मानिस सुत्दा किन घुर्छ ?

– विपी लामिछाने
    मानव शरीरको लागि निद्रा नभई नहुने तत्त्व हो । यो मानव शरीरको लागि अपरिहार्य नै छ । निदाइसकेपछि केही मानिस घुर्ने पनि गर्दछन् । कसैको त घुर्ने बानी नै परेको हुन्छ भने कसैले चाहिं बेला बेलामा मात्र घुर्ने गर्दछन् । घुर्ने बानी मानिसको लागि एउटा जोखिम रोग नै भइसकेको पाइन्छ ।
    हाम्रो गाउँघरतिर वा हाम्रो समाजमा भएका केही मानिसहरू निद्रामा हुँदा घुर्ने गर्दछन् । मानिसहरू किन निद्रामा घुर्छन् ? यो एउटा चासोको विषय बनेको छ । हालसम्म पनि यस घुराइको अचूक औषधि पत्ता लागिसकेको छैन । घुर्ने रोग भएका रोगीहरूलाई उपचारद्वारा निको बनाइएका प्राय:जसो बच्चाहरू नै पर्दछन्, जो टन्सिल वा ब्मभलयष्मक अर्थात् घाँटी र नाकको भित्री भागको अन्तिम छेउमा हुने स्पन्ज जस्तै: त्ष्ककगभ को कारणले बोल्न र श्वास फेर्नसमेत गाह्रो पर्ने कारणबाट ग्रसित थिए । वयस्कहरूको भन्दा बच्चाहरूको मुख र स्वरग्रन्थिबीचको खाली भाग ९ल्बकब िएजबचथलह०ले कम स्थान ओगटेको हुन्छ । सुन्निएको वा ठूलो ब्मभलयष्मक को कारणले श्वासनली साँघुरिन जाँदा घुराइ निस्कन्छ ।
    सामान्य उपचारबाट निर्मूल पार्न सकिने यस प्रकारको घुराइ भने मानिसहरूको लागि त्यति आपत्तिजनक छैन । घुराइ मानिसको श्वासप्रश्वासमा पनि भर पर्दछ । जब मानिसले नाकबाट फेर्नुपर्ने श्वासलाई मुखबाट फेर्छ, तब हावा जोडले मुखबाट बाहिर निस्कँदा मुखभित्रको माथिल्लो भाग अर्थात् तालुको नरम भागलाई हल्लाउँदै निस्कन्छ । जसको फलस्वरूप एक किसिमको आवाज निस्कन्छ । तालुको नरम भाग हल्लिने क्रमले गर्दा शरीरको अरू अ·हरू जस्तै: ओठ, गाला, नाक र मुखको अरू मांसपेशी पनि हल्लिन सक्छ । यसरी लगाताररूपमा हावा निस्किरहँदा मुखभित्रको मांशपेशी बढी सुक्न जान्छ, जसले गर्दा ती भागहरू बढी जोडले हल्लिन थाल्छन् । फलस्वरूप मानिसले यस घुराइलाई ठूलो आवाजमा परिणत गर्दछ ।
    मानिस उत्तानो परेर सुतेको अवस्थामा पनि घुर्ने गर्दछ किनकि यस अवस्थामा मान्छेको जिब्रोले हावा भित्र बाहिर हुने श्वासनलीको केही भागलाई छेकेको हुन्छ । श्वासनलीमा :गअगक को कारणले भएको कुनै रोग या नाक घाँटीका मांसपेशीहरू तन्किनाले पनि मानिसले घुर्न सक्छ । घुर्ने मानिसहरूलाई मोटोपन, एलर्जी, अति मद्यपान तथा धुम्रपानले निकै असर गरेको हुन्छ । यसले घुर्ने मानिसको घुराइलाई बढाउँदै लैजाने गर्दछ । मानिसको मुखभित्र हल्लिने भागहरूको तौल, आकार प्रकार र तन्कन सक्ने क्षमताको साथसाथै हावाको भित्र बाहिर हुने गति र हल्लाइको प्रक्रियामा फरक पर्नाले नै मानिसहरूको घुर्ने आवाज विभिन्न प्रकारका हुन्छन् । यस्तो किसिमको फरकमा घुर्दा कसैले अलिअलि आवाज मात्र निकाल्दछन् भने कसैले घुर्दा ठूलो आवाज निकाल्दछन् ।
    घुर्दाखेरी घुर्ने मानिसलाई त असर पर्छ नै । त्यसको अलावा नजिक बस्ने मानिसलाई भने शारीरिक दु:ख कष्टभन्दा बढी मानसिक यातना झेल्नुपर्छ । निद्रा अन्वेषकहरूको अनुसन्धान अनुसार मानिसले गहिरो निद्रामा परेको अवस्थामा अर्थात् मानिसले सपना देखेको अवस्थामा कम घुर्ने गर्दछ । किनकि मानिसले सपना देखेको अवस्थामा उनीहरूको आँखाको नानी चलिरहेको हुन्छ र आँखाको नानी चलिरहेको मानिसले कम घुर्ने गर्दछ । घुराइसम्बन्धी विभिन्न किसिमका अध्ययन अनुसन्धान गरिसकेपछि वैज्ञानिकहरू यसतर्फ निकै सजग भएका छन् । यससम्बन्धी रोकथामका उपायहरू प्रयोगमा ल्याइए तापनि ती सबै निरर्थक नै भएका छन् ।
    उन्नाइसौं शताब्दीमा आएर किलकिले (जिब्रोको पछिल्लो भागमा कोमल तालुको मासुको टुक्रा)लाई झिक्नु घुराइ निर्मूल पार्न गरिएको अति प्रचलित प्रयास थियो । तर किलकिले झिकेपछि कोहीकोहीले घुर्न छाडे पनि यस्ता अधिकांश प्रयास भने पूर्णरूपमा सफल हुन सकेनन् । आज आएर किलकिले झिक्ने प्रक्रिया घुराइ रोक्ने अप्रयोगात्मक र प्रभावहीन प्रविधिको रूपमा सिद्ध भएको छ ।
    यस्तै घुराइ रोक्न प्रयोग गरिएको प्रविधि अनुसार एबतभलत इााष्अभ मा घुराइ रोक्न राखिएको ३ सयभन्दा बढी साधनहरूले घुराइलाई कसरी रोक्छ अर्थात् घुर्ने व्यक्तिहरू यसबाट कसरी छुटकारा पाउँछन्, त्यो भने घुर्ने व्यक्तिहरूको लागि दिमागको उपज नै भएको उल्लेख गरिएको छ । यी साधनहरूको प्रयोग शरीरको कुनै न कुनै भागमा राखेर घुराइलाई रोक्न प्रयोग गरिन्छ । यी साधनहरूले निम्नानुसार घुराइ रोकिन सक्ने देखिएको छ ।
    सुत्दाखेरि उत्तानो परेर सुत्न नदिने, जिब्रोलाई मुखको अगाडिको भागमा पार्न मदत गर्ने, मुखबाट श्वास फेर्नबाट रोक्ने, मुखलाई खोल्न नदिने ।
    द्ययमथ च्भकतचबष्लभचस् यस अन्तर्गत जीउलाई उत्तानो पर्न नदिन साधारणतया लगाम जस्तै साधनले सुत्ने मानिसलाई उत्तानो परेर सुत्नुको साटो कोल्टे गरेर सुत्न सहयोग पुर्‍याउने साधन हो । अर्को साधन ऋयमथ च्भकतचबष्लभच चाहिं प्लास्टिकको पेटी हो, जसले घुर्ने मानिसलाई कोल्टे सुत्न बाध्य गराउँछ । त्यस्तै :यगतज च्भकतचबष्लभच ले मानिसलाई मुखबाट श्वास फेर्न दिंदैन । यो एक प्रकारको साधन हो, जुन घुर्ने मानिसलाई मुखबाट श्वास फेर्न नदिने तरिकाले बनाइएको हुन्छ । यस साधनलाई ओठ र दाँतको बीचमा रहेको तल्लो ब·ारामा राखिन्छ । जब यस साधनलाई मुखभित्र राखिन्छ, तब मुखबाट श्वास आवातजावत हुन पाउँदैन । यस प्रकारको साधनले मुखबाट हुने घुराइलाई अर्थात् मुखबाट श्वास फेर्दा हुने घुराइलाई रोक्दछ ।
    ऋजष्ल च्भकतचबष्लभच अर्थात् चिउँडो सम्हाल्ने साधनले मानिसलाई सुत्दाखेरी मुखबाट श्वास रोकी नाकबाट श्वास फेर्न सहयोग गर्दछ । यसको साथै यस साधनले चिउँडोमा बल लगाइरहन्छ । यी साधनहरूमध्ये त्जयmबक ऋयििबच कहिलेकाहीं सफल भएको मानिन्छ । यो विशेष गरेर घाँटी मर्कंदा प्रयोगमा ल्याइन्छ । यस किसिमको साधनलाई प्रयोग गरेर सुत्दा असजिलो हुने भएकोले यो प्राय: प्रयोग गरिंदैन ।
    त्यस्तै ऋजष्ल च्भकतचबष्लभच मा एक अर्को साधनको पनि उपयोग हुन्छ । त्यो हो ाबलमबनभ । यो साधन इलास्टिकबाट बनेको हुन्छ । यसले निदाइरहेको तल्लो ब·ारालाई तल झर्न दिंदैन । यो टाउकोदेखि चिउँडोसम्म टम्म मिल्ने गरी बस्ने हुनाले निकै नै आरामदायी हुन्छ । घुर्ने व्यक्तिहरूको लागि माथि दिएका प्रविधि फाइदाजनक छैनन् । तथापि घुर्नलाई रोक्न केही सुझावहरू भने तल दिइएका छन् ।
    सानो शल्यक्रियाद्वारा यससम्बन्धी रोगको उपचार हुने हुनाले यससम्बन्धी विशेषज्ञहरूसित विशेष गरेर भेटवार्ता गर्ने । यदि घाँटीभित्रको मासु सुक्खा वा सुन्निएको छ भने आद्रता अर्थात् हावामा पानीको मात्रा बढाउने यन्त्र
९ज्गmष्मषष्भच०द्वारा आद्रता बढाउने वा वाफ लिने ।
    शरीरको तौल चाहिनेभन्दा बढी हुने हुनाले पनि मानिसहरू घुर्ने गर्दछन् । तसर्थ शरीरको तौल बेलाबेलामा जाँच्ने । मद्य तथा धुम्रपानले घाँटी खसखसाउनुको साथै सुन्निने बनाउन सक्छ, जसले गर्दा हावा ओहोरदोहोर हुने प्वाल नै सानो पारिदिन्छ । तसर्थ यस्तो किसिमको असरबाट बच्न यी खराब बानी त्याग्ने ।
    सुत्नुभन्दा अघि नै आफ्नो जिब्रोले मुखको माथिल्लो भाग तालुमा टाँसिराख्ने । यसो गर्दा घुर्ने व्यक्तिको घुराइ नगण्य हुन्छ ।
–विज्ञान लेखमाला