$type=ticker$count=12$cols=4$cate=0

वैज्ञानिक अध्यात्मवाद भनेको के हो ?

SHARE:

सञ्जय साह ‘मित्र’
अध्यात्मको ठूलो स्थान समाजमा रहेको छ। अध्यात्म ज्यादै गहिरो र सतहमा देखिने धर्म तथा धार्मिक गतिविधि भएपनि उच्च बौद्धिकवर्गमा अध्यात्म शब्द बढी प्रचलनमा रहेको छ। अध्यात्मलाई सतहीरूपमा बुझ्नेले यसै कारण धर्म भन्ने गरेका छन्। धर्मलाई त कर्तव्यको रूपमा लिन्छन्  कतिपयले। यदि धर्मलाई कर्तव्यको रूपमा मान्ने हो भने अध्यात्मको अर्थ सङ्कुचनभन्दा माथि उठ्छ। अध्यात्म भनेको धर्मको गहिराइ हो कि धार्मिक गतिविधिको गहिराइ हो ? भन्ने विषयमा अनेक थरी मत हुन सक्छन् तर आजभोलि वैज्ञाानिक अध्यात्मवादको चर्चा पनि सुनिन थालिएको छ।
    गीता पढ्नेले अध्यात्मभित्रको वैज्ञानिक दृष्टिकोण पनि पढ्छन्। रावणको वैज्ञानिक दृष्टिकोण पनि निकै माथि रहेको थियो तर धार्मिक आडम्बरहरूले वैज्ञानिकतालाई कम महत्त्व दिंदै गयो र कालान्तरमा आडम्बर मात्र बाँकी रहयो तथा विज्ञानलाई अध्यात्मको र अध्यात्मलाई विज्ञानको विपरीत अर्थमा लिन थालियो। के भनिन्छ भने जो गतिशील छ, उही बढी टिकाउ हुन्छ। आडम्बर गतिशील हुन सक्दैन, तर विज्ञान त गतिशील छ। यस कारण एकातिर आडम्बरका क्षेत्रहरू विस्तार हुँदै गए र अर्कोतिर तथ्य र तर्कमा विश्वासका दायराहरू फराकिलो हुँदै गयो । आडम्बरमा तर्कको स्थान हुँदैन तर चेतनाले त तर्क खोज्छ। यस कारण आडम्बरवादीहरू कमजोर हुँदै गए र विज्ञानले विकास गर्दै गयो।
    विज्ञान र अध्यात्म एउटै विषय होइन । यस कारण मानिसले भौतिकवादी र अध्यात्मवादी भनेर एकअर्कालाई विरोधी मान्छन्। बालबालिकालाई विपरीतार्थी शब्दका रूपमा यसलाई शिक्षण गराइन्छ। तर अहिले वैज्ञानिक अध्यात्मवादको चर्चा चल्नुले फेरि यसलाई बहसमा ल्याएको छ।
    एक समय नेपालका एकजना प्रधानमन्त्रीले शुभ साइत भनेर कालो बोकालाई बलि दिएका थिए। ती प्रधानमन्त्री वामपन्थी विचारधाराका थिए । वामपन्थीलाई माक्र्सवादी पनि भन्ने गरिन्छ। वामपन्थी वा माक्र्सवादीहरू भौतिकवादी हुन्छन्, उनीहरू अध्यात्ममा विश्वास गर्दैनन्। अध्यात्मको विरोध गर्छन् र धर्मलाई मन्द विषको संज्ञा दिन्छन् । यसकारण वामपन्थी प्रधानमन्त्रीले कालो बोकाको बलि दिंदा निकै आलोचना भएको थियो। माक्र्सवाद र अध्यात्मवादको फ्युजनको संज्ञा दिएर आलोचना गर्ने गरेका थिए। एकजनाले भौतिकवादी दर्शनको बुई चढेर अध्यात्मको आराधना भनी लेखेका थिए। भन्नुको तात्पर्य के थियो भने जब भौतिकवादीहरूले अध्यात्मको आडम्बरमा शरणार्थी बन्न जान्छन् र जब अध्यात्मवादीहरू भौतिकवादी चर्चा गर्छन्, तब दुवै क्षेत्रका बौद्धिकवर्गमा केही नयाँ चिन्तनको जन्म हुन थाल्छ।
    उसो भए वैज्ञानिक अध्यात्मवादको प्रयोजन के हो ? अध्यात्म दर्शनलाई प्रचारप्रसार गर्नेहरूले पनि विज्ञानका उपलब्धिहरूको भरपूर उपयोग गरिरहेका छन्। गर्नेहरूले मेसिनको पूजा पनि गरेकै छन्। कम्प्युटरको पूजा गरेको र कम्प्युटरले पूजा गर्न सिकाएको दुवै देखिन्छन्। वैज्ञानिक उपलब्धिहरूको विरोध नगरी अध्यात्मलाई विज्ञानसँगै जोडेर र विज्ञानको विकासमा अध्यात्मको पनि योगदान रहेको कुरालाई समेत दार्शनिक किसिमले पुष्टि गर्न खोजिएको पनि हुनसक्छ। विज्ञानबाट अलग्गिएर धार्मिकपसल ज्यादै समयसम्म चल्न नसक्ने देखेर अब अध्यात्मवादीहरूको ध्यान भौतिकवादी जीवनदृष्टितर्फ तानिएको पनि हुनसक्छ ।
    हो, आवश्यकता पनि यही छ। जीवन र जगत्लाई जीवनजगत्भन्दा टाढा लैजान चाहनेहरू समाजबाट आपैंm टाढिन्छन्। मानिसले जे गर्छ त्यसको प्रतिफल ऊ मरेपछि स्वर्ग वा नरकमा जान्छ भन्ने कुरामा मानिसको विश्वास भएपनि वा नभएपनि यसको लागि मानिसले यो यो आडम्बर गर्दा मुक्ति पाइन्छ भन्ने भ्रमबाट निकै हदसम्म मुक्त भएका छन्। कुनै पण्डित वा आध्यात्मिक गुरुलाई दान गर्दा पुण्यको प्राप्ति हुन्छ भन्ने भ्रमबाट मानिस मुक्त भई समाजमा समस्यामा परेका वा अशक्तलाई सहयोग गर्दा केही धर्म होला वा पुण्य होला भन्ने विश्वास गर्नेको सङ्ख्या दिनानुदिन बढिरहेको छ। मानिसले विद्यालय वा पुस्तकालयलाई रकम दिन हिच्किचाउँदैनन् तथा समाजमा राम्रा काम गरेकालाई सम्मान गर्न जति उत्सुकता देखाउँछन्, धार्मिक–आध्यात्मिक क्षेत्रमा काम गर्नेहरूप्रति उतिसारो उत्सुकता पाइँदैन। गरिब, दु:खीलाई सहयोगको दृष्टिले हेर्नुभन्दा ठग्ने नियत बढी राखेको देखिएकोले पनि पीडितवर्गको ध्यान ढोंगीहरूतिरबाट हटेर यथार्थतिर गएको साँचो हो। यसैले वैज्ञानिक अध्यात्मवादमा ढोंग र आडम्बरविहीन तथा ठगी हुँदै नभएको धार्मिक दर्शनले स्थान पाउला भन्ने अनुमान लगाउन सकिन्छ। तर्कलाई निषेध गरेर होइन, तथ्यलाई बङ्ग्याएर होइन बरु सबैलाई एकसाथ समेटेर मानिसको आधुनिक जीवनशैलीमा अध्यात्मको प्रयोग आवश्यक छ, जसले मानिसलाई कुनै जडसूत्रमा नबाँधोस्।
    अध्यात्मले मानिसको बिगार गर्नु हुँदैन । दर्शन भनेको मानिसकै लागि हुनुपर्छ । मानिसलाई केही कुराले धेरै समय बरालिनुहुँदैन। मानिसलाई बरालिने किसिमको कुनै पनि धर्म वा अध्यात्मले प्रगति गर्न सक्दैन। अझ यसरी पनि भन्न सकिन्छ, मानिसलाई यथार्थबाट टाढा पुर्‍याउने कुनै आध्यात्मिक चिन्तनले प्रगति गर्न सक्दैन। यसर्थ आध्यात्मिक भौतिकता वा भौतिक अध्यात्मवादमा लाग्नेहरूले यस कुरालाई विचार गर्न सकेमा त्यो दर्शन मानव कल्याणको लागि हुनसक्छ, अन्यथा त्यो पनि आडम्बर भएर सिद्धिन सक्छ।
मित्रनगर, गरुडा–७, रौतहट
neelambAd
Name

(स्थानीय समाचार ,1, %प्रमुख समाचार ,1, खेलकूद ,25, मन्तव्य ,3, सम्पादकीय ,27,(७ अप्रिल–विश्व स्वास्थ्य दिवसको उपलक्ष्यमा),1,(सन्दर्भ: ५८ औं राष्ट्रिय सहकारी दिवस,1,(स्थानीय समाचार,7,%प्रमुख समाचार,3,१५ अगस्त,6,२० चैत्र २०७१),1,२०७७ सालको वार्षिक राशिफल,1,main news,8,pramuk samachar,1,recent,5,अन्तरार्टिय समाचार,10,अन्तराष्ट्रिय समाचार,105,अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस,1,अन्तर्वार्ता,28,अर्थ विशेष,129,अर्थ-उद्योग-वाणिज्य,710,अर्थ–उद्योग–वाणिज्य,29,अर्थविशेष,390,असार १५: धान दिवस,1,आइतवार विशेष,441,आजको बहस,16,आयुर्वेद,77,आर्थिक समाचार,136,आलेख,3,इतिहास,11,उपन्यास,11,एकाङ्की,4,एकाङ्की नाटक,2,कथा,55,कबीरा खडा बजार,216,कविता,44,कानुनी परामर्श,61,कुरोको चुरो,41,कृति समीक्षा,3,खेलकूद,1780,खोजीनीति,2,गजब,2,गुड फ्राइडे,1,गुरुनानक जयन्ती,1,गुरुनानक देव जयन्ती विशेष,1,चिठ्ठी,1,चियोचर्चा,1,जनसरोकार,2,जीवनी,2,जीवशास्त्र,1,जीवेम शरदः शतम्,1,जीवेम शरद: शतम्,1,जैव विविधता दिवस,1,टाकन–टुकन,54,टाकनटुकन,18,तथ्याङ्क,1,दृष्टिकोण,1,धन्वन्तरि जयन्ती,1,धर्म दर्शन,5,धर्म संस्कृति,10,धर्म–संस्कृति,115,नारी हस्ताक्षर,3,नारी हस्ताक्षर,6,नियतिको फल,1,नियात्रा,2,नीति वचन,1,पाठक पत्र,54,पाठक प्रतिक्रिया,22,पाठक मञ्च,58,पाठकमंच,42,पुस्तक समीक्षा,10,पोषण,2,पोषण/आहार,3,प्रजापिता ब्रह्माबाबाको ४७ औं अव्यक्ति दिवस,1,प्रतीक दैनिक,2264,प्रमुख समाचार,3585,प्रविधि,3,प्रवृत्ति र मनोवृत्ति,2,प्रसङ्गतरङ्ग,4,प्रसङ्गवश,1,फरक,145,फरक मत,2,फिचर,456,फिचर समाचार,81,फोटो,8,बाटिका,441,बुद्ध जयन्तीको उपलक्ष्यमा,1,बेलाको बोली,1,ब्रह्मा स्मृति दिवस,1,भानु जयन्ती,1,भाषा,1,भाषा/संस्कृति,1,भ्यालेन्टाइन डे,1,मजदुर दिवस विशेषः,1,मतमतान्तर,1,मतान्तर,1,मनोरन्जन,9,मन्तव्य,483,महाभारतबाट सङकलन तथा अनुवाद,231,महाभारतबाट सङकलित,16,महाशिवरात्री,1,महिला सरोकार,1,महिला हस्ताक्षर,1,मानवीय व्यवहार,1,यात्रा,29,यात्रा संस्मरण,3,यात्रानुभव,1,युग परिवर्तन कसरी र कहिले,3,युवा आवाज,1,राशिफल,2,रोचक,18,लघुकथा,32,लोक/संस्कृति,11,लोकविश्वास,2,लोहिया जयन्ती,1,वाटिका,553,वातावरण,1,वि.सं. २०७७ सालको वर्षफल,1,विज्ञान प्रविधि,3,विज्ञापनको लागि सम्पर्क,1,विश्लेषण,1,विश्व एड्स दिवसको उपलक्ष्यमा,1,विश्व सन्दर्भ,3,व्यक्तित्व,1,व्यङग्य,27,व्यङ्ग्य,35,व्यङ्ग्यम्,5,शिक्षा नेपाल,10,शिक्ष्f नेपाल,487,सङ्कलन तथा अनुवाद,35,सन्दभ: विश्व मधुमेह दिवस,1,सन्दर्भ ः विवेकानन्दा दिवस,2,सन्दर्भ - महिला हिंसा,3,सन्दर्भ - मानव अधिकार दिवस,1,सन्दर्भ : क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भ : चुरे दिवस,1,सन्दर्भ : बाल दिवस,1,सन्दर्भ : रमजान,1,सन्दर्भ ६१ औं राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय हिन्दी दिवस,1,सन्दर्भ गाँधी जयन्ती,1,सन्दर्भः गुरु नानक जयन्ती,1,सन्दर्भ भानुजयन्ती,1,सन्दर्भः भारतको स्वतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ मोती जयन्ती,1,सन्दर्भः योग दिवस,1,सन्दर्भ रक्तसञ्चार सेवा दिवस,1,सन्दर्भ विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ- विश्व वातावरण दिवस,1,सन्दर्भ- श्रीकृष्ण जन्माष्टमी,2,सन्दर्भ-विश्व पर्यटन दिवस,1,सन्दर्भ– शहीद दिवस,1,सन्दर्भ: २६ जनवरी,8,सन्दर्भ: नारी दिवस,2,सन्दर्भ: बाल दिवस,2,सन्दर्भ: भारतको ६४औं गणतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको ६९औं स्वतन्त्रता दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको स्वतन्त्र दिवस,2,सन्दर्भ: रमजान पर्व,1,सन्दर्भ: रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व एड्स दिवस,3,सन्दर्भ: विश्व बाल दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व मौसम दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: वीपी जयन्ती,1,सन्दर्भ: श्री गुरु अर्जुनदेवजी महाराज शहिदी दिवस,1,सन्र्दभ विश्व पर्यावरण दिवस,1,सम–सामयिक,1,समय–सन्दर्भ,9,समयान्तर,301,समसामयिक,28,समाचार विश्लेषण,3,समीक्षा,1,समीक्षा समाहरण,1,सम्पादकीय,3049,सरोकार,46,संस्कृति/साहित्य,3,संस्मरण,15,साहित्यवार्ता,1,साहित्यात्मक,5,सिर्सियाँ नदी प्रदूषण प्रकरण,2,स्तवतन्त्र विचार,254,स्थानीय समाचार,12448,स्मृति,2,स्वतन्त्त विचार,2,स्वतन्त्र विचार,2833,स्वान्त सुखाय,88,स्वान्तः सुखाय,14,स्वान्तः सुखायः,140,स्वान्त सुखाय:,132,स्वान्त–सुखाय,157,स्वायन्त सुखाय,22,स्वास्थ्य चर्चा,49,हाम्रो बारेमा,2,हास्य एकाङ्की,1,हास्यव्यङ्ग्य एकाÍी,1,
ltr
item
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक : वैज्ञानिक अध्यात्मवाद भनेको के हो ?
वैज्ञानिक अध्यात्मवाद भनेको के हो ?
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9mjgEMO8kbgpW_-Gcp-jccANtLv9D2NP0bow4K3BXIjKpy6ed6lvp0MMQovfIsJ6MRafx6ufbo07uQZIaR7GF_Ds30jdwgsoxSz_lk6uR7IGEhvdr8D3SQCHdyNioOzfJ7tMveWM3k7Yz/s200/sanjay.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9mjgEMO8kbgpW_-Gcp-jccANtLv9D2NP0bow4K3BXIjKpy6ed6lvp0MMQovfIsJ6MRafx6ufbo07uQZIaR7GF_Ds30jdwgsoxSz_lk6uR7IGEhvdr8D3SQCHdyNioOzfJ7tMveWM3k7Yz/s72-c/sanjay.jpg
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक
https://www.prateekdainik.com.np/2013/04/blog-post_4426.html
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/2013/04/blog-post_4426.html
true
6917042177189007432
UTF-8
सबै हेर्नुहोस् केही भेटिएन थप विस्तृत जवाफ दिनुहोस् Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS सबै हेर्नुहोस सिफारिस गरिएको वर्गीकरण समाचार संग्रह खोज्नुहोस् सबै पोस्ट Not found any post match with your request गृहपृष्ठ Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec भर्खरै एक मिनेट अघि $$1$$ एक मिनेट अघि एक घण्टा अघि $$1$$ एक घण्टा अघि हिजो $$1$$ हिजो $$1$$ एक साताअघि पाँच साताअघि Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy