छ, धेरै पाटाहरूलाई केलाइयो भनिन्छ तर पहाडलाई लेख्नु भनेको अभैm पहाड नै छ ।
    पहाडको वास्तविकता सतहमा ल्याउनु पहाडजस्तै दुसाध्य छ । पुस्तकले उत्तरी गोरखाको जनजीवनलाई बाहिर ल्याएको छ र त्यो भोगाइ नेपाली उपल्लो थलोको नियति नै हो । आप्mनो जीउज्यान जोखिममा राखेर पत्रकार मैनालीले पहाड पस्किने काम गरेका छन् । पहाडलाई बुभ्mने र बुझाउने जमर्को गरेका छन् र यसले यतिखेरको नेपाली समाजमा चलिराखेका अनेकौं बहसलाई दृष्टिचेत दिन सक्छ ।
    “२०१५ सालमा राजा महेन्द्र कालो तारे घोडा चढेर गोरखाको पौवा भञ्ज्याङ गएका थिए रे । राजनीति गर्नेहरू संसारका सबै मानिसका सबै समस्या समाधान गर्न सक्छु भन्ने भ्रम दिने गरी जसलाई भेट्दा पनि तिम्रो के समस्या छ भनी सोध्ने गर्छन् भने जस्तै महेन्द्रले पनि सोधेका थिए रे । त्यति बेला यहाँका तारानाथ आमगाईंले राजालाई काँक्रो चढाए र आपूmले भोगेको दुःख सुनाए— यो गाउँभरि न चरनका वस्तुले पानी खान पाउँछन्, न बस्तीका मानिसले तिर्खा मेट्न पाउँछन्, न त बाटो हिंड्ने बटुवाले घाँटी भिजाउन पाउँछन् । यी काकाकुलले धीत मर्ने गरी पानी खाएको देखेर मर्न पाउँछु कि भन्ने आशा छ सरकार । राजा महेन्द्रले “हुन्छ पाउँछौ” भन्ने जवाफ दिएका थिए रे । गाईवस्तुले, गाउँका मानिसले र बटुवाले धीत मर्ने गरी पानी खाएको हेर्न नपाईकन तारानाथ बिते । त्यसपछि धेरै वर्षसम्म तिर्खा मेट्ने उपाय कसैले गरेन । तारानाथले महेन्द्रलाई बिन्ती बिसाएको ३५ वर्षपछि उनको सपना पूरा भयो तर राजा अथवा सरकारले गर्दा होइन । जुग जुगको तिर्खा शीर्षक अन्तर्गत सिमल खण्ड र सिखरजुङ्गको पानीको कथा बयान गर्दै पत्रकार मैनालीले एउटा विकासे संस्थाको सहयोगमा गाउँले आपैंmले यो काम गरेको बताएका छन् ।
    तराईमा कृषि आधारित जीवनपद्धतिको सन्दर्भमा एउटा उखान छ रे, “बरु बूढो बाउ मरोस् तर बैल नमरोस्” यसको आशय थियो, बाँकी परिवारको जीवन धान्ने सहारा गोरु गुमाउन नपरोस् । ठ्याक्कै उपल्लो थलोको जुन ठाउँमा भेडा नै सर्वपूँजी छ, त्यस ठाउँमा एउटा पाठा मर्दा कति पीडा हँुदो हो । पुस्तकका एक पात्र उरसिंह गुरुङले भनेका छन्— “पाठा भुसुक्कै भए (मरे) भने गोठाला चिलिममाथि चिलिम हुन्छन् अर्थात् गोठाला ध्वस्त हुन्छ ।” त्यहाँ शिक्षा, स्वास्थ्य, खाना, पानी, सामाजिक सम्बन्ध, स्रोतको उपयोगको कतिको समस्या छ, त्यसलाई पुस्तकले मसिनो तरिकाले छरपस्टाएको छ । आजको युगमा गङ्गाबहादुरले भारी बोकेर हिंड्न मिल्ने खालको गोरेटो बाटो माग गरेका छन् । समग्रमा पुस्तकले मौलिक प्रश्न पनि उठान गरेको छ, कुनै पनि ठाउँ धनी हुनका लागि त्यहाँका प्राकृतिक र सांस्कृतिक सम्पदा अनि मानवशक्तिको उपयोगमा राम्रो तालमेल भएको छ कि छैन, त्यसले अर्थ बोक्दछ । प्राकृतिक, सांस्कृतिक सम्पदा र मेहनती मानिस हुँदैमा त्यहाँका बासिन्दा समृद्ध हुन्छ भन्ने ठोकुवा हुँदैन ।
