$type=ticker$count=12$cols=4$cate=0

बालसाहित्यको प्रश्न

SHARE:

- शीतल गिरी
    नेपाली बालसाहित्यमा चित्राङ्कनको सुरुआत कहिले भयो भन्नेबारे ठोस अध्ययन भइनसके पनि बालसाहित्य र चित्राङ्कनबीचको अन्योन्याश्रित सम्बन्ध रहेकोमा दुई मत देखिंदैन । हुन पनि चित्र त भाषाभन्दा जेठो अभिव्यक्तिको विश्वव्यापी माध्यम  हो । लिपिको विकासभन्दा पहिले नै चित्राभिव्यक्ति र चित्राक्षरको सुरुआत भइसकेको थियो । ग्रहण गर्न सजिलो माध्यम भएरै होला भर्खर तोतेबोली फुटेका नानीहरू पनि चित्रको रङ र लय हेर्दै ‘ताताङ–तुतुङ’ बोलीमा हराउन थाल्छन्, मन्त्रमुग्ध हुन्छन् । मानसिक र शारीरिक बुद्धिसँगै उनीहरूको बोध र ग्रहण क्षमता बढ्दै जान्छ र चित्रको भावनामा डुब्ने कल्पनाको रोचक उडान भर्न सक्छन् । चित्राङ्कित साहित्यले त्यस्तो आस्वाद्य रस प्रदान गर्दछ, जसलाई बालबालिकाहरू पहिले आँखाले पिउँछन् अनि मनमस्तिष्कमा पुर्‍याएर भापना वा विचारलाई अमृतमय पार्दछन् । बालबालिकाहरूलाई मनोरञ्जन दिने, रचनात्मक एवं सिर्जनात्मक हुने प्रेरणा दिने र ज्ञानविज्ञानका विविध विषय सम्बन्धमा जानकारी दिने विषयवस्तुलाई उनीहरूको उमेर अनुसारको सरल एवं सरस भाषामा रोचक तरिकाले प्रकाशन गरिएको कृति नै बालसाहित्य हो । यसैगरी पाठयपुस्तक र बालसाहित्यमा प्रयोग हुने चित्राङ्कनबारे विश्लेषण गर्दै प्रा.डा. चूडामणि बन्धु लेख्छन्— “पाठयपुस्तकमा चित्र उद्देश्य केन्द्रित र स्थिर हुन्छ । चित्रकारको भूमिका सहायकको रूपमा हुन्छ । चित्रको प्रयोग गतिशील हुन्छ र बालसाहित्यमा चित्रकारको भूमिका स्रष्टाको रूपमा उत्तिकै महत्त्वपूर्ण हुन्छ । बालसाहित्यको चर्चा हुँदा म एक छेउमा उभिएर टोलाइरहेको अवस्थामा आफूलाई अनुभव गर्दछु ।”
    बालसाहित्यलाई हामीले बुझ्न सक्नुपर्छ । तर बालबालिकालाई त सबैले बुझेकै छन् । बालबालिकाको साहित्यप्रतिको रुचिलाई थोरैले मात्र बुझ्ने प्रयत्न गर्छन् । युग अनुसार बालबालिकाको रुचि पनि परिवर्तन हुन्छ, यो सत्य सर्वप्रथम बुझ्नुपर्ने हुन्छ । मेरो आफ्नो अध्ययन सीमित भएको कारण प्रारम्भका बारेमा म सङ्क्षिप्तमात्र चर्चा गर्न चाहन्छु । यसै प्रस·मा कुरा गर्दै बालकका पूर्वसम्पादक रमेश विकलले २०२३ सालपछि प्रकाशन आरम्भ गरेको बालकले पनि चित्राङ्कनलाई धेरथोर ठाउँ दिएको बताउँछन् । यसरी आफ्नो प्रारूप तय गरेको बालसाहित्यमा चित्राङ्कन पक्ष कतै घिस्रिंदै अनि कतै दौडेर अगाडि बढयो । निजी क्षेत्रबाट प्रकाशन थालेको रत्न पुस्तक भण्डारले २०२७ सालपछि कृष्णप्रसाद पराजुलीको ‘सातगेडीको कथा’ र ‘सुनौलो तीन कुरा’ पहिलोपल्ट प्रकाशन थालेर चित्रको एकाध प्रयोग गर्दै लामो समयसम्म चित्राङ्कनको परम्परा धान्नेमात्र काम गर्‍यो । सन् १९७२ मा अन्तर्राष्ट्रिय पुस्तक वर्ष मनाइयो । कुनै पनि राष्ट्रको इतिहासका निर्माता त्यसै राष्ट्रका जनता हुन् । इतिहास भन्नु नै समयक्रममा आएका व्यक्ति र तिनका कार्यका परिणाम हो ।
