अर्जुनले शुभद्रानन्दन अभिमन्युको लागि विराट कुमारी सुन्दरी उत्तरालाई स्वीकार गरे । त्यति बेला त्यहाँ इन्द्रका समान भेषभूषा धारण गरेका युधिष्ठिर पनि उभिएका थिए, उनले पनि राजकुमारी उत्तरालाई पुत्रवधूको रूपमा अ·ीकार गरे । तदन्तर भगवान् श्रीकृष्णको सामुन्ने राजकुमारी उत्तरा र अभिमन्युको विवाह सम्पन्न भयो । दाइजोमा राजा विराटले वायुका समान वेगशाली सात हजार घोडा, दुई सय हात्ती तथा धेरै धन दिएर । साथै राज्यपाट, सेनाका साथै ढुकुटीसहित आफूलाई पनि सेवामा समर्पण गरे । विवाह सम्पन्न भइसकेपछि युधिष्ठिरले भगवान् श्रीकृष्णबाट उपहारमा पाएका धनबाट धेरैथोक बाहुनहरूलाई दान गरिदिए । हजारौं गाईहरू, रत्न, वस्त्र, भूषण, वाहन, ओढ्ने–ओछयाउने तथा खाने–पिउने उत्तम वस्तुहरू अर्पण गरे ।
कुरुवीर पाण्डवगण अभिमन्युको विवाह सम्पन्न गरेर आफ्ना सुह्द यादवहरूसहित बडो प्रसन्न भए तथा रात्रिमा विश्राम गरेर अर्को दिन बिहानै राजा विराटको सभामा पुगे । सबभन्दा पहिले समस्त राजाहरूको माननीय र वृद्ध विराट र द्रुपद आसनमाथि विराजमान भए, अनि पिता वासुदेवका साथ बलराम र श्रीकृष्ण आसनमाथि विराजमान भए । सात्यकि र बलराम त पाञ्चालराज दु्रपदको छेउमा बसे तथा श्रीकृष्ण र युधिष्ठिर राजा विराटको छेउमा बसे । यसपश्चात् द्रुपदराजका जम्मै पुत्रहरू, भीमसेन, अर्जुन, नकुल, सहदेव, प्रद्युम्न, साम्ब विराटपुत्रहरूका साथ अभिमन्यु र द्रौपदी कुमारहरू जम्मै सुवर्णजटित मनोहर सिंहासनमाथि बसे ।
सभामा जम्मैजना बसिसकेपछि ती पुरुषश्रेष्ठहरू आपसमा कुराकानी गर्न थाले । श्रीकृष्णको सम्मति जान्नको लागि उनीहरू एक मुहूर्तसम्म उनीतिर हेर्दै आसनमाथि बसिरहे । अनि श्रीकृष्णले भन्न थाले– “सुबलपुत्र शकुनिले जुन प्रकार कपट द्यूतमा हराएर महाराज युधिष्ठिरका राज्य खोसे तथा वनवासको नियममा बाँधिदिए, त्यो त यहाँहरूलाई थाहा छँदैछ । पाण्डवहरू त्यति बेला पनि आफ्नो राज्य लिनमा समर्थ थिए, तर उनीहरू सत्यनिष्ट थिए, त्यसैले उनीहरूले तेर्ह वर्षसम्मको त्यस कठोर नियमको पालना गरे । अब तपाईंहरूले यस्तो उपायबारे सोच्नुहोस्, जुन कौरव र पाण्डव दुवैजनाको लागि धर्मानुकूल र कीर्तिकर होओस् । अधर्मद्वारा युधिष्ठिरले देउताहरूको राज्य पनि लिनेवाला छैनन् । हो, धर्म र अर्थले युक्त भए यिनीहरूले एउटा ग्रामको अधिपत्य गर्नामा पनि कुनै आपत्ति मान्ने छैनन् । यद्यपि धृतराष्ट्रपुत्रहरूका कारणले यिनीहरूले असह्य कष्ट भोग्नुपरेको छ, तैपनि सुह्दहरूका साथ यिनीहरू सर्वदा उनीहरूको म·ल नै चाहन्छन् । अब यी पुरुषप्रवर आफ्नो राज्य लिन चाहन्छन्, जसलाई यिनीहरू आफ्ना बाहुबलले अनेकौं राजाहरूलाई परास्त गरेर पाएका थिए । यिनीहरू बालक छँदैदेखि क्रूर स्वभावका कौरवहरू यिनीहरूको खेदो खन्नमा लागेका थिए तथा यिनीहरूको राज्य लिनको लागि थरीथरीका षड्यन्त्र गरिरहेको कुराबाट पनि यहाँहरू अवगत नै हुनुहुन्छ । अब उनीहरूको ठूलो लोभ तथा युधिष्ठिरको धर्मज्ञता र यिनीहरूको पारस्परिक सम्बन्धबारे विचार गरेर तपाईं सबैजनाले मिलेर भिन्नभिन्न कुनै कुरा तय गर्नुहोस् । यिनीहरू सदैव सत्यमाथि अडिग रहेर आफ्नो प्रतिज्ञाको सही सही पालना पनि गरेका छन । त्यसैले यदि अब धृतराष्ट्रपुत्रहरूले यिनीहरूप्रति कुनै अन्याय गरेमा यिनीहरूले उनीहरूलाई मारिदिनेछन् । यस काममा उनीहरूको अन्याय देखेर यिनीहरूको सुह्दगणहरूले पनि त्यसको प्रतिकार गर्नेछन्, तर अहिलेसम्म हामीहरूलाई ठीक ठीक दुर्योधनले के गर्न चाहेका छन्, त्यो पनि थाहा छैन र अर्काको विचार नजानेर तपाईंहरू कुनै कर्तव्यको पनि कसरी निश्चय गर्न सक्नुहुन्छ ? त्यसैले उनीहरूलाई सम्झाउनको लागि र युधिष्ठिरलाई आधा राज्य दिलाउनको लागि यताबाट कुनै धर्मात्मा, पवित्रचित, कुलीन, सावधान र सामथ्र्यवान पुरुषलाई दूत बनाएर पठाउनुपर्दछ ।
श्रीकृष्णको भाषण धर्मार्थयुक्त, मधुरो र पक्षपातशून्य थियो । बलरामले त्यसको निकै प्रशंसा गर्दै भने–“तपाईंहरूले कृष्णको धर्म र अर्थको अनुकूल भाषण सुन्नुभयो । उनको भाषण जति युधिष्ठिरको लागि हितकर छ, त्यसरी नै दुर्योधनको लागि पनि हितकर छ । वीर कुन्तीपुत्रहरूले आधा राज्य कौरवहरूको लागि छाडेर शेष आधा राज्यको लागि मात्र प्रयत्न गर्न चाहन्छन् । अत: यदि दुर्योधनले पाण्डवहरूलाई आधा राज्य दिएमा ऊ बडो आनन्दको साथ रहन सक्छ । अत: यदि दुर्योधनको विचार जान्नको लागि र उसलाई युधिष्ठिरको सन्देश सुनाउनको लागि पठाइयोस् र यस प्रकार कौरव–पाण्डवहरूको झिंझो कुनै टु·ोमा पुग्यो भने मलाई बडो प्रसन्नता हुनेछ । त्यहाँ जुन दूत जाओस्, उसले सभामा जब कुरूश्रेष्ठ भीष्म, धृतराष्ट्र, द्रोण, अश्वत्थामा, विदुर, कृपाचार्य, शकुनि, कर्ण तथा शस्त्र र शास्त्रमा पार·त अन्य धृतराष्ट्रपुत्रहरू उपस्थित होऊन् तथा जब सबै वयोवृद्ध एवं विद्यावृद्ध पुरुवासीहरू पनि त्यहाँ आइ पुगून् । अनि उनीहरूलाई नमस्कार गरेर मात्र राजा युधिष्ठिरको कार्य सिद्ध गर्ने वचन भन्नुपर्दछ । कुनै पनि अवस्थामा कौरवहरूलाई कुपित गर्नुहुँदैन । उनीहरू सबल भएर नै यिनीहरूको धन खोसेका थिए । युधिष्ठिरलाई जुवाको कुलत थियो र आफ्नो प्रिय द्यूतकै आश्रय लिएर उनीहरूले यिनको राज्यहरण गरेका थिए । यदि शकुनिले यिनलाई जुवामा हराइदिए, यसमा उनले कुनै अपराध गरे भन्न सकिंदैन ।”
बलरामको कुरा सुनेर झोकिंदै सात्यकि उभिएर बलरामको भाषणको निन्दा गर्दै भन्न थाले– “पुरुषको जस्तो चित्त हुन्छ, ऊ उस्तै कुरा गर्दछ । तपाईंको पनि जस्तो ह्दय छ, त्यस्तै कुरा गर्दै हुनुहुन्छ । संसारमा शूरवीर पनि हुन्छन् र कायर पनि हुन्छन् । मानिसहरूमा यी दुवै पक्ष राम्ररी देख्न सकिन्छ । यो साँचो हो, धर्मराज जुवा खेल्न जाँदैनथे र शकुनि यस कलामा पार·त थिए । यिनको त्यसमा श्रद्धा थिएन । यस्तो स्थितिमा यिनलाई जुवा खेल्न निमन्त्रित गरेर जितेपछि यस जीतलाई धर्मानुकूल कसरी भन्न सकिन्छ ? कौरवहरूले यिनलाई जुवा खेल्न डाँकी कपटपूर्ण ढ·ले जितेर उनीहरूको भलो कसरी हुन सक्दछ । महाराज युधिष्ठिर वनवास र अज्ञातवासको अवधि पूर्ण गरेर अब स्वतन्त्र छन् र आफ्नो पैत्रिक सम्पत्तिको अधिकारी छन् । यस्तो स्थितिमा उनले कौरवहरूसित भिक्षा माग्न उचित होला र ? भीष्म, द्रोण र विदुरले त कौरवहरूलाई सकभर सम्झाइबुझाइ गरेकै हुन् तर पाण्डवहरूलाई उनीहरूको पैतृक सम्पत्ति दिन मानेकै छैनन् । अब म रणभूमिमा आफ्ना तीखा बाणहरूबाट उनीहरूलाई ठीक्क पारिदिनेछु र महात्मा युधिष्ठिरको अगाडि उनीहरूको घुँडा टेकाउनेछु । क्रमश...