    नेपालको दक्षिणी भूभाग जो समतल छ, अर्थात् तलबाट अग्ला, परका, सजिलै पुग्न नसकिने उपल्लो थलोको बारेमा आपसी बुझाइ र तालमेललाई फराकिलो बनाउनु युगको हाँक हो । तराईका बासिन्दाहरूमा पहाडका बारेमा धेरै अधुरो सूचना छ । पहाडकाहरू रोजीरोटीका लागि तल झर्दा थोरबहुत सूचना तलका बारेमा पाइराखेका हुन्छन् । सूचनाको प्रसारले एक अर्काबीचको सम्बन्धलाई परिभाषित र परिपक्व बनाउन टेवा दिन सक्छ, थोरबहुत भइराखेको पनि छ । यस दिशामा वार्तमानिक नेपालमा मिडिया र साहित्यले अझ बढी काम गर्न सक्छ । पछिल्ला केही साहित्यिक प्रकाशनहरूले तराई र पहाडका यथार्थ चित्र पस्किने काम शुरू गरेको छ । लेखकहरू आप्mनो स्वतन्त्रचेतको प्रयोग गर्दै भूगोलजन्य पृष्ठभूमिलाई समाजसमक्ष ल्याउने र बुझाइको धरातललाई फराकिलो बनाउने काम गरिराखेका छन् । नेपाली मिडिया पनि यो दिशामा क्रमशः संवेदनशीलता देखाउँदै गइरहेको छ ।
    नेपालको विविधता केवल मौसमसम्बन्धी पर्यवेक्षकहरूका लागि मात्र ‘पहेली’ छैनन्, राजनीतिकर्मीहरूलाई पनि यो एउटा अबुझ गुत्थी रहेको देखिंदैछ । आप्mनो देशको भूगोल र त्यहाँ बसोबास गर्ने बासिन्दाको जीवन प्रणाली नबुझीकन समग्रमा मुलुकको कुनै एउटा हिस्सा विशेषको मात्र वकालत गरेर पार पाउन सकिंदैन । यतिखेर सबैले आआप्mनो कुरा मात्र गरिराखेका छन् । आआप्mना भूगोलमा यसो हुनुपर्ने, त्यसो हुनुपर्ने माग दाबी गर्दैछन् । यो मागको क्रम रोकिएको छैन । नयाँ संरचनाको परिकल्पनाको बहसमा नेपाली राज्य, राज्य सञ्चालनको प्रक्रिया तथा राज्य र समाजका विभिन्न समूहहरूबीचको आपसी सम्बन्धलाई आधार मानेर विश्लेषण गर्ने क्रम बढेको छ ।
    विभिन्न तहका बहसमा राजनीतिक संस्था र सामाजिक समूहहरूको सम्बन्ध तथा भूमिकाका बारेमा फरक तथा प्रतिस्पर्धी विचारहरू व्यक्त भएको पाइन्छ । फरक स्थान वा अवस्थितिबाट हेर्दा हरेक सवालमा भिन्न बुझाइ र भिन्न दृष्टिकोण पाइनु स्वाभाविक हो ।  एउटा भूगोलमा गरिएको मागदाबी अर्को भूगोलका लागि विरोधाभास वा असहज पनि हुन सक्छ, यसको हेक्का प्रायःलाई छैन । समकालीन राजनीतिको दुःखान्त पक्ष भनेको हामी विगतलाई खोतल्ने प्रयास त गर्दछौं, इतिहासलाई आजको चुनौतीसँग जोडेर व्याख्या गर्ने काम त गर्छौं तर मुलुकको भूगोललाई चिन्ने र छाम्ने प्रयत्न गर्दैनौं । मुलुकको भूगोललाई चिन्न र बुभ्mन सक्नु भनेको एटलसमा सरसर्ती नियालेजस्तो सहज र सरल होइन ।