    जनक, सीता र बुद्ध नेपालमा नजन्मेका भए, पृथ्वीनारायण शाह, बलभद्र र अमर सिंहले नेपालको निर्माण र संरक्षण नगरेका भए, भानुभक्तले भाषा नदिएका भए र शहीदहरूले रगत नबगाएका भए आज नेपाल अर्कैको हुने थियो । गरीबै भएपनि नेपाल सधैं स्वतन्त्र बनेर जुन स्वाभिमानले बाँचेको छ, त्यो कुरा पुर्खाका पौरखबाट नै सम्भव भएको हो । राष्ट्रिय स्वाभिमान र पहिचानका यस्ता कुरा नयाँ पुस्ताका बालबालिकाहरूका हृदयमा जमेर बसेको हुनुपर्छ । अनि मात्र नेपाल अझै पनि हजारौं हजार वर्षसम्म स्वतन्त्र भएर बाँच्न सक्छ । जसरी हामी हाम्रा इतिहासका निर्माता हौं, त्यसरी नै हामी त्यसका परिणाम पनि हौं ।
    आजका बालबालिकाहरूले यस प्रकारको इतिहासको निर्माणका निम्ति धेरै समय पाएका छन् । आजका बालबालिकाहरूका निम्ति यस शताब्दीको पूरै हिस्सा छ, इतिहास निर्माण गर्न । बालबालिकाहरूको आजको जीवन पनि इतिहासकै परिणाम हो । आज हामीसँग यिनीहरूका निम्ति जेजति छन्, ती पनि हामीले पुर्खाबाट पाएका छौं, जेजति बनेका छन्, ती पनि इतिहासकै परिणाम हुन् ।
    बालबालिकाहरूका मस्तिष्क सुकोमल, स्वच्छ, पवित्र र निष्कलङ्क हुन्छन् । तसर्थ उनीहरूको कलिलो मस्तिष्कका लागि सहज, सरल, मनोरञ्जनात्मक, औत्सुक्यपूर्ण र कोमलकान्त भाषिकयुक्त बालसाहित्य हुनु आवश्यक छ र बालसाहित्यले सामान्यतया यी प्रवृत्तिहरूलाई आत्मसात् गरेको पनि पाइन्छ । बालसाहित्यका पाठक वा लक्षित समूह नै बालबालिका भएका हुनाले बालमनोव्यञ्जना बालसाहित्यको मूलभूत विशेषताको रूपमा देखापर्छ । नेपाली बालसाहित्यको इतिहासमा लेख्यरूपमा आउनुभन्दा पूर्वका बालसाहित्यिक सामग्रीहरू साहसिक, अतिरञ्जनात्मक र धार्मिक–नैतिक भावनाबाट अभिप्रेरित देखिन्छन् भने त्यसपछिका बालसाहित्यहरूले ज्ञानविज्ञानका विविध प्रवृत्तिहरूलाई संवरण गरेका पाइन्छन् । नेपाली साहित्यमा बालसाहित्य लेखन परम्पराको थालनी भएको त्यति धेरै समय भएको छैन । वि.सं. १९५८ मा देव शमशेरको शासनकालमा उपत्यकाभित्र पचासवटा र उपत्यकाबाहिर एक सयवटा भाषा पाठशालाहरूका रूपमा बझाङ्गी राजा जयपृथ्वीबहादुर सिंहले लेखेको ‘अक्षराङ्कनशिक्षा’ पाठयपुस्तक नै पहिलो औपचारिक पाठयसामग्री बन्यो । यसमा रहेका छोटा नैतिक–धार्मिक कवितालाई नै लेख्य नेपाली बालसाहित्यको प्रारम्भ बिन्दु मान्नुपर्ने देखिन्छ । त्यसभन्दा पूर्व लोकगीत–लोककथा नै बालसाहित्यका सामग्री थिए ।
