विश्वराज अधिकारी
गताङ्कको बाँकी
वातावरण शान्त थियो । सबैजना खाँदैथिए । खाना खाइरहेकै क्रममा क्षितिज इन्टरनेटमा नेपालका समाचारहरू हेर्दै थिए । कुनै बेला माईसंसार, कुनै बेला ईकान्तिपुर त कुनै बेला नेपालन्युज डट कममा समाचारहरू खोज्दै पढिरहेका थिए । एक छिनसम्म समाचार पढेपछि क्षितिजले रमेश दाइतिर हेर्दै भने– “रमेश दाइ, माओवादीको त्यो आम हडतालको विरोधमा भनौं वा शान्तिको पक्षमा, काठमाडौंमा निकै ठूलो जुलुस पो निस्केको रहेछ । जता हे¥यो मान्छे नै मान्छे । बन्द हडतालबाट थाकेर, दिक्दार भएर, बन्दको विरोध गर्न हजारौं–हजारको सङ्ख्यामा मानिसहरू सडकमा निस्केका रहेछन् ।”
क्षितिजको भनाइमा नीरजले तत्काल प्रतिक्रिया जाहेर गर्दै भने– “यो सत्तामा रहेका दलहरूको चाल हो के १ तथाकथित त्यो शान्ति ¥यालीमा बढी सङ्ख्यामा उनीहरूकै मान्छे थिए । सत्तामा रहेका दलहरूको षड्यन्त्रद्वारा रचिएको थियो त्यो, विरोधसभा भनौं या के सभा...।”
क्षितिजको भनाइले नीरजलाई उत्तेजित पा¥यो । क्षितिजतिर हेर्दै उनले भने– “क्षितिज, हरियो चश्मा लगाएर हेरेपछि सबै थोक हरियो देखिन्छ । सधैं अरूले दिएको दृष्टिले मात्र होइन, कहिलेकाहीं आप्mनो दृष्टिले पनि हेर्ने गर । घटनाक्रमलाई आप्mनो मौलिक विचारको धरातलमा राखेर विश्लेषण गर्ने गर । सधैं अरूको आँखाले मात्र कति हेर्छौ ? त्यो दिनको शान्ति ¥यालीमा उपस्थित व्यक्तिहरूले शान्तिको माग गरेका थिए । त्यो भीड बन्द, हडताल, हिंसा, हत्याबाट दिक्क भएकाहरूको थियो । त्यो भीडले नेपालभरिका शान्तिप्रेमी जनताको प्रतिनिधित्व गरेको थियो । भीडमा उपस्थित प्रत्येकको मुहारले भन्थ्यो– सधैंको द्वन्द्व बन्द गर, लडाइँ–झगडा होइन मेलमिलाप गर । हामीलाई युद्धद्वारा ल्याइएको शान्ति र विकास होइन, शान्तिद्वारा ल्याइएको शान्ति र विकास चाहिएको छ ।”
म चुप लागेर नीरज र क्षितिजको बीचमा भइरहेको कुराकानी सुनिरहेको थिएँ । रमेश दाइ पनि चुपचाप हुनुहुन्थ्यो । किरण र विवेक मिलेर सात/आठ बोतल बियर रित्याइसकेका थिए । उनीहरूलाई नीरज र क्षितिजबीच भइरहेको कुराकानीमा पटक्कै रुचि नभएको देखिन्थ्यो । सार्थक र प्रयास कहिले नीरज र क्षितिजबीच भइरहेको कुराकानी सुनिरहेका थिए भने कहिले किरण र विवेकबीचको कुराकानी ।
केही क्षण वातावरण शान्त भयो । कसैले कुराकानी गरिरहेको थिएन । त्यो मौनताको क्रममा केही सोचेभैंm गरेर रमेश दाइले भन्नुभयो– “कहिलेकाहीं त मलाई लाग्छ हाम्रो संस्कृतिमैं द्वन्द्वको अवशेष छ । आप्mनो मुलुकबाट सात समुद्र पार छौं तर एउटा/एउटा राजनीतिक दलको पक्ष लिएर हामी यहाँ पनि विभाजित छौं । आधुनिक नेपालको स्थापना भएदेखि नै हामी जहिले पनि विभाजित छौं र द्वन्द्वबाट बाहिर आउन सकेका छैनौं । शाहकालको पूर्वाद्र्ध, राणाकाल, पञ्चायतकाल, प्रजातन्त्रकाल, गणतन्त्रकाल, भद्रगोलकाल, हरेक कालमा हामी विभाजित छौं । एउटा नेपाली अर्काे नेपालीको शत्रु भएका छौं । गणतन्त्रकालमा आएर त हामी झन् यति बढी हिंसक भयौं कि एउटा नेपालीले अर्काे नेपालीको टाउको काट्दा शत्रुको नाश ग¥यौं भन्दै उफ्र्यौं, रमायौं र नाच्यौं पनि । नेपालको इतिहासमा नै नेपालीहरू गणतन्त्रकालमा जति बढी हिंसक भएको पहिले कहिले कतै देखिएको छैन । यो कालमा नेपालीहरू बौलाएका थिए ।”
सबैजना शान्त भएर रमेश दाइको कुरा सुन्दै थिए । सार्थक, प्रयास, विवेक, र किरणलाई पनि रमेश दाइको कुराले आकर्षित गरेको थियो । उनीहरू पनि रमेश दाइको कुरा ध्यान दिएर सुनिरहेका थिए । सबै आप्mनो कुरातिर आकर्षित भएको अनुमान गर्दै रमेश दाइले भन्नुभयो– “यो निरन्तरको लडाइँ झगडाले केही हुनेवाला छैन । देश झन्झन् गरिबीको कुचक्रमा पर्ने मात्र होइन, आधुनिक युगमा शक्तिशाली राष्ट्रहरूले बनाउने वैचारिक उपनिवेश बन्न पुग्नेछ, देश, यदि आपसी मतभेदले यसैगरी निरन्तरता पायो भने । तराई–पहाड– हिमालको मनस्थितिमा हामी विभाजित भइरह्यौंं भने । संसारका धेरै देशहरूले यो तथ्य बुझिसके तर नेपाल, त्यहाँका जनता र मुख्यरूपमा नेताहरूले कहिले बुझ्ने हुन्, कुन्नि १ स्वीट्जरल्यान्डले यो तथ्य बुझेको सयौं वर्ष भइसक्यो । स्वीट्जरल्यान्डले कुनै पनि किसिमको युद्ध नगरेको सयौं वर्ष भयो । त्यतिकै भयो कुनै पनि युद्धमा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष लागेको । युरोपेलीहरूले पनि यो तथ्य प्रस्ट गरी बुझिसके । लडाइँ–झगडाले केही हुनेवाला छैन भन्ने कुरामा उनीहरूलाई कुनै शङ्का छैन । खासगरी कुनै समयमा शक्तिशाली कहलिएका बेलायत, फ्रान्स र जर्मनीलाई यो कुराको बोध अभैm राम्ररी छ । शक्तिशाली हुन र विकास गर्नका लागि शान्ति र मेलमिलाप आवश्यक हुन्छ भन्ने तथ्यको उदाहरण दिन जर्मनीले त अभैm एकीकरण गरेर नै देखाइदियो । प्रथम र दोस्रो विश्वयुद्धमा करोडौंको ज्यान गुमाएपछि युरोपले चेत खायो र युद्ध गरेर केही हुनेवाला छैन भन्ने निष्कर्षमा पुग्यो । युद्धले केवल धन र जनको विनाश मात्र हुन्छ । युद्ध यति डरलाग्दो हुन्छ कि युद्ध समाप्त भइसकेपछि पनि त्यसको मूल्य आउने कैयौं पुस्ताले चुकाउनुपर्दछ । युद्धले केवल अविश्वास, कटुता र शत्रुता मात्र बढाउँछ । त्यसैले युद्ध रोकेर आपसी सद्भाव बढाउनुपर्छ । यही उद्देश्यलाई मूर्तरूप दिन युरोपेली राष्ट्रहरूले युरोपियन युनियनको स्थापना गरे । युरोपियन युनियनका धेरै राष्ट्र सदस्य छन् । युरोपियन युनियनको साझा मुद्रा, साझा संसद् छ । युरोपियन युनियनका सदस्य राष्ट्रका नागरिकहरूले एउटा मुलुकबाट अर्को मुलुकमा गएर जागीर खान सक्छन् । उनीहरूलाई एउटा देशबाट अर्काे देशमा जान पासपोर्ट र भिसा देखाउनुपर्दैन रे १ शान्ति र विकासको पथमा लम्किन युरोपेली सङ्घका राष्ट्रहरू यसरी मिलेर बसेका छन् । लडाइँ–झगडाले केही हुनेवाला छैन भन्ने यथार्थ हाम्रो देशमा भने आम जनताले कहिले बुझ्ने हो ?”
यति भनेर रमेश दाइ चुप लाग्नुभयो । नीरजले केही बोल्न खोजेका थिए तर उनीभन्दा पहिले नै सार्थकले भने– “जनता होइन, यो यथार्थलाई नेताहरूले बुझ्नुपरेको छ ।”
सार्थकको कुरा काट्दै नीरजले भने– “अब यो यथार्थ जनताले बुझ्नुपर्छ । ठग नेताहरूलाई जनताले चिन्नुपर्दछ । उनीहरूको विभाजनकारी नीतिलाई बुझ्नुपर्दछ । अनि बन्द गर्नुपर्छ त्यस्ता ठगहरूलाई निर्वाचित गर्ने कार्य । एक/एक जना नेताको झन्डा बोकर एकापसमा विभाजित भएर बस्न छोडी नेपाल नामको एउटै छातामुनि सबै नेपाली अटाउन सक्नुपर्दछ । जब अनेक देश एउटा युनियनमा आबद्ध भएर बस्न सक्छन् भने हामी तराई–पहाड–हिमाल एक भएर किन बस्न सक्तैनौं ? क्षेत्र, जात, समुदाय, भाषा, भेष आदिलाई विभाजन रेखा मानेर कहिलेसम्म विभाजित भइरहने ?”
सबैजना नीरजको कुरा ध्यानपूर्वक सुन्दैथिए । किरण र विवेक बियर पिउनमा मस्त देखिए पनि उनीहरूको ध्यान नीरजको कुरातर्पm आकृष्ट भएको देखिन्थ्यो । क्षितिज पनि चुपचाप थिए । रमेश दाइ अलि घोरिएर गम्भीरतापूर्वक केही सोंच्न मग्न भए जस्तो लाग्यो । तर त्यो मौनताको स्थिति लामो समयसम्म रहेन । सार्थकले सबैतिर पालैपालो हेर्दै भने– “अब नेपालको नेतृत्व अराजनीतिक, निष्पक्ष र इमानदार व्यक्तिहरूले गर्नुपर्दछ । देशको नेतृत्व गर्न जनताले पनि त्यस्ता व्यक्तिलाई मात्र निर्वाचित गरेर पठाउनुपर्दछ । हाम्रो देशमा एकचोटि यस्तो किसिको थ्योरीको पनि प्रयोग गरेर हेर्नुपर्ने भएको छ । २०४६ देखि २०६७ सालसम्मको यो बीस–एकाइस वर्षमा घटेका घटनाक्रमहरूलाई हेर्दा प्रस्ट हुन्छ, नेपालका राजनीतिक नेताहरू राजनीतिक नेतृत्व दिन, देशको विकास गर्न, देशमा अमनचयनको स्थिति कायम गर्न पूर्णरूपमा अक्षम छन् । सक्षम छन् भन्ने अनेक बहानामा नेपालीहरूलाई विभाजित पार्न, उनीहरूबीच टकराव पैदा गर्न, अविश्वासको खाडल फराकिलो पार्न र त्यसो गरेर आपूm, केवल आपूm राजनीतिको केन्द्रबिन्दुमा रहन र आपूmलाई शक्तिशाली तुल्याउन ।”
हाम्रो कुराकानी चलि नै रहेको थियो । कुराकानीको क्रममा सोफामा बसेका विवेक उठे अनि नीरजतिर हेर्दै भने–“बस्नु छ विदेशमा गर्नुछ नेपालको चिन्ता, चाहिंदो कुरा पो गर्नुपर्छ ।”
विवेकको भनाइमा समर्थन जनाउँदै किरणले थपे– “नेपालको चिन्ता गर्नेहरूले नेपालमैं बस्नुपथ्र्याे, विदेश आउन पर्थेन, पलायनवादीहरू । आप्mनो स्वार्थ मात्र साँचेर बिनामतलब नेपालको लागि चिन्तित भएको देखाउनु ...।”
किरणको भनाइले विवेकबाहेक सबैलाई एकसाथ उत्तेजित पा¥यो । क्षितिजले आक्रोशमिश्रित स्वरमा भने– “किरण, विदेश आउने जति सबै मौजमज्जाका लागि मात्र आएका हुन्छन् भन्ने भ्रम यदि तिम्रो मनमा छ भने त्यस्तो भ्रम केवल आपूmमा सीमित राख, यसो दुई/तीनजनाले कुरा गर्दा व्यक्त नगर । मानिसहरू विदेश विभिन्न किसिमका बाध्यताद्वारा सताइएर पनि आएका हुन सक्छन् । र, विदेश आयो भन्दैमा उनीहरूले आप्mनो देश चटक्कै बिर्सन्छन् भन्ने पनि होइन । तिमीजस्तो स्वदेशलाई बिर्सने मान्छे दुई/चारजना ननिस्किने भन्ने पनि होइन, अवश्य निस्कन्छन् । बियरको बोतलमा राष्ट्रिय स्वाभिमानलाई घोलेर पिउँछन् पनि । तर विदेशमा बसेर पनि नेपाललाई माया गर्ने नेपालीहरू लाखौं छन् । उनीहरू प्रत्येक दिन नेपाल र नेपालीका लागि चिन्तित हुन्छन् । हरक्षण नेपाल र नेपालीको उन्नतिको सपना देख्छन् ।”
शान्त किसिमले चलिरहेको वादविवादले झगडाको रूप लिने हो कि भन्ने भय मलाई लागेर आयो । नेपालीहरूको विभाजित मनस्थितिले कुनै उग्ररूप नलेओस् भन्ने वर्तमानको यथार्थलाई विचार गर्दै मैले भने– “साथी हो, प्रसङ्ग परिवर्तन गरौं । भोलि लुजियाना स्टेट क्यापिटल र मिसिसिपी रिभर हेर्न जान बिहान छिट्टै तयार हुनुपर्छ । त्यसैले अब सुत्ने तरखरतिर लागौं । रातिको साढे एघार पनि बजिसक्यो ।” मेरो भनाइमा सबैले सहमति जनाए । हामी सबै सुत्ने तरखर गर्न थाल्यौं । समाप्त
दचद्दण्टघ)बमजष्पबचष्२थबजयय।अयm
गताङ्कको बाँकी
वातावरण शान्त थियो । सबैजना खाँदैथिए । खाना खाइरहेकै क्रममा क्षितिज इन्टरनेटमा नेपालका समाचारहरू हेर्दै थिए । कुनै बेला माईसंसार, कुनै बेला ईकान्तिपुर त कुनै बेला नेपालन्युज डट कममा समाचारहरू खोज्दै पढिरहेका थिए । एक छिनसम्म समाचार पढेपछि क्षितिजले रमेश दाइतिर हेर्दै भने– “रमेश दाइ, माओवादीको त्यो आम हडतालको विरोधमा भनौं वा शान्तिको पक्षमा, काठमाडौंमा निकै ठूलो जुलुस पो निस्केको रहेछ । जता हे¥यो मान्छे नै मान्छे । बन्द हडतालबाट थाकेर, दिक्दार भएर, बन्दको विरोध गर्न हजारौं–हजारको सङ्ख्यामा मानिसहरू सडकमा निस्केका रहेछन् ।”
क्षितिजको भनाइमा नीरजले तत्काल प्रतिक्रिया जाहेर गर्दै भने– “यो सत्तामा रहेका दलहरूको चाल हो के १ तथाकथित त्यो शान्ति ¥यालीमा बढी सङ्ख्यामा उनीहरूकै मान्छे थिए । सत्तामा रहेका दलहरूको षड्यन्त्रद्वारा रचिएको थियो त्यो, विरोधसभा भनौं या के सभा...।”
क्षितिजको भनाइले नीरजलाई उत्तेजित पा¥यो । क्षितिजतिर हेर्दै उनले भने– “क्षितिज, हरियो चश्मा लगाएर हेरेपछि सबै थोक हरियो देखिन्छ । सधैं अरूले दिएको दृष्टिले मात्र होइन, कहिलेकाहीं आप्mनो दृष्टिले पनि हेर्ने गर । घटनाक्रमलाई आप्mनो मौलिक विचारको धरातलमा राखेर विश्लेषण गर्ने गर । सधैं अरूको आँखाले मात्र कति हेर्छौ ? त्यो दिनको शान्ति ¥यालीमा उपस्थित व्यक्तिहरूले शान्तिको माग गरेका थिए । त्यो भीड बन्द, हडताल, हिंसा, हत्याबाट दिक्क भएकाहरूको थियो । त्यो भीडले नेपालभरिका शान्तिप्रेमी जनताको प्रतिनिधित्व गरेको थियो । भीडमा उपस्थित प्रत्येकको मुहारले भन्थ्यो– सधैंको द्वन्द्व बन्द गर, लडाइँ–झगडा होइन मेलमिलाप गर । हामीलाई युद्धद्वारा ल्याइएको शान्ति र विकास होइन, शान्तिद्वारा ल्याइएको शान्ति र विकास चाहिएको छ ।”
म चुप लागेर नीरज र क्षितिजको बीचमा भइरहेको कुराकानी सुनिरहेको थिएँ । रमेश दाइ पनि चुपचाप हुनुहुन्थ्यो । किरण र विवेक मिलेर सात/आठ बोतल बियर रित्याइसकेका थिए । उनीहरूलाई नीरज र क्षितिजबीच भइरहेको कुराकानीमा पटक्कै रुचि नभएको देखिन्थ्यो । सार्थक र प्रयास कहिले नीरज र क्षितिजबीच भइरहेको कुराकानी सुनिरहेका थिए भने कहिले किरण र विवेकबीचको कुराकानी ।
केही क्षण वातावरण शान्त भयो । कसैले कुराकानी गरिरहेको थिएन । त्यो मौनताको क्रममा केही सोचेभैंm गरेर रमेश दाइले भन्नुभयो– “कहिलेकाहीं त मलाई लाग्छ हाम्रो संस्कृतिमैं द्वन्द्वको अवशेष छ । आप्mनो मुलुकबाट सात समुद्र पार छौं तर एउटा/एउटा राजनीतिक दलको पक्ष लिएर हामी यहाँ पनि विभाजित छौं । आधुनिक नेपालको स्थापना भएदेखि नै हामी जहिले पनि विभाजित छौं र द्वन्द्वबाट बाहिर आउन सकेका छैनौं । शाहकालको पूर्वाद्र्ध, राणाकाल, पञ्चायतकाल, प्रजातन्त्रकाल, गणतन्त्रकाल, भद्रगोलकाल, हरेक कालमा हामी विभाजित छौं । एउटा नेपाली अर्काे नेपालीको शत्रु भएका छौं । गणतन्त्रकालमा आएर त हामी झन् यति बढी हिंसक भयौं कि एउटा नेपालीले अर्काे नेपालीको टाउको काट्दा शत्रुको नाश ग¥यौं भन्दै उफ्र्यौं, रमायौं र नाच्यौं पनि । नेपालको इतिहासमा नै नेपालीहरू गणतन्त्रकालमा जति बढी हिंसक भएको पहिले कहिले कतै देखिएको छैन । यो कालमा नेपालीहरू बौलाएका थिए ।”
सबैजना शान्त भएर रमेश दाइको कुरा सुन्दै थिए । सार्थक, प्रयास, विवेक, र किरणलाई पनि रमेश दाइको कुराले आकर्षित गरेको थियो । उनीहरू पनि रमेश दाइको कुरा ध्यान दिएर सुनिरहेका थिए । सबै आप्mनो कुरातिर आकर्षित भएको अनुमान गर्दै रमेश दाइले भन्नुभयो– “यो निरन्तरको लडाइँ झगडाले केही हुनेवाला छैन । देश झन्झन् गरिबीको कुचक्रमा पर्ने मात्र होइन, आधुनिक युगमा शक्तिशाली राष्ट्रहरूले बनाउने वैचारिक उपनिवेश बन्न पुग्नेछ, देश, यदि आपसी मतभेदले यसैगरी निरन्तरता पायो भने । तराई–पहाड– हिमालको मनस्थितिमा हामी विभाजित भइरह्यौंं भने । संसारका धेरै देशहरूले यो तथ्य बुझिसके तर नेपाल, त्यहाँका जनता र मुख्यरूपमा नेताहरूले कहिले बुझ्ने हुन्, कुन्नि १ स्वीट्जरल्यान्डले यो तथ्य बुझेको सयौं वर्ष भइसक्यो । स्वीट्जरल्यान्डले कुनै पनि किसिमको युद्ध नगरेको सयौं वर्ष भयो । त्यतिकै भयो कुनै पनि युद्धमा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष लागेको । युरोपेलीहरूले पनि यो तथ्य प्रस्ट गरी बुझिसके । लडाइँ–झगडाले केही हुनेवाला छैन भन्ने कुरामा उनीहरूलाई कुनै शङ्का छैन । खासगरी कुनै समयमा शक्तिशाली कहलिएका बेलायत, फ्रान्स र जर्मनीलाई यो कुराको बोध अभैm राम्ररी छ । शक्तिशाली हुन र विकास गर्नका लागि शान्ति र मेलमिलाप आवश्यक हुन्छ भन्ने तथ्यको उदाहरण दिन जर्मनीले त अभैm एकीकरण गरेर नै देखाइदियो । प्रथम र दोस्रो विश्वयुद्धमा करोडौंको ज्यान गुमाएपछि युरोपले चेत खायो र युद्ध गरेर केही हुनेवाला छैन भन्ने निष्कर्षमा पुग्यो । युद्धले केवल धन र जनको विनाश मात्र हुन्छ । युद्ध यति डरलाग्दो हुन्छ कि युद्ध समाप्त भइसकेपछि पनि त्यसको मूल्य आउने कैयौं पुस्ताले चुकाउनुपर्दछ । युद्धले केवल अविश्वास, कटुता र शत्रुता मात्र बढाउँछ । त्यसैले युद्ध रोकेर आपसी सद्भाव बढाउनुपर्छ । यही उद्देश्यलाई मूर्तरूप दिन युरोपेली राष्ट्रहरूले युरोपियन युनियनको स्थापना गरे । युरोपियन युनियनका धेरै राष्ट्र सदस्य छन् । युरोपियन युनियनको साझा मुद्रा, साझा संसद् छ । युरोपियन युनियनका सदस्य राष्ट्रका नागरिकहरूले एउटा मुलुकबाट अर्को मुलुकमा गएर जागीर खान सक्छन् । उनीहरूलाई एउटा देशबाट अर्काे देशमा जान पासपोर्ट र भिसा देखाउनुपर्दैन रे १ शान्ति र विकासको पथमा लम्किन युरोपेली सङ्घका राष्ट्रहरू यसरी मिलेर बसेका छन् । लडाइँ–झगडाले केही हुनेवाला छैन भन्ने यथार्थ हाम्रो देशमा भने आम जनताले कहिले बुझ्ने हो ?”
यति भनेर रमेश दाइ चुप लाग्नुभयो । नीरजले केही बोल्न खोजेका थिए तर उनीभन्दा पहिले नै सार्थकले भने– “जनता होइन, यो यथार्थलाई नेताहरूले बुझ्नुपरेको छ ।”
सार्थकको कुरा काट्दै नीरजले भने– “अब यो यथार्थ जनताले बुझ्नुपर्छ । ठग नेताहरूलाई जनताले चिन्नुपर्दछ । उनीहरूको विभाजनकारी नीतिलाई बुझ्नुपर्दछ । अनि बन्द गर्नुपर्छ त्यस्ता ठगहरूलाई निर्वाचित गर्ने कार्य । एक/एक जना नेताको झन्डा बोकर एकापसमा विभाजित भएर बस्न छोडी नेपाल नामको एउटै छातामुनि सबै नेपाली अटाउन सक्नुपर्दछ । जब अनेक देश एउटा युनियनमा आबद्ध भएर बस्न सक्छन् भने हामी तराई–पहाड–हिमाल एक भएर किन बस्न सक्तैनौं ? क्षेत्र, जात, समुदाय, भाषा, भेष आदिलाई विभाजन रेखा मानेर कहिलेसम्म विभाजित भइरहने ?”
सबैजना नीरजको कुरा ध्यानपूर्वक सुन्दैथिए । किरण र विवेक बियर पिउनमा मस्त देखिए पनि उनीहरूको ध्यान नीरजको कुरातर्पm आकृष्ट भएको देखिन्थ्यो । क्षितिज पनि चुपचाप थिए । रमेश दाइ अलि घोरिएर गम्भीरतापूर्वक केही सोंच्न मग्न भए जस्तो लाग्यो । तर त्यो मौनताको स्थिति लामो समयसम्म रहेन । सार्थकले सबैतिर पालैपालो हेर्दै भने– “अब नेपालको नेतृत्व अराजनीतिक, निष्पक्ष र इमानदार व्यक्तिहरूले गर्नुपर्दछ । देशको नेतृत्व गर्न जनताले पनि त्यस्ता व्यक्तिलाई मात्र निर्वाचित गरेर पठाउनुपर्दछ । हाम्रो देशमा एकचोटि यस्तो किसिको थ्योरीको पनि प्रयोग गरेर हेर्नुपर्ने भएको छ । २०४६ देखि २०६७ सालसम्मको यो बीस–एकाइस वर्षमा घटेका घटनाक्रमहरूलाई हेर्दा प्रस्ट हुन्छ, नेपालका राजनीतिक नेताहरू राजनीतिक नेतृत्व दिन, देशको विकास गर्न, देशमा अमनचयनको स्थिति कायम गर्न पूर्णरूपमा अक्षम छन् । सक्षम छन् भन्ने अनेक बहानामा नेपालीहरूलाई विभाजित पार्न, उनीहरूबीच टकराव पैदा गर्न, अविश्वासको खाडल फराकिलो पार्न र त्यसो गरेर आपूm, केवल आपूm राजनीतिको केन्द्रबिन्दुमा रहन र आपूmलाई शक्तिशाली तुल्याउन ।”
हाम्रो कुराकानी चलि नै रहेको थियो । कुराकानीको क्रममा सोफामा बसेका विवेक उठे अनि नीरजतिर हेर्दै भने–“बस्नु छ विदेशमा गर्नुछ नेपालको चिन्ता, चाहिंदो कुरा पो गर्नुपर्छ ।”
विवेकको भनाइमा समर्थन जनाउँदै किरणले थपे– “नेपालको चिन्ता गर्नेहरूले नेपालमैं बस्नुपथ्र्याे, विदेश आउन पर्थेन, पलायनवादीहरू । आप्mनो स्वार्थ मात्र साँचेर बिनामतलब नेपालको लागि चिन्तित भएको देखाउनु ...।”
किरणको भनाइले विवेकबाहेक सबैलाई एकसाथ उत्तेजित पा¥यो । क्षितिजले आक्रोशमिश्रित स्वरमा भने– “किरण, विदेश आउने जति सबै मौजमज्जाका लागि मात्र आएका हुन्छन् भन्ने भ्रम यदि तिम्रो मनमा छ भने त्यस्तो भ्रम केवल आपूmमा सीमित राख, यसो दुई/तीनजनाले कुरा गर्दा व्यक्त नगर । मानिसहरू विदेश विभिन्न किसिमका बाध्यताद्वारा सताइएर पनि आएका हुन सक्छन् । र, विदेश आयो भन्दैमा उनीहरूले आप्mनो देश चटक्कै बिर्सन्छन् भन्ने पनि होइन । तिमीजस्तो स्वदेशलाई बिर्सने मान्छे दुई/चारजना ननिस्किने भन्ने पनि होइन, अवश्य निस्कन्छन् । बियरको बोतलमा राष्ट्रिय स्वाभिमानलाई घोलेर पिउँछन् पनि । तर विदेशमा बसेर पनि नेपाललाई माया गर्ने नेपालीहरू लाखौं छन् । उनीहरू प्रत्येक दिन नेपाल र नेपालीका लागि चिन्तित हुन्छन् । हरक्षण नेपाल र नेपालीको उन्नतिको सपना देख्छन् ।”
शान्त किसिमले चलिरहेको वादविवादले झगडाको रूप लिने हो कि भन्ने भय मलाई लागेर आयो । नेपालीहरूको विभाजित मनस्थितिले कुनै उग्ररूप नलेओस् भन्ने वर्तमानको यथार्थलाई विचार गर्दै मैले भने– “साथी हो, प्रसङ्ग परिवर्तन गरौं । भोलि लुजियाना स्टेट क्यापिटल र मिसिसिपी रिभर हेर्न जान बिहान छिट्टै तयार हुनुपर्छ । त्यसैले अब सुत्ने तरखरतिर लागौं । रातिको साढे एघार पनि बजिसक्यो ।” मेरो भनाइमा सबैले सहमति जनाए । हामी सबै सुत्ने तरखर गर्न थाल्यौं । समाप्त
दचद्दण्टघ)बमजष्पबचष्२थबजयय।अयm