    सबै बासिन्दालाई आपूmभन्दा फरकको भूगोलको बारेमा जानकारी गराउन त्यस ठाउँको अवलोकन यात्रा नै गराउन सकिंदैन, त्यो सम्भव पनि छैन । विभिन्न सरकारी र गैरसरकारी प्रतिष्ठानहरूले अन्तरभूगोल अवलोकन कार्यक्रमहरू चलाइराखेका छन् र यस्ता कार्यक्रमहरूबाट केही खास असर पनि परिराखेका छन् । प्रायः के देखिन्छ भने अवलोकन यात्राहरू पहाडका सुगम सदरमुकामहरूमा केन्द्रित छन् । तर छोटो अवधिको यात्राले भूगोलजन्य पृष्ठभूमि र  परिस्थितिप्रति गहिरो बुझाइ निर्माण गर्न सकिंदैन । यसका लागि मिडिया र साहित्य अगाडि आउन सक्छ र आउनु पनि पर्ने हो । तराईको भूगोलको सहजताले गर्दा मिडियामार्पmत् यहाँका कुराहरू कुनै न कुनै रूपमा आइरहेका हुन्छन् तर विकट पहाडमा सन्नाटा छ । दुर्गम पहाडका बस्तीहरूमा जीवनको गति कस्तो छ, अभैm पनि अनुमान गर्नुपर्ने अवस्था छ ।
    काठमाडौं अभैm पनि आपैंmमैं मस्त छ, उसलाई आपैंm अप्ठ्यारो नपरेसम्म उसले अन्य भूगोलका अप्ठ्याराहरूलाई अनुभव गर्न सकिराखेको हुँदैन । यसै कारणले काठमाडौंप्रति अन्य भूगोलका बासिन्दाहरूमा एक प्रकारको आक्रोश देखिन्छ । सामान्यतः सहज र सुगम मानिएको तराई–मधेसको समस्या सुन्न र सुनाउन त काठमाडौंलाई आन्दोलन नै पर्खिनुप¥यो । यतिखेरको राजनीतिक सङ्कट भनेको मुलुकका विभिन्न भूभागका आवाजहरू काठमाडौंको ढोका ढकढकाउन आइपुगेको हो । आवाजहरूको कोलाहलले गर्दा काठमाडौं आपैंmभित्र थुनिएको छ । उसका आपैंmभित्रका गुम्सनहरू त छँदै थिए, बाहिरी मागहरूको कोलाहलले ऊ झन् थिचिन पुग्यो । काठमाडौं यतिखेर थिचिएको छ । हिजोसम्म काठमाडौंको मानसिक उपनगरका रूपमा चिनिएका थलोहरू आप्mनो पहिचान र स्वाभिमान खोज्दै काठमाडौं आइपुगेको छ । तर थिचिएको काठमाडौं निकासका लागि केही नेताहरूको विवेकको पर्खाइमा छ ।
    अहिलेको अवस्थामा २०६३ को जनआन्दोलनमार्पmत् नेपाली समाजमा के कस्ता आशाहरू जागे र त्यस उपरान्त राज्यलाई कसरी व्यवस्थित गर्ने प्रयत्न भयो ? नयाँ संविधानले राज्यलाई तीन तहको बनोटमा लग्यो– स्थानीय तह, प्रदेश र सङ्घ । स्थानीय तहको तेस्रो तहको चुनाव प्रदेश नं. २ मा हुने तैयारी भइराखेको छ तर अहिले पनि धेरै कुराहरू काठमाडौंसँगै जोडिएको छ । तराईमा भएको बाढीपीडितको उद्धार, राहत र पुनस्र्थापनको सवालमा केन्द्रमाथि नै भर पर्नुपरेको छ । त्यसैले काठमाडौंको वर्चस्वमा अहिले पनि कमी आएको छैन । यहींनिर प्रश्न उठ्छ– राज्य समय सँगसँगै विकसित हुने विषय हो वा मनपरी तरिकाले काँटछाँट गर्ने विषय हो । स्थानीय तहको निर्वाचन दुई चरणमा भई सकेर पनि आवश्यक कानूनको कमीले गर्दा अधिकार र कामविहीनको अवस्था छ । कतै कतै मनपरीतन्त्र हावी छ । समय र सङ्गतले मानिसका सोचाइमा बदलाव आउँदै जान्छ । राज्यलाई फरकफरक अवस्थितिबाट हेर्दा फरकफरक रूपमा ठम्याउन सकिन्छ, यो स्वाभाविक र जायज हो तर फरकफरक बुझाइमा साझापन ल्याउने काम राज्य, नागरिक समाज र मिडियाको हो ।
    २०४६ र २०६३ को जनआन्दोलन र त्यसका पूरकका रूपमा भएका अन्य आन्दोलनहरूले मुलुकका विभिन्न भूगोलमा आप्mना कुरा राख्ने सचेतना ल्याइदिएको छ । सचेतनाले आप्mना क्षेत्रका समस्या र सरोकारलाई उजागर गराइदिएको छ । तर यी उठिरहेका स्वरहरूबीच तारतम्यता मिलाउनुपर्ने खाँचो छ । मुख्य दलहरू तारतम्यता मिलाउन नसक्दा अहिलेको सङ्कट देखिएको हो । राजनीतिक नेतृत्व सबैलाई तुष्टीकरण गर्न खोज्दछ र आपैंmमा अलमलिन्छ । संविधानसभाबाट संविधान घोषणा हुने बेला सबैले आप्mनै ठाउँमा सबै थोक खोज्दै थिए र कतिपय अवस्थामा एक अर्का ठाउँको बासिन्दाहरू माझ बुझाइको कमीले विरोधी स्वरहरू गुञ्जिन थालेका थिए । कतिपय ठाउँमा आपैंmमा झडप हुने तनावको स्थिति पनि थियो ।
    मुख्यतः के हो भने यस मुलुकको लागि भूगोलको विविधता पनि आपैंmमा एउटा यथार्थ हो, साथै यसले तलदेखि उपल्लो थलोसम्मलाई जोडेर राखिदिएको छ । भूगोलले दिने अस्तित्व, अवसर र अप्ठ्याराहरूलाई बुभ्mने र बुझाउने प्रयत्न नागरिक संवादमार्पmत् काठमाडौंले गर्न सक्यो भने उसको बोझ हलुको हुन सक्छ र मुलुकले स्थायी दिशा ग्रहण गर्न सक्छ । त्यसैले काठमाडौंले नागरिक संवादको अभ्यासलाई चारैतिर बढाउने तपस्या गर्न सक्नुपर्छ ।
neelambAd
Name

(स्थानीय समाचार ,1, %प्रमुख समाचार ,1, खेलकूद ,25, मन्तव्य ,3, सम्पादकीय ,27,(७ अप्रिल–विश्व स्वास्थ्य दिवसको उपलक्ष्यमा),1,(सन्दर्भ: ५८ औं राष्ट्रिय सहकारी दिवस,1,(स्थानीय समाचार,7,%प्रमुख समाचार,3,१५ अगस्त,6,२० चैत्र २०७१),1,२०७७ सालको वार्षिक राशिफल,1,main news,8,pramuk samachar,1,recent,5,अन्तरार्टिय समाचार,10,अन्तराष्ट्रिय समाचार,105,अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस,1,अन्तर्वार्ता,28,अर्थ विशेष,129,अर्थ-उद्योग-वाणिज्य,710,अर्थ–उद्योग–वाणिज्य,29,अर्थविशेष,390,असार १५: धान दिवस,1,आइतवार विशेष,441,आजको बहस,16,आयुर्वेद,77,आर्थिक समाचार,136,आलेख,3,इतिहास,11,उपन्यास,11,एकाङ्की,4,एकाङ्की नाटक,2,कथा,55,कबीरा खडा बजार,216,कविता,44,कानुनी परामर्श,61,कुरोको चुरो,41,कृति समीक्षा,3,खेलकूद,1780,खोजीनीति,2,गजब,2,गुड फ्राइडे,1,गुरुनानक जयन्ती,1,गुरुनानक देव जयन्ती विशेष,1,चिठ्ठी,1,चियोचर्चा,1,जनसरोकार,2,जीवनी,2,जीवशास्त्र,1,जीवेम शरदः शतम्,1,जीवेम शरद: शतम्,1,जैव विविधता दिवस,1,टाकन–टुकन,54,टाकनटुकन,18,तथ्याङ्क,1,दृष्टिकोण,1,धन्वन्तरि जयन्ती,1,धर्म दर्शन,5,धर्म संस्कृति,10,धर्म–संस्कृति,115,नारी हस्ताक्षर,3,नारी हस्ताक्षर,6,नियतिको फल,1,नियात्रा,2,नीति वचन,1,पाठक पत्र,54,पाठक प्रतिक्रिया,22,पाठक मञ्च,58,पाठकमंच,42,पुस्तक समीक्षा,10,पोषण,2,पोषण/आहार,3,प्रजापिता ब्रह्माबाबाको ४७ औं अव्यक्ति दिवस,1,प्रतीक दैनिक,2264,प्रमुख समाचार,3585,प्रविधि,3,प्रवृत्ति र मनोवृत्ति,2,प्रसङ्गतरङ्ग,4,प्रसङ्गवश,1,फरक,145,फरक मत,2,फिचर,456,फिचर समाचार,81,फोटो,8,बाटिका,441,बुद्ध जयन्तीको उपलक्ष्यमा,1,बेलाको बोली,1,ब्रह्मा स्मृति दिवस,1,भानु जयन्ती,1,भाषा,1,भाषा/संस्कृति,1,भ्यालेन्टाइन डे,1,मजदुर दिवस विशेषः,1,मतमतान्तर,1,मतान्तर,1,मनोरन्जन,9,मन्तव्य,483,महाभारतबाट सङकलन तथा अनुवाद,231,महाभारतबाट सङकलित,16,महाशिवरात्री,1,महिला सरोकार,1,महिला हस्ताक्षर,1,मानवीय व्यवहार,1,यात्रा,29,यात्रा संस्मरण,3,यात्रानुभव,1,युग परिवर्तन कसरी र कहिले,3,युवा आवाज,1,राशिफल,2,रोचक,18,लघुकथा,32,लोक/संस्कृति,11,लोकविश्वास,2,लोहिया जयन्ती,1,वाटिका,553,वातावरण,1,वि.सं. २०७७ सालको वर्षफल,1,विज्ञान प्रविधि,3,विज्ञापनको लागि सम्पर्क,1,विश्लेषण,1,विश्व एड्स दिवसको उपलक्ष्यमा,1,विश्व सन्दर्भ,3,व्यक्तित्व,1,व्यङग्य,27,व्यङ्ग्य,35,व्यङ्ग्यम्,5,शिक्षा नेपाल,10,शिक्ष्f नेपाल,487,सङ्कलन तथा अनुवाद,35,सन्दभ: विश्व मधुमेह दिवस,1,सन्दर्भ ः विवेकानन्दा दिवस,2,सन्दर्भ - महिला हिंसा,3,सन्दर्भ - मानव अधिकार दिवस,1,सन्दर्भ : क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भ : चुरे दिवस,1,सन्दर्भ : बाल दिवस,1,सन्दर्भ : रमजान,1,सन्दर्भ ६१ औं राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय हिन्दी दिवस,1,सन्दर्भ गाँधी जयन्ती,1,सन्दर्भः गुरु नानक जयन्ती,1,सन्दर्भ भानुजयन्ती,1,सन्दर्भः भारतको स्वतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ मोती जयन्ती,1,सन्दर्भः योग दिवस,1,सन्दर्भ रक्तसञ्चार सेवा दिवस,1,सन्दर्भ विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ- विश्व वातावरण दिवस,1,सन्दर्भ- श्रीकृष्ण जन्माष्टमी,2,सन्दर्भ-विश्व पर्यटन दिवस,1,सन्दर्भ– शहीद दिवस,1,सन्दर्भ: २६ जनवरी,8,सन्दर्भ: नारी दिवस,2,सन्दर्भ: बाल दिवस,2,सन्दर्भ: भारतको ६४औं गणतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको ६९औं