    यस आधारमा औपचारिकरूपमा वि.सं. १९५८ लाई नै आधारबिन्दु मानेर हेर्दा एक शतकको इतिहास नेपाली बालसाहित्यले संवहन गरेको पाइन्छ । तसर्थ यस अवधिभित्रका नेपाली बालसाहित्यमा देखिएका प्रवृत्तिगत विशेषताहरूमा पनि विविधता देखिनु स्वाभाविकै हो । मूलत: लेखनाथ पौड्याल र चक्रपाणि चालिसेसम्मका बालसाहित्य अधिकांशत: नैतिक आदर्शपरक प्रवृत्तिका देखिन्छन् भने लक्ष्मीप्रसाद देवकोटायताका बालसाहित्यहरूमा प्रकृतिपरकता बढी पाइन्छन् र वि.सं. २०३० को दशकयताका बालसाहित्यमा बालपरिवेशपरक प्रवृत्ति बढी पाइन्छन् । वर्तमानका समसामयिक बालसाहित्यमा बालसंसारका यावत् विषयवस्तुका साथै उनीहरूका रुचि, प्रवृत्ति, खेल, ज्ञानविज्ञान र प्रविधि आदि विषयलाई नेपाली बालसाहित्यको अन्तर्वस्तु बनाउने प्रवृत्ति पनि पाइन्छ । छोटो इतिहास मात्र तय गरेको बालसाहित्यको विधामा चित्राङ्कनको राम्रो राम्रो प्रयोग र सिर्जना भएको छ । बालसाहित्यमा चित्राङ्कनको अपरिहार्यता महसुस भएपछि यस क्षेत्रमा कूची चलाउनेहरूको पनि ठूलै जमात देखिन्छ । तर सबैका सिर्जना उत्कृष्ट र दोषरहित छैनन् । चित्राङ्कनको आधारमा उत्तम, मध्यम र निम्नस्तरका कला पनि प्रकाशनमा प्रयोग भएका छन् । आज हामीहरूले जे गर्छौं त्यसको परिणाम पनि भोलि हामीले भोग्नैपर्छ, उम्कने उपाय छैन । इतिहास भनेको व्यक्तिले गरेका कामहरू मात्र होइन, तिनका परिणामको पनि अभिलेख हो । राष्ट्रको इतिहास जानेर बालबालिकाहरूले आफ्नो पुर्खाको पौरख थाहा पाउँछन्, उनीहरूका सफलता र असफलताहरू तथा विजय र पराजयहरू पत्ता लगाउँछन् । बालबालिकाहरूका निम्ति इतिहासका कुराहरू र महापुरुषका कथाहरू धेरै किसिमले प्रस्तुत भएका छन्, ऐतिहासिक आख्यान, किशोर जीवनी र बालजीवनीका रूपमा । विश्वसाहित्यको इतिहास हेर्दा केही लेखकले ऐतिहासिक आख्यान लेखेर योगदान गरेका छन् ।
    ऐतिहासिक आख्यान भनेको ऐतिहासिक घटना र परिवेशमा आधारित भई लेखिएको उपन्यास वा कथा हो । यसमा इतिहासका तथ्यलाई सजीव बनाउन काल्पनिक घटना र पात्रहरूको रचना गरेर आवश्यकतानुसारको सामाजिक परिवेशको निर्माण गरिन्छ । नेपाली भाषामा केही ऐतिहासिक उपन्यास लेखिएका भएपनि बालबालिका वा किशोरकिशोरीहरूका निम्ति नै भनेर लेखिएका ऐतिहासिक आख्यानहरूको सर्वथा अभाव नै छ । इतिहासका पात्रहरूलाई प्रस्तुत गर्दै लेखिने अर्को किसिमको विधा जीवनी हो । जीवनी तथ्यमा आधारित साहित्य भएकोले यसको प्रकृति कल्पनामूलक साहित्यका अरू विधाभन्दा फरक हुन्छ । साहित्य भएकै कारणले यसमा भाषाको आकर्षक प्रयोग पाइन्छ । विशुद्ध तथ्यपरक जीवनीहरू त इतिहासमा अभिरुचि हुने प्रौढहरूका लागि मात्र उपयोगी हुन्छन् । तर किशोरावस्था विशेषगरी व्यक्तित्व निर्माणको समय भएकोले किशोरहरूका लागि जीवनी बढी उपयोगी हुन सक्छन् । यसै कारण किशोर जीवनी जस्ता किशोरहरूका निम्ति लेखिएका जीवनीले बालसाहित्यको विशिष्ट विधाका रूपमा बेग्लै पहिचान बनाएको पाइन्छ । यस सत्यलाई स्वीकार गरेको हुँदा धेरैजसो बालसाहित्यकार जीवनीलेखनमा संलग्न भएका पाइन्छन् । जीवनीलेखन वास्तविकताको आधारमा लेखिनुपर्दछ । जीवनीलेखन बालसाहित्यकारले तथ्यपूर्ण सत्यलाई प्रकट गर्नुपर्दछ । भाषाको चमत्कार देखाउन भ्रमपूर्ण लेखनद्वारा अवास्तविकलाई वास्तविक भन्नुहुँदैन । जीवनीलेखन सत्यको आधारमा लेखिनुपर्दछ ।
    हुन पनि संसारका महापुरुषको जीवनी पढेर प्रेरणा लिन सक्ने समय पनि १२ वर्षपछिको किशोरावस्था नै हो । किशोरकिशोरीहरूलाई उनीहरूको व्यक्तित्व निर्माण गर्न उनीहरूका निम्ति लेखिएका किशोर जीवनी दिएर महापुरुषहरूप्रति श्रद्धा जगाइ तिनीहरूलाई सुमार्गका यात्री बनाउन सकिन्छ । साना बालबालिकाहरूका जीवनीहरूलाई जीवनीमालाका रूपमा प्रकाशित गर्ने चलन पनि छ । बालबालिका ज्ञानका भोका हुन्छन् । उनीहरूमा पनि साहित्यप्रति झुकाव हुन्छ । महापुरुषका जीवनीहरूलाई सरल भाषा र आकर्षक शैलीमा प्रस्तुत गरेर बालबालिकाहरूका निम्ति उपयुक्त बनाइन्छ ।
    यस्ता जीवनी पूर्ण वा आंशिक पनि हुन्छन् । पूर्ण जीवनीमा व्यक्तिको पूरै जीवनकथा हुन्छ भने आंशिकमा व्यक्तिको कुनै अंश मात्र प्रस्तुत हुन्छ । इतिहासमा जोड दिएर त्यसलाई प्रामाणिक र वस्तुगत बनाउन सकिएला र व्यक्तिका रूपमा प्रस्तुत गरेर चरित्रचित्रणमा प्रकाश पार्न पनि सकिएला । यस अवस्थामा हुन सक्छ व्यक्तिका सकारात्मक पक्षलाई प्रकाशमा ल्याइएला र नकारात्मक पक्षलाई हटाइएला अनि कतिपय किंवदन्तीमूलक विषयको समावेश पनि गरिएला । तर अनावश्यक, मनगढन्त र काल्पनिक कुराको समावेश भने त्यति उपयुक्त नहोला । साहित्यिक कृति भएकाले जीवनीमा आकर्षकशैलीको अपेक्षा त गरिन्छ नै । प्रत्येक बालक प्रकृतिको मूर्तरूप हो । उसभित्र प्रौढ वर्गले नसोचे जस्तो, विद्वान द्रष्टाले नदेखे जस्तो र वैज्ञानिकले विश्वासै नगरे जस्तो अलौकिक संसार हुन्छ ।
    आकर्षक नभएमा त्यसको साहित्यिक महत्त्व कम भइदिन्छ । नेपाली भाषामा केही जीवनीहरूका सड्ढलक निस्केका छन् र ती लोकप्रिय पनि भएका छन् । तैपनि नेपाली बालबालिकाहरूका निम्ति भनी तयार गरिएका ऐतिहासिक व्यक्तिका जीवनीको पूरै कथा भएको पूर्ण जीवनीको सङ्ख्या भने कमै छ । जीवनी तथ्यमा आधारित भएपनि कला हो, निर्माण हो, मानिसको जीवन जस्तै । महापुरुषका जीवनी पढेर बालबालिकाहरूले के थाहा पाउँछन् भने ती विश्वप्रसिद्ध व्यक्तिहरू पनि केटाकेटी बेलामा आफू जस्तै थिए, तर निरन्तरको अध्ययन, परिश्रम, लगन र साधनाले गर्दा तिनीहरू प्रसिद्ध भए, अमर भए । व्यक्तिका निम्ति अनेक मार्ग छन्, जुन मार्गमा लागे पनि हुन्छ, सफल हुनुपर्छ, त्यसका निम्ति महापुरुषको जीवनीहरू पथप्रदर्शक बन्न सक्छन् ।
    त्यसकारण आफ्ना बालबालिकाहरूलाई तिनका पुर्खासँग परिचित गराउनुहोस्, इतिहासको जानकारी दिनुहोस् र संसारका महापुरुषहरू कसरी महापुरुष बने भन्ने कुरा थाहा पाउने राम्रा जीवनीहरू छानेर दिनुहोस् । बालक सफा सेतो कोरा कागज हो, जसमा कुनै दाग हुँदैन । दागरहित यस्तो बाल मस्तिष्कमा सरल, आकर्षक र ज्ञानबद्र्धक चित्राङ्कनसहितको उत्कृष्ट साहित्य दिएर सुसंस्कृत बनाउनुपर्दछ । बालसाहित्यमा रुचि राख्ने वा समर्पित भएर लाग्ने सबैको दायित्व भनेको सकेसम्म दोषरहित, उत्कृष्ट बालसाहित्य उपहार दिएर बालबालिकाको स्वस्थ विकासमा सहयोग पुर्‍याउनुपर्छ । अनि आजको आधुनिक युगमा समेत केटाकेटीलाई परम्परागत शैलीमा अक्षर घोटीघोटी मात्रा पिलाएर विद्वान बनाउने कल्पना गर्नुभन्दा सृजनशीलता सँगसँगै ज्ञानआर्जन हुने खालका खेल र साहित्यसम्बन्धी मनोरञ्जन श्रव्य, दृश्य शिक्षण पद्धति अवलम्बन गर्नु प्रभावकारी हुन्छ । असल बालसाहित्यले बालबालिकाको, परिवारको, समाजको, राष्ट्रको र विश्वको नै भविष्य निर्माणमा सहायक हुन अवश्य सहायता गर्छ ।
गौर—८, रौतहट, हाल: काठमाडौं—३४
neelambAd
Name

(स्थानीय समाचार ,1, %प्रमुख समाचार ,1, खेलकूद ,25, मन्तव्य ,3, सम्पादकीय ,27,(७ अप्रिल–विश्व स्वास्थ्य दिवसको उपलक्ष्यमा),1,(सन्दर्भ: ५८ औं राष्ट्रिय सहकारी दिवस,1,(स्थानीय समाचार,7,%प्रमुख समाचार,3,१५ अगस्त,6,२० चैत्र २०७१),1,२०७७ सालको वार्षिक राशिफल,1,main news,8,pramuk samachar,1,recent,5,अन्तरार्टिय समाचार,10,अन्तराष्ट्रिय समाचार,105,अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस,1,अन्तर्वार्ता,28,अर्थ विशेष,129,अर्थ-उद्योग-वाणिज्य,710,अर्थ–उद्योग–वाणिज्य,29,अर्थविशेष,390,असार १५: धान दिवस,1,आइतवार विशेष,441,आजको बहस,16,आयुर्वेद,77,आर्थिक समाचार,136,आलेख,3,इतिहास,11,उपन्यास,11,एकाङ्की,4,एकाङ्की नाटक,2,कथा,55,कबीरा खडा बजार,216,कविता,44,कानुनी परामर्श,61,कुरोको चुरो,41,कृति समीक्षा,3,खेलकूद,1780,खोजीनीति,2,गजब,2,गुड फ्राइडे,1,गुरुनानक जयन्ती,1,गुरुनानक देव जयन्ती विशेष,1,चिठ्ठी,1,चियोचर्चा,1,जनसरोकार,2,जीवनी,2,जीवशास्त्र,1,जीवेम शरदः शतम्,1,जीवेम शरद: शतम्,1,जैव विविधता दिवस,1,टाकन–टुकन,54,टाकनटुकन,18,तथ्याङ्क,1,दृष्टिकोण,1,धन्वन्तरि जयन्ती,1,धर्म दर्शन,5,धर्म संस्कृति,10,धर्म–संस्कृति,115,नारी हस्ताक्षर,3,नारी हस्ताक्षर,6,नियतिको फल,1,नियात्रा,2,नीति वचन,1,पाठक पत्र,54,पाठक प्रतिक्रिया,22,पाठक मञ्च,58,पाठकमंच,42,पुस्तक समीक्षा,10,पोषण,2,पोषण/आहार,3,प्रजापिता ब्रह्माबाबाको ४७ औं अव्यक्ति दिवस,1,प्रतीक दैनिक,2264,प्रमुख समाचार,3585,प्रविधि,3,प्रवृत्ति र मनोवृत्ति,2,प्रसङ्गतरङ्ग,4,प्रसङ्गवश,1,फरक,145,फरक मत,2,फिचर,456,फिचर समाचार,81,फोटो,8,बाटिका,441,बुद्ध जयन्तीको उपलक्ष्यमा,1,बेलाको बोली,1,ब्रह्मा स्मृति दिवस,1,भानु जयन्ती,1,भाषा,1,भाषा/संस्कृति,1,भ्यालेन्टाइन डे,1,मजदुर दिवस विशेषः,1,मतमतान्तर,1,मतान्तर,1,मनोरन्जन,9,मन्तव्य,483,महाभारतबाट सङकलन तथा अनुवाद,231,महाभारतबाट सङकलित,16,महाशिवरात्री,1,महिला सरोकार,1,महिला हस्ताक्षर,1,मानवीय व्यवहार,1,यात्रा,29,यात्रा संस्मरण,3,यात्रानुभव,1,युग परिवर्तन कसरी र कहिले,3,युवा आवाज,1,राशिफल,2,रोचक,18,लघुकथा,32,लोक/संस्कृति,11,लोकविश्वास,2,लोहिया जयन्ती,1,वाटिका,553,वातावरण,1,वि.सं. २०७७ सालको वर्षफल,1,विज्ञान प्रविधि,3,विज्ञापनको लागि सम्पर्क,1,विश्लेषण,1,विश्व एड्स दिवसको उपलक्ष्यमा,1,विश्व सन्दर्भ,3,व्यक्तित्व,1,व्यङग्य,27,व्यङ्ग्य,35,व्यङ्ग्यम्,5,शिक्षा नेपाल,10,शिक्ष्f नेपाल,487,सङ्कलन तथा अनुवाद,35,सन्दभ: विश्व मधुमेह दिवस,1,सन्दर्भ ः विवेकानन्दा दिवस,2,सन्दर्भ - महिला हिंसा,3,सन्दर्भ - मानव अधिकार दिवस,1,सन्दर्भ : क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भ : चुरे दिवस,1,सन्दर्भ : बाल दिवस,1,सन्दर्भ : रमजान,1,सन्दर्भ ६१ औं राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय हिन्दी दिवस,1,सन्दर्भ गाँधी जयन्ती,1,सन्दर्भः गुरु नानक जयन्ती,1,सन्दर्भ भानुजयन्ती,1,सन्दर्भः भारतको स्वतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ मोती जयन्ती,1,सन्दर्भः योग दिवस,1,सन्दर्भ रक्तसञ्चार सेवा दिवस,1,सन्दर्भ विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ- विश्व वातावरण दिवस,1,सन्दर्भ- श्रीकृष्ण जन्माष्टमी,2,सन्दर्भ-विश्व पर्यटन दिवस,1,सन्दर्भ– शहीद दिवस,1,सन्दर्भ: २६ जनवरी,8,सन्दर्भ: नारी दिवस,2,सन्दर्भ: बाल दिवस,2,सन्दर्भ: भारतको ६४औं गणतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको ६९औं स्वतन्त्रता दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको स्वतन्त्र दिवस,2,सन्दर्भ: रमजान पर्व,1,सन्दर्भ: रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व एड्स दिवस,3,सन्दर्भ: विश्व बाल दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व मौसम दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: वीपी जयन्ती,1,सन्दर्भ: श्री गुरु अर्जुनदेवजी महाराज शहिदी दिवस,1,सन्र्दभ विश्व पर्यावरण दिवस,1,सम–सामयिक,1,समय–सन्दर्भ,9,समयान्तर,301,समसामयिक,28,समाचार विश्लेषण,3,समीक्षा,1,समीक्षा समाहरण,1,सम्पादकीय,3049,सरोकार,46,संस्कृति/साहित्य,3,संस्मरण,15,साहित्यवार्ता,1,साहित्यात्मक,5,सिर्सियाँ नदी प्रदूषण प्रकरण,2,स्तवतन्त्र विचार,254,स्थानीय समाचार,12448,स्मृति,2,स्वतन्त्त विचार,2,स्वतन्त्र विचार,2833,स्वान्त सुखाय,88,स्वान्तः सुखाय,14,स्वान्तः सुखायः,140,स्वान्त सुखाय:,132,स्वान्त–सुखाय,157,स्वायन्त सुखाय,22,स्वास्थ्य चर्चा,49,हाम्रो बारेमा,2,हास्य एकाङ्की,1,हास्यव्यङ्ग्य एकाÍी,1,
ltr
item
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक : बालसाहित्यको प्रश्न
बालसाहित्यको प्रश्न
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAYMz5n2OBipcN_oqI9TTPCBigMopauVKFjd9ZIt1H6JO-fPQd7ZKAJ9D0qY25TcY_U_RAkRzWAs6jSeAxDTQDgrU0LAebPsFBi4JZPv-cfVvLxAOgFShAfmCHUo8JkUU6ILGa6nafU7Kx/s1600/shital+giri.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAYMz5n2OBipcN_oqI9TTPCBigMopauVKFjd9ZIt1H6JO-fPQd7ZKAJ9D0qY25TcY_U_RAkRzWAs6jSeAxDTQDgrU0LAebPsFBi4JZPv-cfVvLxAOgFShAfmCHUo8JkUU6ILGa6nafU7Kx/s72-c/shital+giri.jpg
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक
https://www.prateekdainik.com.np/2014/06/blog-post_3760.html
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/2014/06/blog-post_3760.html
true
6917042177189007432
UTF-8
सबै हेर्नुहोस् केही भेटिएन थप विस्तृत जवाफ दिनुहोस् Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS सबै हेर्नुहोस सिफारिस गरिएको वर्गीकरण समाचार संग्रह खोज्नुहोस् सबै पोस्ट Not found any post match with your request गृहपृष्ठ Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec भर्खरै एक मिनेट अघि $$1$$ एक मिनेट अघि एक घण्टा अघि $$1$$ एक घण्टा अघि हिजो $$1$$ हिजो $$1$$ एक साताअघि पाँच साताअघि Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy