रोगहरूको कारण र निवारण

    कृत्रिम जीवनक्रमको एक अर्को अभिशाप जोडिएको छ, आरोग्यप्राप्तिको लागि औषधिको गुलामी स्वीकार गर्नु। एलोपैथी आफ्नो बाल्यावस्थामा तेज प्रभावको कारण अत्यन्त लोकप्रिय भयो । रोगको लागि यसलाई रामबाण मानिन्थ्यो र सर्वत्र अपनाइयो। आज यो प्रौढावस्थामा छ। अब यो अनुभव गर्न सकिन्छ कि तात्कालिक राहतको लागि एलोपैथिक औषधि जति लाभकारी सिद्ध हुन्छ, दूरगामी परिणामको दृष्टिले त्यत्ति नै हानिकारक। तेज मारक औषधि रोगको कीटाणुलाई मात्र होइन, शरीरको स्वस्थ कोशिकालाई पनि बिना एकअर्कामा विभेद गर्दै मार्छ, तथा जीवनशक्तिलाई कमजोर बनाउँछ। यी औषधिको जथाभावी प्रयोगबाट थुप्रै गम्भीर प्रतिक्रियाहरू हुन्छन्। औषधिको दुष्प्रभाव आएट्रोजेनिसिटीको रूपमा चिकित्साजगत्मा एउटा नवीन सङकटजस्तो प्रस्तुत भएको छ।
    सम्बन्धित विषयमा एरिक डब्लु मार्टिनको पुस्तक ‘हेजार्डस् अफ मेडिकेसन’ले विस्तृत प्रकाश पारेको छ। साधारणतया सामान्य व्यक्तिले यो कल्पना नै गर्न सक्दैन कि जुन औषधि उसले सेवन गरिरहेको छ, त्यो यति धेरै खतरनाक पनि हुन सक्छ। पुस्तक यस्तै व्यक्तिहरूको लागि एक मार्गदर्शिका हो तथा ती हानिबारे अवगत गराउँछ, जसबाट जो सामान्यतया अपरिचित छन् । पुस्तकमा उद्धरित ‘स्टेट युनिभर्सिटी अफ न्यूयोर्क’को ‘स्कूल अफ फार्मेसी’मा प्रकाशित रिपोर्ट ‘हेजार्ड अफ ड्रग इन्टर एक्सन्स’को अनुसार अमेरिकामा कुल चिकित्सालयका कर्मचारीहरूले रोगीको रेखदेखमा जति समय लगाउँछन्, त्यसको सातौं हिस्सा मात्र यस्ता रोगीको हेरचाहमा जान्छ, जो औषधिको विषालु प्रभावबाट ग्रस्त छन्। अनुमानत: तीन अर्ब डलर प्रतिवर्ष यस्ता रोगीहरूमाथि खर्च गरिन्छ। पुस्तकको लेखकका अनुसार औषधिको विषाक्तता प्रभावबाट एक लाख चालीस हजार अमेरिकी प्रतिवर्ष मर्छन्। यी आँकडाले औषधिको प्रतिक्रियाको गम्भीरतालाई सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ।
    ए.एच. रालेनले आफ्नो थेसीस ‘इन्फ्लुएन्स अफ युरिनरी पि.एच. अन एक्सक्रिसन अफ एक्कीटा मिन’मा एक आँकडा प्रस्तुत गरेका छन् कि संयुक्त राष्ट्र अमेरिकामा प्रतिवर्ष अस्पतालमा १५ लाखदेखि ३० लाखको सङ्ख्यामा यस्ता रोगीहरू अस्पताल भर्ना हुन्छन्, जो ए.डि.आर.
(एडवर्स ड्रग रिएक्सन) औषधिको घातक दुष्परिणामबाट ग्रस्त छन्। बोस्टनको पाँच अस्पतालमा दुई वर्षभित्र चिकित्साको लागि भर्ती भएका कुल रोगीमध्ये एडिआरबाट ग्रस्त रोगीको अनुपात ३१ प्रतिशत थियो, जसमध्ये ८० प्रतिशत रोगीको स्थिति विशेष गम्भीर थियो। उनीहरू भयङकर यातनाबाट पीडित थिए। जोन हाकिन्स अस्पतालमा गरिएको तीन महिने एक सर्वेक्षणमा औषधिको विषालु प्रतिक्रियाबाट पीडित रोगीको अनुपात १७ प्रतिशत थियो। यसमध्ये ३० प्रतिशत रोगीको स्थिति अस्पतालमा झनै खतरनाक भयो, कुप्रभावको मात्रा बढेको थियो। यी ३० प्रतिशतमध्ये २२ प्रतिशत रोगीले केही दिनपछि भयङकर यातना सहँदै अकाल मृत्यु प्राप्त गरेको थियो। ‘ट्रान्स फर्मेसन एन्ड एक्सक्रिसन अफ ड्रग्स इन बायोलोजिकल सिस्टम’ पुस्तकका लेखकद्वय अरिता टि. एवं होरी आरले उपरोक्त तथ्यको रहस्योद्घाटन आफ्नो पुस्तकमा गरेका छन्।
    विगत दश वर्षदेखि अमेरिकाको मूर्धन्य चिकित्साशास्त्री औषधिको कुप्रभावप्रति जागरूक छन्। अमेरिकाको ‘फूड एन्ड ड्रग एडमिनिस्ट्ेरसन’ले अनेकौं अस्पताल एवं शोध संस्थानलाई औषधिको विषालु प्रतिक्रियाबारे अध्ययन गर्न करोडौं डलर अनुदान दिएको थियो, ताकि घातक प्रभावको रोकथामको लागि उपाय निस्कियोस्। पचास लाख डलरको खर्चमा स्थापित ‘क्यान्सर परमानेन्ट फाउन्डेसन’मा सयकडौं वैज्ञानिक शोधरत छन्। जसलाई ‘युएसएस काङ्ग्रेस अफिस अफ टेक्नोलोजी एसेसमेन्ट’ विभागद्वारा मान्यताप्राप्त छ। सन् १९७६ पछि यस शोध कार्यमा अरू गति आयो तथा थुप्रै महत्त्वपूर्ण निष्कर्ष प्राप्त भए। सम्बन्धित विषयमा ‘प्रैक्टिसनर’ पत्रिकामा प्रकाशित एक लेख ‘ब्रेन ड्रग्स इन्टर एक्ट’ अनुसार एक प्रकारको रोग ‘कन्जेस्टिव हार्ट फेल्योर’को लागि डिजिटेलिस ग्लाइकोसाइडलाई विश्वभरमा सबैभन्दा प्रभावी औषधिको रूपमा स्वीकार गरिन्छ । तर यस औषधिको सेवनबाट थुप्रै मानसिक विकृति पैदा हुन्छन्, त्यसतर्फ सामान्यतया चिकित्सकहरूको ध्यान पनि पुग्दैन।
    ‘इस्ट्रोजन्स’लाई विश्वको मूर्धन्य चिकित्सकले अत्यन्त हानिकारक औषधि मानेका छन्। एक दिनको अनुसार इस्ट्रोजन उपभोग नगर्नेको तुलनामा उपयोगकर्तामा क्यान्सर हुने सम्भावना २४ गुना वृद्धि हुन्छ। सर्वाधिक घातक प्रभाव गर्भस्थ शिशुमाथि पर्छ। यी औषधिबाट उसको अङग अवयवको अप्राकृतिक हुने अनुपात ५ गुनाले बढ्छ । ‘इस्ट्रोजन’ उपयोगको अन्य प्रकारको प्रतिगामी प्रभाव विविध रोगको रूपमा उत्पन्न हुन्छन्। थोम्बोएक्बोलिक फिनामिनाले रक्तचापमा वृद्धि, मधुमेह, गम्भीर हाइपर कैल्सेमिया जस्ता रोग उत्पन्न हुने सम्भावना बढी हुन्छ। इस्ट्रोजन्सको प्रयोगबाट पैदा हुने रोगको विस्तृत वर्णन शिकागोको इयर बूक १९७७ मा ड्रग्सइफेक्ट र एन्जाइम्स, फार्मोकोलोजिक टेक्निक्स इन ड्रग इभेलुएसन शीर्षकमा छापिएको थियो। लेखक थिए– डा. बन्र्स जे. तथा मयर जे एच।
    ‘न्यू इङगल्यान्ड जर्नल अफ मेडिसिन’मा प्रकाशित ‘दि इभिल्स अफ कैमोफ्लैज ऐज इलस्ट्ेरटेड बाइ थैलिडोमाइड’ शीर्षकबाट एक लेख प्रकाशित भयो, जसमा विश्वविख्यात औषधि ‘थैलिडोइड’को हानिमाथि प्रकाश पारिएको थियो। सन् १९५८ पछि पेटेन्ट भएको यो औषधि बजारमा आयो र एक तेज तनावनाशक र हिप्पोटकको रूपमा चिकित्साजगत्मा प्रख्यात भयो । यसको प्रचलन यति बढी भयो कि प्रतिवर्ष डेढ टन जति इङगल्यान्डमा मात्र खपत हुन लाग्यो। दीर्घकालीन प्रयोगपछि यसको खतराबारे अवगत भयो। आमाहरूले अपाङग सन्तान जन्माउन थाले। नोभेम्बर १९६१ मा जर्मनी र इङगल्यान्डका अनेकौं समाचारपत्रले यस औषधि अविलम्ब रोक्नुपर्ने भन्दै सरकारलाई आग्रह गर्‍यो । एक सर्वेक्षणमा जो गर्भवती महिलाले उपरोक्त औषधि सेवन गरेका थिए, त्यसमध्ये २० प्रतिशतको सन्तान अपाङग जन्मिएका थिए। केही अभिभावकले औषधि कम्पनीलाई बच्चाको अपाङगताको लागि दोषी ठहर्‍याउँदै जरिवानाको
माग गर्दै मुद्दा दायर गरे। फेब्रुअरी १९७० मा पश्चिम जर्मनीकी एक थैलिडोमाइड उत्पादक कम्पनीले न्यायालयको निर्णय एवं निर्देशानुसार २३ सय अभिभावकलाई २ करोड ७३ लाख डलर जरिवाना तिर्नुपर्‍यो। यस्तै एक केसमा स्वीडेनको ‘एस्ट्राफार्मेस्युटिकल’ कम्पनीले एक निर्णय अनुसार नर्वेका १३ बच्चालाई जीवनपर्यन्त प्रतिवर्ष २० हजार डलर दिन बाध्य हुनुपर्‍यो।