$type=ticker$count=12$cols=4$cate=0

श्रम बजारको निराशा र आर्थिक विकास

SHARE:

शीतल महतो
    मुलुकमा देखिएको राजनीतिक अस्थिरता, सुशासनको कमी, दरिलो युवा नीतिको अभाव र रोजगारका क्षेत्रमा बढ्दो राजनीतिक स्वार्थका कारण सक्षम र दक्ष युवाले पनि स्वदेशमा काम पाउन सकेको छैन । फलस्वरूप पढेलेखेका दक्ष युवा मात्र होइन, अदक्ष र अर्धदक्षहरू प्नि रोजगारका लागि विदेशिने गरेका छन् । त्यसमा पनि अर्धदक्ष झन् बढी विदेशिने गरेका छन् । यसरी रोजगारको सीमित अवसर र न्यून आर्थिक वृद्धिदरका कारण प्रतिवर्ष श्रम बजारमा आउने पाँच लाखभन्दा बढी युवाहरूलाई रोजगारको अवसर उपलब्ध गराउने ठूलो चुनौती राज्यसँग छ । बेरोजगार, अर्धबेरोजगार, श्रमको अल्पउपयोग दर तथा कृषिमा लुकेको बेरोजगारीसमेतलाई दृष्टिगत गरेर हेर्ने हो भने मुलुकमा प्रत्येक वर्ष ७/८ लाखको हाराहारीमा रोजगारका अवसर सिर्जना गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । रोजगार विभिन्न क्षेत्रमा सृजना हुने भएकोले पनि यसलाई अन्तर्सम्बन्धित विकास नीतिले समेट्नु पर्ने हो । हुनत रोजगार सृजनामा सरकारी, गैरसरकारी र निजी क्षेत्रका सबै निकायको प्रत्यक्ष–अप्रत्यक्ष योगदान रहेको हुन्छ । केन्द्रीय तथ्याड्ढ विभागद्वारा गरिएको राष्ट्रिय श्रमशक्ति सर्वेक्षण २००८ अनुसार मुलुकको ३० प्रतिशत श्रमशक्ति अर्धबेरोजगार रहेको पाइन्छ । अर्धबेरोजगारभित्र पूर्णबेरोजगारी, अल्पबेरोजगारी र अदृश्यबेरोजगारीलाई पनि समावेश गरिएको छ । यी कुनै पनि प्रकारका बेरोजगारी मुलुकको आर्थिक विकास र समृद्धिका लागि प्रत्युत्पादक अवस्था हो ।
    उत्पादनको एउटा जीवन्त साधनको रूपमा रहने श्रमको अनुपयोगबाट उच्च आर्थिक वृद्धि दरको कल्पना गर्न सकिंदैन । भनिन्छ, ‘खाली दिमाग शैतानको वास’ अर्थात् खाली हात वा बेरोजगारीमा अभाव, गरिबी र विपन्नता निहित हुन्छ । त्यसैले बेरोजगार र आर्थिक समृद्धिबीच नकारात्मक सम्बन्ध गाँसिएको हुन्छ । मर्यादित र उत्पादनमूलक रोजगारको अभावमा प्राप्त हुने न्यून ज्याला वा पारिश्रमिकले श्रमिकलाई गरिब बनाउनुका साथै यसले समाजमा असमानता बढाउँछ । गरिबी र असमानताका कारण मानिसले नजिकको प्राकृतिक स्रोत साधनमा विवेकहीन आक्रमण गर्ने अवस्था आउँछ । किनभने मानिसलाई सबैभन्दा पहिले बाँच्न र आफ्नो परिवारको जीविकोपार्जन गर्नका लागि त्यहाँ जे उपलब्ध छ, त्यसकै उपयोग गर्ने बाध्यात्मक अवस्था सृजना हुन्छ । त्यसैले आर्थिक विकास र समृद्धिको मान्यतालाई समाजको तल्लो वर्गसम्म पुर्‍याई यस सम्बन्धी जनचेतना फैलाउने कार्यमा युवा वर्ग एउटा सशक्त र प्रभावशाली हतियार हुन सक्दछ र यो उनीहरूको दायित्व पनि हो । किनभने आर्थिक विकास र समृद्धिको अवधारणा आजका युवाहरूको भविष्यलाई सीधा असर पार्ने कुरा हुन् । यस कार्यका लागि सरकारले युवावर्ग लक्षित र युवामुखी कार्यक्रमलाई विशेष प्राथमिकताका साथ अगाडि बढाउन सक्नुपर्दछ । तर नेपालमा बढ्दो राजनीतिक सङ्क्रमणले युवा शक्तिलाई राष्ट्रको आर्थिक विकासका लागि परिचालन वा व्यवस्थापन गर्न नसक्दा यसले मुलुकमा थुप्रै विकृतिहरू निम्त्याइरहेको छ ।