स्वतन्त्रता दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको स्वतन्त्र दिवस,2,सन्दर्भ: रमजान पर्व,1,सन्दर्भ: रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व एड्स दिवस,3,सन्दर्भ: विश्व बाल दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व मौसम दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: वीपी जयन्ती,1,सन्दर्भ: श्री गुरु अर्जुनदेवजी महाराज शहिदी दिवस,1,सन्र्दभ विश्व पर्यावरण दिवस,1,सम–सामयिक,1,समय–सन्दर्भ,9,समयान्तर,301,समसामयिक,28,समाचार विश्लेषण,3,समीक्षा,1,समीक्षा समाहरण,1,सम्पादकीय,3049,सरोकार,46,संस्कृति/साहित्य,3,संस्मरण,15,साहित्यवार्ता,1,साहित्यात्मक,5,सिर्सियाँ नदी प्रदूषण प्रकरण,2,स्तवतन्त्र विचार,254,स्थानीय समाचार,12448,स्मृति,2,स्वतन्त्त विचार,2,स्वतन्त्र विचार,2833,स्वान्त सुखाय,88,स्वान्तः सुखाय,14,स्वान्तः सुखायः,140,स्वान्त सुखाय:,132,स्वान्त–सुखाय,157,स्वायन्त सुखाय,22,स्वास्थ्य चर्चा,49,हाम्रो बारेमा,2,हास्य एकाङ्की,1,हास्यव्यङ्ग्य एकाÍी,1,
ltr
item
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक : मोहन मैनालीको पुस्तक र समय चेत
मोहन मैनालीको पुस्तक र समय चेत
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibmS2eMwhPnM32c7YpjTG6n7DrKDmWw8423VRT29H4NiRVH5NSQHVQVpcfLSSHuabakd5dWNehmPnn-Z2KIuQccXUhN4FXH-cYxkBC2kdqq3YHBKeyZ_oNsJSL1IlbXQDUdlyASiHMOlB_/s200/chandrakishore.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibmS2eMwhPnM32c7YpjTG6n7DrKDmWw8423VRT29H4NiRVH5NSQHVQVpcfLSSHuabakd5dWNehmPnn-Z2KIuQccXUhN4FXH-cYxkBC2kdqq3YHBKeyZ_oNsJSL1IlbXQDUdlyASiHMOlB_/s72-c/chandrakishore.jpg
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक
https://www.prateekdainik.com.np/2017/09/blog-post_19.html
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/2017/09/blog-post_19.html
true
6917042177189007432
UTF-8
सबै हेर्नुहोस् केही भेटिएन थप विस्तृत जवाफ दिनुहोस् Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS सबै हेर्नुहोस सिफारिस गरिएको वर्गीकरण समाचार संग्रह खोज्नुहोस् सबै पोस्ट Not found any post match with your request गृहपृष्ठ Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec भर्खरै एक मिनेट अघि $$1$$ एक मिनेट अघि एक घण्टा अघि $$1$$ एक घण्टा अघि हिजो $$1$$ हिजो $$1$$ एक साताअघि पाँच साताअघि Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy