दुई बहुमूल्य उपहार

    प्रत्येक व्यक्तिलाई ईश्वरले दुई बहुमूल्य उपहार दिएका छन्– बुद्धि एवं भावना । यी दुई यस्ता चीजहरू हुन्, जसको सही उपयोगको आधारमा एकातर्पm व्यक्तिले सांसारिक जीवनमा आशातीत सफलता प्राप्त गर्न सक्दछ भने अर्कोतर्पm आध्यात्मिक जीवनमा विशेष प्रगति गर्न सक्दछ । तर यसका साथ दुई शर्तहरू छन्– पहिलो त बुद्धि एवं भावना, दुवै परिष्कृत हुनु र दोस्रो शर्त हो– यसको सही सुनियोजन हुनु । सही सुनियोजनको तात्पर्य हो कि जहा“ बुद्धिको प्रयोग हुन्छ, त्यहा“ भावनाको प्रयोग हुनुहु“दैन र जहा“ भावनाको प्रयोग जरुरी छ, त्यहा“ बुद्धिको प्रयोग हुनुहु“दैन । जहा“ दुवैको आवश्यकता पर्दछ, त्यहा“निर बुद्धिको अनुसार भावनाको सही प्रयोग हुनुपर्दछ ।
    भावना एवं बुद्धिको हाम्रो जीवनमा हर समय उपयोग हुन्छ । यसको सही बुझाइ नभएको कारण व्यक्ति आप्mनो जीवनमा अनेक बहुमूल्य अवसरहरूबाट वञ्चित हुन्छन् । भावना जीवनको रस हो भने बुद्धि त्यस रसको सही उपयोग गर्ने विधा हो । भावनाहीन व्यक्ति त्यस पशु समान हुन्छ, जसलाई मानवीय संवेदनाको कुनै समझ नै हु“दैन । यसैगरी व्यक्ति दुष्ट बन्छ र आप्mनो सुखको लागि अरूलाई कष्ट दिन्छ ।
    यस संसारको एउटा खासियत यो हो कि प्रत्येक व्यक्ति अरूस“ग केही लिन चाहन्छ, आप्mनो फाइदा मात्र चाहन्छ र यसको लागि आप्mनो बुद्धिको प्रयोग गरिरहन्छ । अरूस“ग केही पाउने चाहनामा उसको मन सदा रिक्त रहन्छ र ऊ एक यस्तो भीखमङ्गा जस्तो हुन्छ, जो जहिले पनि मागी नै रहन्छ र उसको त्यो माग कहिल्यै पनि पूरा हु“दैन । ऊ घोर अतृप्त एवं असन्तुष्ट हुन्छ र यसैले उसले आप्mनो परिजनस“गको सम्बन्ध लामो समयसम्म दृढताका साथ निभाउन सक्दैन । उसको जीवनमा कलह–क्लेशको अन्त्य कहिल्यै हु“दैन ।
    यसको कारण यतिमात्र हो कि यस्तो परिस्थितिमा भावनाहरूको कुनै प्रकारले विकास हुन पाउ“दैन, अरूस“ग माग्ने चक्करमा उसको मन त्यस बच्चाको समान अपरिपक्व हुन्छ, जो सधैं अरूमाथि निर्भर रहन्छ । यदि व्यक्तिलाई यो भूल सुधार्नु छ भने उसले केही नमागी एवं बिनाशर्त अरूलाई त्यो वस्तु दिने बानी बसाल्नुपर्दछ, जुन आपूmले अरूस“ग चाहेको हुन्छ । भावनायुक्त प्रेमको साथ एउटा शर्त यो पनि छ कि यो अरूस“ग साट्दा बढ्छ, तर आपैंmस“ग राख्दा टाढिदै जान्छ र यस कुरालाई अनुसरण नगरेर प्रेम आपैंmस“ग जम्मा गर्दा व्यक्तिले आप्mनो सबैथोक गुमाउ“छ र ऊ सधैं अतृप्ति एवं अशान्तिले भरिएको हुन्छ ।
    मनोविज्ञानको भाषामा भन्ने हो भने व्यक्तिको ९० प्रतिशत जीवनसम्बन्धी समस्याहरू मनोविज्ञानिक हुन्छन् अर्थात् मनका समस्याहरूस“ग सम्बन्धित हुन्छन् । मनको उथलपुथल, भावनाहरूको आन्तरिक दबाब, चिन्ता, तनाव आदिले व्यक्तिलाई आन्तरिकरूपले दुःख दिनुका साथसाथै शारीरिक रोगहरूका रूपमा पनि बाहिर आउ“छ र उसको जीवनमा व्यवहार एवं चिन्तनसम्बन्धी विकृतिहरूलाई बढावा दिन्छ । लामो समयसम्म यी विकृतिहरू रहनाले व्यक्ति मनोरोगी बन्दछ । यसविपरीत यदि सबैप्रति राम्रो भाव राख्नाले, राम्रो कर्म गर्नाले र आप्mनो प्रत्येक कर्मलाई ईश्वरप्रति समर्पण गर्नाले ईश्वरकै शक्ति एवं प्रेरणाले व्यक्तिले आप्mनो जीवनमा केही गर्न सक्दछ । यस्तो व्यक्तिको व्यक्तित्व गुणहरूको खानी हुन्छ र ऊ आप्mनो जीवनयात्राको चरममा सन्त, महात्मा वा महापुरुष बन्दछ र आप्mनो जीवनले अरूहरूको जीवनको दुःख–कष्ट हर्दछ ।
    वर्तमान समयमा समाज जुन अनैतिक कर्महरूले बा“धिएको छ, त्यसमा एक नशाको प्रवृत्ति हो । हाम्रो समाजमा व्याप्त नशाको प्रवृत्तिका कारण युवाशक्तिको नराम्ररी क्षरण भइरहेको छ । नशाको लतले व्यक्तिलाई भित्रैदेखि खोक्रो बनाउ“छ र उसलाई मृत्युशøयासम्म लैजान्छ । तर, नशालाई अपनाउनुपर्ने मुख्य कारण भावनात्मक अतृप्ति नै हो । जब व्यक्तिको भावना कहींबाट पनि तृप्त हु“दैन, तब त्यस व्यक्तिले स्वयम्लाई तृप्त गर्न नशाको सहारा लिन थाल्दछ र यसमा यति डुब्दै जान्छ कि त्यहा“बाट आपूm स्वयम्लाई बाहिर निकाल्न उसलाई गा¥हो हुन्छ । एक समझदार व्यक्ति कहिल्यै पनि नशा गर्न चाह“दैन । तर, आप्mनो जीवनका असफलताहरू एवं निराशाहरूका बीचमा नराम्रो सङ्गतमा लागेर व्यक्ति नशाको चङ्गुलमा फस्दछ । हरेक व्यक्तिले यस कुरालाई बुझेर भावनात्मक तृप्तिको लागि भगवान्को शरणमा जाने, राम्रा व्यक्तिहरूको सङ्गत गर्ने र नशा गर्ने व्यक्तिहरूलाई नशाको लतबाट छुटकारा दिलाउन मदत गर्नाले भावनात्मक तृप्तिको साथसाथै सन्तुष्टि एवं शान्तिलाई पनि आप्mनो जीवनमा अनुभव गर्दछ ।
    कुनै पनि कार्य गर्नको लागि भावनात्मक स्थिरता हुनु जरुरी छ, तबमात्र व्यक्ति धैर्यपूर्वक स्थिर रहेर कार्यलाई लगनताको साथ पूर्ण गर्न सक्दछ । भावनात्मक अस्थिरता भएमा व्यक्तिभित्र अञ्जान भय र हिचकिचाहट रहिरहन्छ । व्यक्तिभित्र आत्मविश्वासको कमी एवं असुरक्षाको भावना प्रबल हुन्छ । यस्तो व्यक्तिले यदि साहस देखाए पनि अर्को क्षण घोर निराशामा जान्छ । तर, भावनात्मकरूपले स्थिर व्यक्तिले यदि साहस देखाउ“छ भने अरू व्यक्तिहरूलाई पनि साहस एवं उत्साहले भरिपूर्ण पारिदिन्छ । ऊ अरूलाई पीडा हु“दा कहिले पनि चुप लागेर बस्दैन र पीडा निवारण गर्न आप्mनो बुद्धिको प्रयोग गरेर सही कदम उठाउ“दछ ।
    भावनात्मक स्थिरताको लागि व्यक्तिले आप्mनो जीवनमा आउने उतारचढावहरूको निरीक्षण गर्नुपर्दछ । यसबाट हडबडाउनुको साटो सिक्ने प्रयत्न गर्नुपर्दछ र आप्mनो बुद्धिको सही प्रयोग यस्ता समस्याहरूबाट पार पाउन गर्नुपर्दछ । यदि व्यक्तिले सकारात्मक सोच अपनाउ“छ, राम्रा व्यक्तिहरूका साथ रहन्छ भने बिस्तारै बिस्तारै स्वतः ऊ भावनात्मकरूपले स्थिर हुन थाल्छ किनकि हाम्रो जीवनले हामीलाई धेरै कुराहरू सिकाउ“छ । आप्mनो र अरूको जीवनमा घटित अनगिन्ती घटनाहरू एवं इतिहासका घटनाहरूले हामीलाई बताउ“छ कि हामीले कसलाई अपनाउने र कसलाई त्याग गर्ने । 
    भावना एवं बुद्धिको साथ यदि व्यक्तिमा तपशक्ति भएमा ऊ दैवीय सहायता प्राप्त गर्ने अधिकारी हुन्छ । दैवीय सहायता त्यो हो, जसमा व्यक्तिको समस्याहरू समाधान गर्नका लागि अदृश्य शक्तिहरूद्वारा सहयोग गरिन्छ र त्यो सहायता तबमात्र पाइन्छ, जब ती शक्तिहरूले व्यक्तिको राम्रोस“ग परख गर्दछ । तीन आधारहरूमा व्यक्तिको परख गरिन्छ–
१) व्यक्तिको व्यक्तित्व परिष्कृत छ कि छैन ।
२) व्यक्तिको कार्यको उद्देश्य एवं दृष्टिकोण उच्चस्तरीय छ कि छैन ।
३) व्यक्तिको भित्र अटूट श्रद्धा एवं विश्वास छ कि छैन ।
    परिष्कृत व्यक्तित्व, उच्चस्तरीय उद्देश्य एवं दृष्टिकोण तथा अटूट श्रद्धा एवं विश्वासको शर्त पूरा भएमा व्यक्तिले निस्सन्देह अदृश्य सहायताहरू पाउ“छन् र उसको भावना एवं बुद्धिको सही विकास पनि हुन्छ ।