    एक तथ्याड्ढ अनुसार नेपालमा आर्थिकरूपले सक्रिय जनसङ्ख्या (१५–५९ वर्ष उमेर समूह) ५७ प्रतिशत रहेको छ । प्रतिवर्ष ५ लाख १२ हजार नेपाली आन्तरिक श्रम बजारमा प्रवेश गर्ने गर्छन् तर यीमध्ये केवल ५ देखि ७ प्रतिशतले मात्र औपचारिक क्षेत्रमा रोजगार पाउने गरेको न । बाँकी नेपाली श्रमिकहरूको रोजगारको कुनै टु·ो छैन । यसरी गरिबी र बेरोजगारको चर्को मारमा पिल्सिएका लाखौं नेपाली उर्वर युवाहरूका लागि यतिखेर विदेशी मुलुकहरू दरिलो गन्तव्य बन्न पुगेंका छन् । खाडी मुलुकको ५५ डिग्री सेन्टिग्रेड तापक्रममा पनि उनीहरू कठोर श्रम गर्न बाध्य छन् । कतिपयले त तापक्रममा अनुकूलता नमिलेर ज्यानै गुमाएका पनि छन् । घरपरिवार र आफन्तलाई छोडेर अर्को मुलुकको भूमिमा आफ्नो अमूल्य श्रम र पसिना पोख्न उनीहरू बाध्य छन् । हुनत विदेशमा पसिना बगाएको युवाले नै अहिले नेपालको अर्थतन्त्र धानेको छ । नेपाली अर्थतन्त्रमा कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको २२ देखि २४ प्रतिशत हिस्सा रेमिन्ट्यान्सले ओगट्नु नै यसको सबल प्रमाण हो । गरिब युवाका लागि बाँच्ने आधार नै रोजगार हो । त्यति मात्र होइन, उत्पादनको महत्त्वपूर्ण साधन श्रम हो । बेरोजगार रहनु भनेको अर्थशास्त्रीय दृष्टिकोणले उत्पादनको साधन खेर जानु र व्यक्तिले आय गुमाउनु पनि हो । यस बाहेक रोजगारको आर्थिक र सामाजिक महत्त्व पनि त्यतिकै छ । रोजगारबाट एउटा व्यक्तिले सहज ढ·ले जीविका चलाएर समाजमा मर्यादापूर्वक बस्न सक्दछ । तर विदेशमा श्रम र सीप खर्चिरहेका नेपाली युवाको पसिना स्वदेशमैं बगाउने परिवेशको निर्माण गर्ने प्रभावकारी नीति र योजना राज्यले ल्याउन सकेको छैन । राजनीतिक अस्थिरताको नाममा यतिखेर युवा शक्ति ‘गोरुको जुधाइमा बाच्छो’ जस्तो भएको छ । त्यसैले स्वदेशमैं पर्याप्त उत्पादनमूलक रोजगारका अवसरहरू सृजना गर्नु नै अहिलेको सरकारको प्रथम दायित्व हो ।
    युवाको श्रम, सीप, जोश र जाँगरको सही एवं उचित सदुपयोग भयो भने कुनै पनि देशको विकास हुनमा समय लाग्दैन । तर नेपाली युवाको सबैभन्दा ठूलो समस्या बेरोजगार हो । ऊर्जाशील युवालाई विदेशमा श्रम बेच्न पठाएर देशको अर्थतन्त्र जसोतसो धान्न सकिएला तर यसले देश भने उँभो पटक्कै लाग्दैन । विश्वमा कुनै पनि देशले वैदेशिक रोजगारबाट प्राप्त रेमिट्यान्सले धनी बनेको उदाहरण छैन । मुलुकको दिगो आर्थिक विकास गर्ने हो भने राज्यले देशभित्रै स्वरोजगारका लागि वातावरण बनाउन उद्यमशीलता विकास कार्यक्रम ल्याउनु अति आवश्यक छ । यस्ता कार्यक्रमले युवाहरूको आयमा वृद्धि भई मुलुकको आर्थिक विकास र समृद्धिमा सहयोग पुग्ने प्राय: निश्चित हुन्छ । त्यसैले नेपालको विकास प्रक्रियाको पहिलो चुनौती भनेको नै स्वदेशमैं पर्याप्त, उत्पादनमूलक, मर्यादित र सन्तुलित रोजगारका अवसरहरू सृजना गर्नु हो । वास्तवमा अहिलेको अवस्थालाई विश्लेषण गरेर हेर्ने हो भने मुलुकको अर्थतन्त्र र रोजगारबीच सन्तुलन देखिएको छैन । विशेषगरी मुलुकमा रहेको निर्वाहमुखी कृषि प्रणालीले कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा ३३ प्रतिशत मात्र योगदान पुर्‍याउँछ तर यो क्षेत्रमा आश्रित घरपरिवारको सङ्ख्या ७६ प्रतिशत छ । त्यस्तै नेपाली अर्थतन्त्रमा सेवाक्षेत्रको योगदान ५० प्रतिशतको हाराहारीमा रहेको भए तापनि रोजगारमा यस क्षेत्रको योगदान ५/६ प्रतिशत मात्र रहेको तथ्याड्ढ छ । अर्थतन्त्रमा निरन्तर घटिरहेको उद्योग क्षेत्रको योगदान र यस क्षेत्रले प्रदान गर्ने रोजगारबीच तादात्म्य देखिए पनि उद्योगीकरणबिना रोजगारका पर्याप्त अवसर सृजना हुने सम्भावना अत्यन्तै कम देखिन्छ । यसरी कृषि, उद्योग र सेवा क्षेत्रको अर्थतन्त्र र रोजगार सिर्जनामा रहेको योगदानको अवस्थालाई हेर्दा यसले मुलुकको अर्थतन्त्रमा गम्भीर असर पुर्‍याइरहेको छ । त्यसैले कृषि उपजमाथिको आत्मनिर्भरताबाट खाद्य सुरक्षाका साथै थुप्रै रोजगारका अवसर सिर्जना गर्न सकिने भएकोले कृषि क्षेत्रको आधुनिकीकरण र व्यवसायीकरणद्वारा युवालाई यस क्षेत्रमा आकर्षित गर्ने व्यवस्था सुनिश्चित गर्नु आवश्यक छ । अर्थतन्त्रमा उद्योग र सेवा क्षेत्रको योगदान बढाउन यसलाई अझ बढी प्रतिस्पर्धी, दिगो, श्रम प्रधान र निर्यातमूलक औद्योगिक विकासमा जोड दिनै पर्दछ ।
    यसका अतिरिक्त युवालाई विकासका साझेदारको रूपमा परिचालन गर्नु आवश्यक छ । समग्रमा अर्थतन्त्रका यी तनै क्षेत्रको विकास गरी बढीभन्दा बढी रोजगार स्वदेशमैं सिर्जना गर्ने उपयुक्त नीतिगत व्यवस्था सुनिश्चित गर्नु नै अहिले सबैभन्दा ठूलो चुनौती हो । कृषि, उद्योग, सेवा र पूर्वाधारका क्षेत्रहरूमा गरिब, विपन्न र सामाजिक तथा आर्थिकरूपमा पछाडि परेका वर्ग एवं समुदाय लक्षित न्यूनतम रोजगार प्रत्याभूति गर्ने परियोजनाहरू मुलुकभरि सञ्चालन गरी गरिबी र बेरोजगार समस्या समाधान गर्ने नीतिगत र कानुनगत व्यवस्था कार्यान्वयनमा लैजानुपर्दछ । हुनत कुनै पनि देशको युवाशक्ति त्यहाँको आर्थिक विकासका लागि मेरुदण्ड हुन्छ । तर नेपालको युवा शक्ति राजनीतिक अस्थिरता, रोजगारका क्षेत्रहरूको सीमितता तथा गुणस्तरीय, सीपमूलक र आत्मनिर्भरमुखी शिक्षाका कमीका कारण अति पीडित भएका छन् । विगत दुई दशकयता मुलुकमा ‘आर्थिक विकास’ र ‘रोजगार’ का विषय व्यापक रूपमा उठेको पाइन्छ । तर यसलाई यथार्थमा परिणत गर्नका लागि आवश्यक पर्ने युवा लक्षित आर्थिक तथा सामाजिक विकासलाई समन्वयात्मक ढ·ले प्रभावकारीरूपमा अगाडी बढाउँदै लग्नुपर्ने कार्यलाई राज्यले व्यवहारमा उतार्न सकेको छैन ।
    राष्ट्रिय रोजगार नीति–२०७१ ले पनि मुलुकमा रोजगार सिर्जना गर्ने महत्त्वपूर्ण मार्गदर्शन प्रदान गरेको छ । यसलाई पनि सरोकारवाला सबैले मन, वचन र कर्मले पूर्ण जिम्मेवारीका साथ आत्मसात गर्नर् सकेमा मुलुकमा व्यापक मात्रामा रोजगारका अवसरहरू सिर्जना गर्न सकिन्छ । त्यति भए देश अवश्य आर्थिकरूपले समृद्ध हुन्छ ।
        कजष्तबmिबजबतय२नmबष्।िअयm
neelambAd
Name

