$type=ticker$count=12$cols=4$cate=0

पारम्परिक ढुवानी साधन

SHARE:

उमाशङकर द्विवेदी

    आदिमानव शिकारी अवस्थामा रहेकै बेलादेखि विभिन्न सामान एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा लानको लागि कुनै ढुवानी गर्ने साधनको खोजीमा लागेको थियो। आदिमानव शिकारको क्रममा प्राय: आफूभन्दा निकै ठूलो तथा भारी जानवरलाई मार्दथ्यो। यस्तो शिकार निवासको छेउमा हुँदैन्थ्यो। अथक परिश्रम र संयोगले मात्र शिकार हुने गर्दथ्यो, जुन बाक्लो वन वा पहाडको टुप्पो वा ढलानमा सम्भव हुन्थ्यो। आदिमानवले शिकारस्थलमैं मासु चोक्टयाउँथ्यो, सके जति त्यसै स्थानमा आगोले पोलेर खान्थ्यो तथा उब्रेको मासुलाई महिला, ससाना बच्चा र वृद्धहरूको आहाराका लागि बोकेर ल्याउन समस्या हुन्थ्यो। सम्भवत: ढुवानीको साधनको कल्पना त्यतिबेलै भएको थियो जस्तो लाग्दछ। मानव शक्तिको सहायताले त्यो मासुको भारी बोकेर निवासस्थानसम्म ल्याइ पुर्‍याउन निश्चयत: कष्टप्रद तथा श्रमसाध्य काम थियो। बिस्तारै शिकारी आदिमानव पशुपालन तथा कृषि काम पनि गर्न थालेको थियो। शिकार, पशुपालन तथा कृषि पैदावरको कारणले भोजन पर्याप्त मात्रामा प्राप्त हुन थाल्यो। पर्याप्त भोजनको आपूर्ति हुन थालेपछि मानव मस्तिष्कको पनि विकास हुन थाल्यो। अत: ढुवानी जस्तो कष्टप्रद तथा श्रमसाध्य काममा सघाउनका निम्ति उसले पालतु जनावरहरूलाई प्रयोग गर्न थाल्यो। भोजपुरीको प्रसिद्ध लोकगाथा ‘शोभनायका बञ्जारा’मा गोरुको पिठयूँमाथि नायकले विभिन्न मालसमान बोकाएर मोरङ लगी व्यापार गर्ने कुराको उल्लेख छ। ढुवानीको कामको लागि गोरु, भेंडा, बाख्रा, गधा, खच्चर तथा घोडाको प्रयोग गर्न थालियो। कालक्रमानुसार मानव मस्तिष्कले एउटा अचम्भको यन्त्र आविष्कार गर्‍यो– पाङ्ग्रा । पाङ्ग्राको प्रयोगले अब हिंडाएर होइन, गुडाएर मालसमान ढुवानी गर्न सम्भव भयो। यस प्रविधिको कारणले मालसामान पनि बढी मात्रामा तथा तीव्रगतिमा ढुवानी हुन थाल्यो।
    पाङ्ग्राको खोजीपछि मानव विकासको धारा त्यसै पाङ्ग्राको सहायताले गुड्न थाल्यो। सम्भवत: पाङ्ग्राको आविष्कार नभएको भए विश्व आज यति छिटो यति विघ्न विकासको फड्को मार्न कदापि सफल हुँदैन्थ्यो भन्ने ठोकुवा गर्न सकिन्छ। अतितका दिनहरूदेखि पाङ्ग्रामाथि निकै अनुसन्धान, परिमार्जन र सुधार हंँदै आएर आजको अवस्थासम्म आइपुग्न निकै समय लाग्यो। पाङ्ग्रा सर्वप्रथम काठको बाटुलो मुढामा प्वाल पारेर बनाइएको थियो। समान किसिमका दुईवटा मुढाको बीचमा प्वाल पारेर बनाइएको पाङ्ग्राको प्वालहरूमा काठकै धुरा छिराएर त्यसमाथि काठकै हर्षा
(चेसिस) राखी त्यसमाथि ‘बडी’ बनाएर त्यसबाट ढुवानी गर्ने काम लिइन्थ्यो। यस प्रकारले गुड्ने गाडीमा बाहिरी शक्तिको आवश्यकता पर्दथ्यो, जुन शक्तिले त्यसलाई तान्ने काम गर्दथ्यो। त्यसकै बलले पाङ्ग्रा गुडेर गति प्राप्त गर्दथ्यो। यस प्रकारको शक्ति त्यतिबेला पशुधन यथा घोडा, गोरु वा पाडाबाट प्राप्त गरिन्थ्यो। काठको पाङ्ग्रावाला गोरुगाडा केही दशकपूर्वसम्म लोक व्यवहारमा प्रयुक्त हुन्थ्यो। रबरको पाङ्ग्रा भएको गोरुगाडा अझै पनि लोक व्यवहारमा प्रयुक्त भएको देख्न सकिन्छ ।
    कालान्तरमा मानिस फलाम युगमा प्रवेश गर्‍यो। फलामद्वारा निर्मित पाङ्ग्रा काष्ठपाङग्राभन्दा गह्रुँगो हुनाले गुडेर गति पाउन निकै शक्तिको आवश्यकता पर्दथ्यो। त्यसको निम्ति मानवको खोजी मस्तिष्कले वाष्पशक्तिको प्रयोग गर्नमा सफल भयो। पशुधनको काँधबाट यो जुओ उत्रेर वाष्प इन्जनको काँधमा बिसियो। एवं प्रकारले हुँदै जाँदा वाष्प इन्जनबाट आधुनिक मोटर इन्जनको आविष्कार भयो। पाङ्ग्रा पनि हलुका फलाम तथा रबरको टायर र हावा भर्न मिल्ने टयूबको हुन पुग्यो। इन्जनहरूमा गति तथा कार्यक्षमता त निकै थियो तर त्यसको लागि इन्धनको आवश्यकता पर्दथ्यो। कोइला र खनिज तेल इन्धनको रूपमा प्रयोग हुन थाल्यो। यस इन्धनको शक्तिले पाङ्ग्रा अब गुड्ने मात्र होइन, उड्न पनि थाल्यो तर प्राकृतिक खनिजको रूपमा कोइला तथा तेलको मात्रा पृथ्वीमा सीमित थियो, जसको अन्धाधुन्ध दोहनले सम्पूर्ण खनिज भण्डार नै रित्तिने भयले मानव मस्तिष्कले एउटा अलगै किसिमको प्रविधिको अनुसन्धान गर्नमा सफल भयो । दायाँ बायाँ पाङ्ग्रा तथा एक्सल, चेसिसलाई छाडेर पाङ्ग्रालाई एक सीधमा राखी चक्रीय गतिको प्रयोग गरेर गति पाउनमा सफल हुन पुग्यो। यस प्रकारले निर्मित यन्त्रलाई नाम दिइयो– बाइसाइकल, जसमा न कुनै इन्जनको न कुनै इन्धनको नै आवश्यकता पर्दछ। यसलाई चलाउने मानिसको शारीरिक शक्तिले नै यसलाई गति दिन सम्भव हुन्छ। यसमा लागेको पावदानलाई लयबद्धरूपमा चलाएर चेनको सहायताले गति पाउन सकिन्छ अथवा हातले घचेटेर पनि गति प्राप्त गर्न सकिन्छ।
    आजीविका कमाइ खानेहरूका लागि साइकल मालसामानको ढुवानी गर्नको लागि सस्तो र सरल साधनको रूपमा प्रयोग हुन थाल्यो। साइकलले ढुवानीको लागि प्रयोग हुने पशुधनलाई विस्थापित गर्न पुग्यो। दाना, पानी, घाँस खुवाउने, गोबर सोहोर्ने जस्ता खर्चिलो तथा झन्झटिलो कामबाट जनसाधारणलाई साइकलले ठूलो राहत पुर्‍यायो। साइकललाई खुवाउनको लागि न दाना, न घाँसको पिरलो, न मूत्र, लीद र गोबर सफा गर्नुपर्ने बाध्यता पर्दछ । ढुवानी क्षमताको विचार गर्ने हो भने घोडाले दुवैतिर गरेर अढाई मन (एक क्वीन्टल), गोरुको जोडीले बीस मन
(आठ क्वीन्टल) बोक्न सक्थ्यो भने एउटा तन्नेरी मान्छेले साइकलमाथि तीन क्वीन्टल सामान बोकेर गाउँबाट शहरसम्म तथा शहरबाट गाउँसम्म पुर्‍याउन सक्छ। अचेलको युगमा पुराना ढुवानीका साधनहरू विस्थापित भएर ठूला ठूला ट्रक, ट्याक्टर, टीपर, रेल आदिको रूपमा परिणत भइसके पनि सीमित साधन स्रोत भएका जनसाधारणको लागि साइकलको लोकप्रियता तथा उपयोगिता दिनानुदिन बढ्दो छ।
neelambAd
Name

(स्थानीय समाचार ,1, %प्रमुख समाचार ,1, खेलकूद ,25, मन्तव्य ,3, सम्पादकीय ,27,(७ अप्रिल–विश्व स्वास्थ्य दिवसको उपलक्ष्यमा),1,(सन्दर्भ: ५८ औं राष्ट्रिय सहकारी दिवस,1,(स्थानीय समाचार,7,%प्रमुख समाचार,3,१५ अगस्त,6,२० चैत्र २०७१),1,२०७७ सालको वार्षिक राशिफल,1,main news,8,pramuk samachar,1,recent,5,अन्तरार्टिय समाचार,10,अन्तराष्ट्रिय समाचार,105,अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस,1,अन्तर्वार्ता,28,अर्थ विशेष,129,अर्थ-उद्योग-वाणिज्य,710,अर्थ–उद्योग–वाणिज्य,29,अर्थविशेष,390,असार १५: धान दिवस,1,आइतवार विशेष,441,आजको बहस,16,आयुर्वेद,77,आर्थिक समाचार,136,आलेख,3,इतिहास,11,उपन्यास,11,एकाङ्की,4,एकाङ्की नाटक,2,कथा,55,कबीरा खडा बजार,216,कविता,44,कानुनी परामर्श,61,कुरोको चुरो,41,कृति समीक्षा,3,खेलकूद,1780,खोजीनीति,2,गजब,2,गुड फ्राइडे,1,गुरुनानक जयन्ती,1,गुरुनानक देव जयन्ती विशेष,1,चिठ्ठी,1,चियोचर्चा,1,जनसरोकार,2,जीवनी,2,जीवशास्त्र,1,जीवेम शरदः शतम्,1,जीवेम शरद: शतम्,1,जैव विविधता दिवस,1,टाकन–टुकन,54,टाकनटुकन,18,तथ्याङ्क,1,दृष्टिकोण,1,धन्वन्तरि जयन्ती,1,धर्म दर्शन,5,धर्म संस्कृति,10,धर्म–संस्कृति,115,नारी हस्ताक्षर,3,नारी हस्ताक्षर,6,नियतिको फल,1,नियात्रा,2,नीति वचन,1,पाठक पत्र,54,पाठक प्रतिक्रिया,22,पाठक मञ्च,58,पाठकमंच,42,पुस्तक समीक्षा,10,पोषण,2,पोषण/आहार,3,प्रजापिता ब्रह्माबाबाको ४७ औं अव्यक्ति दिवस,1,प्रतीक दैनिक,2264,प्रमुख समाचार,3585,प्रविधि,3,प्रवृत्ति र मनोवृत्ति,2,प्रसङ्गतरङ्ग,4,प्रसङ्गवश,1,फरक,145,फरक मत,2,फिचर,456,फिचर समाचार,81,फोटो,8,बाटिका,441,बुद्ध जयन्तीको उपलक्ष्यमा,1,बेलाको बोली,1,ब्रह्मा स्मृति दिवस,1,भानु जयन्ती,1,भाषा,1,भाषा/संस्कृति,1,भ्यालेन्टाइन डे,1,मजदुर दिवस विशेषः,1,मतमतान्तर,1,मतान्तर,1,मनोरन्जन,9,मन्तव्य,483,महाभारतबाट सङकलन तथा अनुवाद,231,महाभारतबाट सङकलित,16,महाशिवरात्री,1,महिला सरोकार,1,महिला हस्ताक्षर,1,मानवीय व्यवहार,1,यात्रा,29,यात्रा संस्मरण,3,यात्रानुभव,1,युग परिवर्तन कसरी र कहिले,3,युवा आवाज,1,राशिफल,2,रोचक,18,लघुकथा,32,लोक/संस्कृति,11,लोकविश्वास,2,लोहिया जयन्ती,1,वाटिका,553,वातावरण,1,वि.सं. २०७७ सालको वर्षफल,1,विज्ञान प्रविधि,3,विज्ञापनको लागि सम्पर्क,1,विश्लेषण,1,विश्व एड्स दिवसको उपलक्ष्यमा,1,विश्व सन्दर्भ,3,व्यक्तित्व,1,व्यङग्य,27,व्यङ्ग्य,35,व्यङ्ग्यम्,5,शिक्षा नेपाल,10,शिक्ष्f नेपाल,487,सङ्कलन तथा अनुवाद,35,सन्दभ: विश्व मधुमेह दिवस,1,सन्दर्भ ः विवेकानन्दा दिवस,2,सन्दर्भ - महिला हिंसा,3,सन्दर्भ - मानव अधिकार दिवस,1,सन्दर्भ : क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भ : चुरे दिवस,1,सन्दर्भ : बाल दिवस,1,सन्दर्भ : रमजान,1,सन्दर्भ ६१ औं राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय हिन्दी दिवस,1,सन्दर्भ गाँधी जयन्ती,1,सन्दर्भः गुरु नानक जयन्ती,1,सन्दर्भ भानुजयन्ती,1,सन्दर्भः भारतको स्वतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ मोती जयन्ती,1,सन्दर्भः योग दिवस,1,सन्दर्भ रक्तसञ्चार सेवा दिवस,1,सन्दर्भ विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ- विश्व वातावरण दिवस,1,सन्दर्भ- श्रीकृष्ण जन्माष्टमी,2,सन्दर्भ-विश्व पर्यटन दिवस,1,सन्दर्भ– शहीद दिवस,1,सन्दर्भ: २६ जनवरी,8,सन्दर्भ: नारी दिवस,2,सन्दर्भ: बाल दिवस,2,सन्दर्भ: भारतको ६४औं गणतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको ६९औं स्वतन्त्रता दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको स्वतन्त्र दिवस,2,सन्दर्भ: रमजान पर्व,1,सन्दर्भ: रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व एड्स दिवस,3,सन्दर्भ: विश्व बाल दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व मौसम दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: वीपी जयन्ती,1,सन्दर्भ: श्री गुरु अर्जुनदेवजी महाराज शहिदी दिवस,1,सन्र्दभ विश्व पर्यावरण दिवस,1,सम–सामयिक,1,समय–सन्दर्भ,9,समयान्तर,301,समसामयिक,28,समाचार विश्लेषण,3,समीक्षा,1,समीक्षा समाहरण,1,सम्पादकीय,3049,सरोकार,46,संस्कृति/साहित्य,3,संस्मरण,15,साहित्यवार्ता,1,साहित्यात्मक,5,सिर्सियाँ नदी प्रदूषण प्रकरण,2,स्तवतन्त्र विचार,254,स्थानीय समाचार,12448,स्मृति,2,स्वतन्त्त विचार,2,स्वतन्त्र विचार,2833,स्वान्त सुखाय,88,स्वान्तः सुखाय,14,स्वान्तः सुखायः,140,स्वान्त सुखाय:,132,स्वान्त–सुखाय,157,स्वायन्त सुखाय,22,स्वास्थ्य चर्चा,49,हाम्रो बारेमा,2,हास्य एकाङ्की,1,हास्यव्यङ्ग्य एकाÍी,1,
ltr
item
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक : पारम्परिक ढुवानी साधन
पारम्परिक ढुवानी साधन
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEio-UjC4vd2LHZza5w9LWSiIvi9uor8tMkvvad2vFI5_6d6oBV-vhOHSeZz9uFJYvX-2vDLQ0LAbDr_Va0fN1AMKHsrjlu6u90ByaQ3qkgwlZHKkvfkOQC6flHug_da7vrvYSAC4mwmf6ky/s1600/umashankar+dwedi.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEio-UjC4vd2LHZza5w9LWSiIvi9uor8tMkvvad2vFI5_6d6oBV-vhOHSeZz9uFJYvX-2vDLQ0LAbDr_Va0fN1AMKHsrjlu6u90ByaQ3qkgwlZHKkvfkOQC6flHug_da7vrvYSAC4mwmf6ky/s72-c/umashankar+dwedi.jpg
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक
https://www.prateekdainik.com.np/2013/12/blog-post_5497.html
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/2013/12/blog-post_5497.html
true
6917042177189007432
UTF-8
सबै हेर्नुहोस् केही भेटिएन थप विस्तृत जवाफ दिनुहोस् Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS सबै हेर्नुहोस सिफारिस गरिएको वर्गीकरण समाचार संग्रह खोज्नुहोस् सबै पोस्ट Not found any post match with your request गृहपृष्ठ Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec भर्खरै एक मिनेट अघि $$1$$ एक मिनेट अघि एक घण्टा अघि $$1$$ एक घण्टा अघि हिजो $$1$$ हिजो $$1$$ एक साताअघि पाँच साताअघि Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy