चुनावी तापमानमा अचानक भएको वृद्धि

सञ्जय साह मित्र
    चुनावको मिति नजिकिंदै जाँदा चुनावी तापमान समाजमा बढेको छ । राजपा नेपाल औपचारिकरूपमा चुनावमा आउने भएपछि समाज चुनावतिर उन्मुख भएको हो । अहिले सबैतिर चुनावको चर्चा छ । बाढीको तनाव र बाढीले पु¥याएको क्षतिलाई चुनावको रन्कोले बिस्तारै छोप्दै गएको छ । एकातिर बाढीले निकै क्षति पु¥याएको छ भने अर्कोतिर चुनाव प्रचारको बाढी आएको छ । बाढीले पु¥याएको क्षतिको सम्पूर्ण विवरण नआउँदै समाजमा माहोल नै बदलिएको छ । राम्ररी हेर्ने हो भने एकपछि अर्को बाढीले समाजको आप्mनो पुरानो स्वाभाविक गतिलाई नै बगाएको देखिन्छ । चुनावको माहोल बन्दै गएको देखिएको छ । हिजो अलिकति पनि विश्वास नगर्ने अहिले आपूmलाई उम्मेदवारको रूपमा एकचोटि सामाजिक हैसियत र प्रतिष्ठाको आँखाले नियालिरहेको छ ।
    बाढी आपूm गएपछि राहतको बाढी लिएर आयो । बाढीले चुनावलाई केही नजिक ल्याइदियो । कुन अर्थमा भने दलहरूले उम्मेदवार तय गर्नुअघि आपूmलाई उम्मेदवार भन्ठानेर बाढीपीडितलाई धेरैले धेरै किसिमका राहत बाँडे । राहत बाँड्नमा शुरूमा प्रतिस्पर्धा नै भयो । प्रतिस्पर्धामा पछाडि परेका राहत बाँड्नेहरूले अरूको आलोचना शुरू गरे । आलोचना त कम राहत, कामै नलाग्ने राहत, आप्mनो मान्छेलाई राहत, आप्mनो जातिलाई राहतलगायतका कुराहरू निस्किन थाले । पीडितले राहत नै नपाउने र पीडित नहुनेले राहत पाउन थाले । राहतको बिजोग देखियो । अहिलेसम्म राहत बाँड्ने काम भइरहेको छ । बरु टिकट नपाउनेहरू बेकारमा राहत बाँडियो भनेर पछुताउन थालेका छन् । राहत बाँड्नमा कुनै तरिका अपनाउनेहरूले भने आप्mनो यात्रालाई अहिलेसम्म अविराम बढाइरहेका छन् । आखिर पीडितलाई राहत बाँड्दा दुई/चार जना पीडित नभए पनि आइहाल्छ नि । राहत बाँड्ने काम केन्द्रीय नेतादेखि लिएर गायक, लेखक, कलाकारसम्म बाढीपीडितको घरदैलोसम्म पुग्ने काम गरे । पीडामा मल्हम लगाउने काममा कोही पनि पछाडि परेनन् । राहत लिनमा कोही पछि नपरेजस्तै । केहीले कस्तोसम्म टिप्पणी गरे भने राहत सङ्कलन गर्नुभन्दा बाँड्नु निकै गाह्रो काम हो । बरु चुनाव जित्न सजिलो होला तर राहत बाँडेर सबैलाई चित्त बुझाउन सकिन्न ।
    को उम्मेदवार हुने भन्ने तुँवालोपूर्ण आकाशमा बादल बिस्तारै छाटिंदै छन् । अब राहत बाँड्न पनि बिस्तारै कम हुँदै गएको छ । पीडितहरूको खेतको धान पलाएको छैन । पलाउने सम्भावना पनि छैन । पोखरीको बगेको माछा फर्केर आउनेछैन । भत्केको घर जस्ताको त्यस्तै छ तर चुनावको चर्चाले घर र आँगनलाई बिस्तारै छोप्दै लगेको छ । अहिले सामाजिक सञ्जालहरूमा राहतको चर्चा बिस्तारै कम हुँदै गइरहेको छ र चुनावको चर्चा बढ्दै गइरहेको छ । हिजो राहतमा अनेक कलुषितता देख्नेहरूले भने अब चुनावको लागि कसरी उपयोग गर्ने भन्ने उपाय सोच्न थालेका छन् । कसलाई के भनेर वा कसलाई के दिएर चुनावमा आपूmतिर तान्न सकिन्छ भन्ने उपायको खोजी भइरहेको छ सर्वत्र । चोक, बजार, होटल, चियापसललगायत सम्पूर्ण सार्वजनिक स्थानसम्म को उम्मेदवार राम्रो र को उम्मेदवार बलियो भनेर आआप्mनो आधार, तथ्य र तर्क दिइरहेका छन् । चुनावको पक्षमा आप्mनो विश्लेषण गर्न कोही पनि पछाडि परेका छैनन् । वास्तवमा यी तथ्यहरूमा एक हप्तापहिले चुनाव हुन्छ कि हुँदैन भन्ने चिन्ता र चासो छुमन्तर भएको छ । राजपा चुनावमा नआउँदा चुनाव होला कि नहोला भन्ने चिन्ता र चासोको अहिले अवशेषसम्म छैन । एक हप्तामा समाजमा भएको परिवर्तनले चुनावको निश्चितताको जरो अत्यन्त बलियो भएको स्पष्ट भएको छ ।
    केही समय दम्भ पनि देखिएको थियो सम्भावित उम्मेदवारहरूमा । दम्भ अभैm पूर्णरूपमा सेलाइसकेको छैन । दलभित्र मेरो पहुँच बढी छ, दलमा मेरो लगानी सबैभन्दा धेरै रहेको छ, समाजमा मेरो प्रतिष्ठा उच्च छ, सबैभन्दा धेरै मतदाताले मलाई मन पराएका छन्, चुनावमा म जति पनि खर्च गर्न सक्छुलगायतका कुराहरू समाजमा जताततै छरिएको भेटिन्थे । दलबाट आधिकारिक उम्मेदवार बनाउने क्रमले तीव्रता पाएसँगै घमण्डका आकाशहरू साँघुरा हुँदै गएका छन् । कतिपयले घमण्डलाई विद्रोहको रूपमा विस्फोट पनि गरेका छन् । उम्मेदवारले नाम दर्ता गराउने दिनसम्म यो विद्रोहको विस्फोटको आवाज सुनिन्छ । विद्रोहको प्रतिफल अन्तर्घातसम्म पनि नपुग्ला भन्न सकिन्न । पार्टीभित्रै रहेर पार्टीभन्दा अरू दल वा उम्मेदवारलाई सहयोग गर्ने क्रम चल्न सक्छ । अरूलाई हराएर दलभित्र आप्mनो अस्तित्वले विस्तार पाउने र आप्mनो घमण्ड साबित हुने दाउमा रहेका छन् । आगामी दिनमा आप्mनो हैसियतअनुकूलको पदमा दलले पु¥याउने अभिलाषा घमण्डमा रहेकाहरूलाई हुन सक्छ ।
    कोही निराशाको सागरमा पनि डुबेका छन् । निराश भएकालाई समयको मल्हमले निको बनाउँदै लैजाने कुरामा विश्वास गर्न सकिन्छ । पार्टीप्रति निष्ठावान्ले आपूmलाई उपयुक्त समयमा उपयुक्त अवसर प्रदान गर्ने विश्वासमा पनि रहन सक्छन् तर यस प्रकारका आत्मसन्तोषी युगको नै अन्त्य भइसकेको  छ । आत्मसन्तोषले वर्तमान राजनीतिक परिवेशमा कसैले प्रगति देख्न सक्दैन । यस कारण दल परिवर्तनको ठूलै बाढी आएको छ । अहिले एकचोटि उम्मेदवार बन्ने लोभमा वा आप्mनो तागतको परीक्षण गराएर देखाउने दिशामा जान चाहेका छन् । पार्टीहरूले पनि उम्मेदवार बनाउन अरूको पार्टीबाट मान्छे बोलाउने वा जित्ने आशा भएकालाई टिकट दिने काम भएको छ । आप्mनो पार्टीको जीतलाई निश्चित बनाउन अनेक अभियान चलाउँछन् । अरूको पार्टीलाई तोड्ने र आप्mनो पार्टीलाई बलियो बनाउने प्रजातान्त्रिक प्रक्रिया पनि हो रे । प्रजातन्त्रमा उही बलियो मानिन्छ, जसले जनताको मतबाट विजय प्राप्त गरेको छ । आप्mनो पार्टीलाई विजयी बनाउनु र अर्को पार्टीलाई कमजोर बनाउनु पनि लोकतन्त्रमा कूटनीतिक प्रक्रियाको रूपमा रहेको देखिन्छ । कसरी विपक्षीलाई कमजोर बनाउन सकिन्छ र कसरी आप्mनो दललाई बलियो बनाउन सकिन्छ भनेर अनेक उपाय अपनाउने क्रममा यो पनि चलिरहेको छ । प्रदेशको राजनीति अब यति तरल भइसकेको छ कि टिकट पाएकाहरूबाहेक अरू जतिसुकै ठूलो निष्ठावान् भएपनि धेरैको शङ्काको घेरामा रहेका छन् ।
    अब राजनीतिको तापमानमा अचानक वृद्धिले धेरैलाई तताएको छ । तापमानले धेरैलाई ज्वरो आएको छ । धेरै चाहिं अन्य किसिमले बिरामी परेका छन् । धेरै वर्षपछि स्थानीय तहमा निर्वाचन हुन लागेको जनसङ्ख्याको दृष्टिले झन्डै सबैभन्दा ठूलो प्रदेशमा सर्वसाधारण मतदातामा उत्साह हुनु स्वाभाविकै हो । उत्साहलाई अनेक किसिमले अभिव्यक्त गरिरहेका छन् । अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता भएको देशमा यसलाई कसैले रोक्ने कुरै होइन तर आप्mनो अभिव्यक्तिलाई मर्यादित बनाउनुपर्छ । निर्वाचनलाई मर्यादित बनाउन बुद्धिजीवीहरूको ठूलो भूमिका हुन्छ । बुद्धिजीवी र स्वतन्त्र नागरिकले वर्तमान संवेदनशील समयलाई आपूmले सकेको योगदान दिनु अहिलेको राष्ट्रियता पनि हो । यथार्थमा बुद्धिजीवीहरूले अहिलेको कर्तव्यलाई बुभ्mनु जरुरी छ ।