(स्थानीय समाचार ,1, %प्रमुख समाचार ,1, खेलकूद ,25, मन्तव्य ,3, सम्पादकीय ,27,(७ अप्रिल–विश्व स्वास्थ्य दिवसको उपलक्ष्यमा),1,(सन्दर्भ: ५८ औं राष्ट्रिय सहकारी दिवस,1,(स्थानीय समाचार,7,%प्रमुख समाचार,3,१५ अगस्त,6,२० चैत्र २०७१),1,२०७७ सालको वार्षिक राशिफल,1,main news,8,pramuk samachar,1,recent,5,अन्तरार्टिय समाचार,10,अन्तराष्ट्रिय समाचार,105,अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस,1,अन्तर्वार्ता,28,अर्थ विशेष,129,अर्थ-उद्योग-वाणिज्य,710,अर्थ–उद्योग–वाणिज्य,29,अर्थविशेष,390,असार १५: धान दिवस,1,आइतवार विशेष,441,आजको बहस,16,आयुर्वेद,77,आर्थिक समाचार,136,आलेख,3,इतिहास,11,उपन्यास,11,एकाङ्की,4,एकाङ्की नाटक,2,कथा,55,कबीरा खडा बजार,216,कविता,44,कानुनी परामर्श,61,कुरोको चुरो,41,कृति समीक्षा,3,खेलकूद,1780,खोजीनीति,2,गजब,2,गुड फ्राइडे,1,गुरुनानक जयन्ती,1,गुरुनानक देव जयन्ती विशेष,1,चिठ्ठी,1,चियोचर्चा,1,जनसरोकार,2,जीवनी,2,जीवशास्त्र,1,जीवेम शरदः शतम्,1,जीवेम शरद: शतम्,1,जैव विविधता दिवस,1,टाकन–टुकन,54,टाकनटुकन,18,तथ्याङ्क,1,दृष्टिकोण,1,धन्वन्तरि जयन्ती,1,धर्म दर्शन,5,धर्म संस्कृति,10,धर्म–संस्कृति,115,नारी हस्ताक्षर,3,नारी हस्ताक्षर,6,नियतिको फल,1,नियात्रा,2,नीति वचन,1,पाठक पत्र,54,पाठक प्रतिक्रिया,22,पाठक मञ्च,58,पाठकमंच,42,पुस्तक समीक्षा,10,पोषण,2,पोषण/आहार,3,प्रजापिता ब्रह्माबाबाको ४७ औं अव्यक्ति दिवस,1,प्रतीक दैनिक,2264,प्रमुख समाचार,3585,प्रविधि,3,प्रवृत्ति र मनोवृत्ति,2,प्रसङ्गतरङ्ग,4,प्रसङ्गवश,1,फरक,145,फरक मत,2,फिचर,456,फिचर समाचार,81,फोटो,8,बाटिका,441,बुद्ध जयन्तीको उपलक्ष्यमा,1,बेलाको बोली,1,ब्रह्मा स्मृति दिवस,1,भानु जयन्ती,1,भाषा,1,भाषा/संस्कृति,1,भ्यालेन्टाइन डे,1,मजदुर दिवस विशेषः,1,मतमतान्तर,1,मतान्तर,1,मनोरन्जन,9,मन्तव्य,483,महाभारतबाट सङकलन तथा अनुवाद,231,महाभारतबाट सङकलित,16,महाशिवरात्री,1,महिला सरोकार,1,महिला हस्ताक्षर,1,मानवीय व्यवहार,1,यात्रा,29,यात्रा संस्मरण,3,यात्रानुभव,1,युग परिवर्तन कसरी र कहिले,3,युवा आवाज,1,राशिफल,2,रोचक,18,लघुकथा,32,लोक/संस्कृति,11,लोकविश्वास,2,लोहिया जयन्ती,1,वाटिका,553,वातावरण,1,वि.सं. २०७७ सालको वर्षफल,1,विज्ञान प्रविधि,3,विज्ञापनको लागि सम्पर्क,1,विश्लेषण,1,विश्व एड्स दिवसको उपलक्ष्यमा,1,विश्व सन्दर्भ,3,व्यक्तित्व,1,व्यङग्य,27,व्यङ्ग्य,35,व्यङ्ग्यम्,5,शिक्षा नेपाल,10,शिक्ष्f नेपाल,487,सङ्कलन तथा अनुवाद,35,सन्दभ: विश्व मधुमेह दिवस,1,सन्दर्भ ः विवेकानन्दा दिवस,2,सन्दर्भ - महिला हिंसा,3,सन्दर्भ - मानव अधिकार दिवस,1,सन्दर्भ : क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भ : चुरे दिवस,1,सन्दर्भ : बाल दिवस,1,सन्दर्भ : रमजान,1,सन्दर्भ ६१ औं राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय हिन्दी दिवस,1,सन्दर्भ गाँधी जयन्ती,1,सन्दर्भः गुरु नानक जयन्ती,1,सन्दर्भ भानुजयन्ती,1,सन्दर्भः भारतको स्वतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ मोती जयन्ती,1,सन्दर्भः योग दिवस,1,सन्दर्भ रक्तसञ्चार सेवा दिवस,1,सन्दर्भ विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ- विश्व वातावरण दिवस,1,सन्दर्भ- श्रीकृष्ण जन्माष्टमी,2,सन्दर्भ-विश्व पर्यटन दिवस,1,सन्दर्भ– शहीद दिवस,1,सन्दर्भ: २६ जनवरी,8,सन्दर्भ: नारी दिवस,2,सन्दर्भ: बाल दिवस,2,सन्दर्भ: भारतको ६४औं गणतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको ६९औं स्वतन्त्रता दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको स्वतन्त्र दिवस,2,सन्दर्भ: रमजान पर्व,1,सन्दर्भ: रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व एड्स दिवस,3,सन्दर्भ: विश्व बाल दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व मौसम दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: वीपी जयन्ती,1,सन्दर्भ: श्री गुरु अर्जुनदेवजी महाराज शहिदी दिवस,1,सन्र्दभ विश्व पर्यावरण दिवस,1,सम–सामयिक,1,समय–सन्दर्भ,9,समयान्तर,301,समसामयिक,28,समाचार विश्लेषण,3,समीक्षा,1,समीक्षा समाहरण,1,सम्पादकीय,3049,सरोकार,46,संस्कृति/साहित्य,3,संस्मरण,15,साहित्यवार्ता,1,साहित्यात्मक,5,सिर्सियाँ नदी प्रदूषण प्रकरण,2,स्तवतन्त्र विचार,254,स्थानीय समाचार,12448,स्मृति,2,स्वतन्त्त विचार,2,स्वतन्त्र विचार,2833,स्वान्त सुखाय,88,स्वान्तः सुखाय,14,स्वान्तः सुखायः,140,स्वान्त सुखाय:,132,स्वान्त–सुखाय,157,स्वायन्त सुखाय,22,स्वास्थ्य चर्चा,49,हाम्रो बारेमा,2,हास्य एकाङ्की,1,हास्यव्यङ्ग्य एकाÍी,1,
ltr
item
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक : श्रम बजारको निराशा र आर्थिक विकास
श्रम बजारको निराशा र आर्थिक विकास
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMASrpLjea7SUD3pc13IfK6xOq4MUlpt7386RFtG9TmU0wQnclGpZAe8kLTjjHixMnUvz8HrDkyRDzRMPFLANSPE2-LuYOmqbYvYTvHM63qJBqIWRXw4B9cWw_8r1ldU8cVq6xFqkg5W0/s200/shital+mahto.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMASrpLjea7SUD3pc13IfK6xOq4MUlpt7386RFtG9TmU0wQnclGpZAe8kLTjjHixMnUvz8HrDkyRDzRMPFLANSPE2-LuYOmqbYvYTvHM63qJBqIWRXw4B9cWw_8r1ldU8cVq6xFqkg5W0/s72-c/shital+mahto.jpg
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक
https://www.prateekdainik.com.np/2016/07/blog-post_172.html
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/2016/07/blog-post_172.html
true
6917042177189007432
UTF-8
सबै हेर्नुहोस् केही भेटिएन थप विस्तृत जवाफ दिनुहोस् Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS सबै हेर्नुहोस सिफारिस गरिएको वर्गीकरण समाचार संग्रह खोज्नुहोस् सबै पोस्ट Not found any post match with your request गृहपृष्ठ Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec भर्खरै एक मिनेट अघि $$1$$ एक मिनेट अघि एक घण्टा अघि $$1$$ एक घण्टा अघि हिजो $$1$$ हिजो $$1$$ एक साताअघि पाँच साताअघि Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy