वीरगंज उपमहानगरपालिकाले हाल लागू रहेको मालपोतसहित घरजग्गा करलाई एकीकृत सम्पत्तिकरमा रूपान्तरण गर्ने योजना बनाएको छ । कर असुल गर्नका लागि स्थानीय स्वायत्त शासन ऐनले नगरपालिकालाई मालपोतसहित घरजग्गा कर, भूमिकरसहित घरजग्गा कर र एकीकृत सम्पत्ति कर गरी तीन किसिमको वैकल्पिक प्रणाली दिएको छ । तीन विकल्पमध्ये कुनै एक प्रणाली अनुरूप कर असुल गर्न नगरपालिकालाई स्वायत्तता छ । वीरगंज उपमहानगरपालिकाले यस अघि पहिलो विकल्प लागू गरेको छ । यसलाई छोडेर अब तेस्रो विकल्पमा जाने उसको तयारी हो । यस सम्बन्धी हालै एउटा गोष्ठीसमेत सम्पन्न भएको छ । वर्तमान कर प्रणालीमा अति नै न्यून कर उठेको, कर तिर्न र लिनसमेत झन्झटिलो र अवैज्ञानिक भएको वीउमनपाको तर्क छ । एकीकृत सम्पत्ति कर प्रणालीमा नगर क्षेत्रभित्र घर र जग्गा भएका सबैलाई समेट्ने बताइएको छ । नगर क्षेत्रको जग्गा र त्यस्तो जग्गामा बनेको कुनै पनि भौतिक संरचना एक व्यक्तिको स्वामित्वमा रहेजति एउटै श्रेस्तामा समेटिने भएकोले कर छली नहुने, कर बुझाउन र सड्ढलन गर्न समेत पारदर्शी, सजिलो हुने नगरपालिकाको दाबी छ ।
कर जुनसुकै प्रणाली अन्तर्गतको होस् ‘कर तिर्न जनतामा रहर जाग्नुपर्छ’ डर र करकाप वा चेपुवामा पारेर उठाइने कर कर होइन, त्यो त अधिकार प्राप्त निकायबाट हुने दादगिरी हो । नागरिकले स्वत:स्फूर्त कर तिर्ने वातावरण बनाउन सेवा, सम्मान र पारदर्शिता अनिवार्य पक्ष हो । नगरपालिका भनेको गाउँभन्दा सुविधासम्पन्न स्थान हो, किनकि नगरपालिकाले आफ्नो नागरिकलाई विशेष सेवा प्रदान गरिरहेको हुन्छ । नगरवासीको स्वास्थ्य, शिक्षा, सुरक्षा, गाँसबास र कपासको मुख्य जवाफदेहिता नगरपालिकामाथि हुन्छ । ऊ अधिकारप्राप्त स्थानीय सरकार हो । आफ्नो आन्तरिक स्रोत साधनबाट सम्भव छैन भने सरकार, दातृ निकाय वा अन्य सङ्घसंस्थासँग समन्वय गरेर भए पनि नगरवासीको हितमा नगरपालिकाले काम गर्नुपर्छ । “मैले कर तिरेको छु, मैले गर्ने कुनै पनि वैधानिक काममा अवरोध हुने छैन, अवरोध आएमा फुकाइदिने मसँग मेरो नगरपालिका छ” भन्ने आत्म सम्मानपूर्ण अनुभूति करदाताले पाएमा नगरवासीमा कर तिर्ने रहर जाग्छ ।
वीरगंज नगर आज डम्पिंग साइटमा परिणत भइररहेको छ । पिउने पानीको व्यवस्था छैन । नगर कर्मचारीको व्यवहार कस्तो छ भन्ने कुरा घर बनाउन नक्सा पास गर्न जाने सेवाग्राहीसँग सोधे पुग्छ । कर्मचारीको व्यवहार जनतासँग शासकको जस्तो छ । यो अवस्थमा अन्य थप कुराको अपेक्षा राख्नु मूर्खता हुन्छ । वर्तमान कर प्रणाली अन्तर्गत पनि मुलुकको अन्य कतिपय नगरहरूमा कर सड्ढलनको अवस्था उत्तम छ । यद्यपि हाल मुलुकका धेरैवटा नगरले एकीकृत सम्पत्ति कर प्रणाली अँगालिसकेका छन् । कर बुझाउन र असुलीमा यो प्रणाली सजिलो छ यसर्थ उनीहरूले यो प्रणाली अँगालेका हुन् । तर कर नउठेकै कारण करदातालाई चेपुवामा पारेर कर उठाउने भन्ने सोच नगरपालिकाले लिएको छ भने त्यो दिवास्वप्न मात्र हुनेछ । सेवा सुविधाबिना कर असुलीमा मात्र कसिकसाउ गरे असन्तुष्टि शुरु हुन्छ र त्यसले नगरभित्रै विग्रह जन्माउने छ भन्ने कुराको हेक्का राखे हुन्छ ।
कर जुनसुकै प्रणाली अन्तर्गतको होस् ‘कर तिर्न जनतामा रहर जाग्नुपर्छ’ डर र करकाप वा चेपुवामा पारेर उठाइने कर कर होइन, त्यो त अधिकार प्राप्त निकायबाट हुने दादगिरी हो । नागरिकले स्वत:स्फूर्त कर तिर्ने वातावरण बनाउन सेवा, सम्मान र पारदर्शिता अनिवार्य पक्ष हो । नगरपालिका भनेको गाउँभन्दा सुविधासम्पन्न स्थान हो, किनकि नगरपालिकाले आफ्नो नागरिकलाई विशेष सेवा प्रदान गरिरहेको हुन्छ । नगरवासीको स्वास्थ्य, शिक्षा, सुरक्षा, गाँसबास र कपासको मुख्य जवाफदेहिता नगरपालिकामाथि हुन्छ । ऊ अधिकारप्राप्त स्थानीय सरकार हो । आफ्नो आन्तरिक स्रोत साधनबाट सम्भव छैन भने सरकार, दातृ निकाय वा अन्य सङ्घसंस्थासँग समन्वय गरेर भए पनि नगरवासीको हितमा नगरपालिकाले काम गर्नुपर्छ । “मैले कर तिरेको छु, मैले गर्ने कुनै पनि वैधानिक काममा अवरोध हुने छैन, अवरोध आएमा फुकाइदिने मसँग मेरो नगरपालिका छ” भन्ने आत्म सम्मानपूर्ण अनुभूति करदाताले पाएमा नगरवासीमा कर तिर्ने रहर जाग्छ ।
वीरगंज नगर आज डम्पिंग साइटमा परिणत भइररहेको छ । पिउने पानीको व्यवस्था छैन । नगर कर्मचारीको व्यवहार कस्तो छ भन्ने कुरा घर बनाउन नक्सा पास गर्न जाने सेवाग्राहीसँग सोधे पुग्छ । कर्मचारीको व्यवहार जनतासँग शासकको जस्तो छ । यो अवस्थमा अन्य थप कुराको अपेक्षा राख्नु मूर्खता हुन्छ । वर्तमान कर प्रणाली अन्तर्गत पनि मुलुकको अन्य कतिपय नगरहरूमा कर सड्ढलनको अवस्था उत्तम छ । यद्यपि हाल मुलुकका धेरैवटा नगरले एकीकृत सम्पत्ति कर प्रणाली अँगालिसकेका छन् । कर बुझाउन र असुलीमा यो प्रणाली सजिलो छ यसर्थ उनीहरूले यो प्रणाली अँगालेका हुन् । तर कर नउठेकै कारण करदातालाई चेपुवामा पारेर कर उठाउने भन्ने सोच नगरपालिकाले लिएको छ भने त्यो दिवास्वप्न मात्र हुनेछ । सेवा सुविधाबिना कर असुलीमा मात्र कसिकसाउ गरे असन्तुष्टि शुरु हुन्छ र त्यसले नगरभित्रै विग्रह जन्माउने छ भन्ने कुराको हेक्का राखे हुन्छ ।