विवरण ढाँटेर भारतीय नागरिकलाई नेपाली वंशजको नागरिकता दिलाउने नेपाली नक्कली बाबु र नागरिकता लिन खोज्ने भारतीय नागरिक पक्राउ परेका छन्। यसैबीच गैरनागरिकलाई नागरिकता दिलाएको प्रकरणमा पूर्वमन्त्री करिमा बेगममाथि कारबाई चलेको छ। पूर्वमन्त्री बेगमले पर्सा जिल्ला अदालतमा हालै १५ हजार रुपैयाँ धरौटी बुझाएकी छिन्। एक कानुन व्यवसायीले मुद्दा दायर गरेपछि अदालतले कारबाई प्रक्रिया अगाडि बढाएको हो। नेपालको नागरिकता प्राप्त गर्न चाहनेहरूमा अधिकांश भारतीयहरू देखिएका छन्। नेपाल–भारत खुला सीमा छ। पश्चिम बङगाल, बिहार, उत्तरप्रदेश, छत्तीसगढ र अरुणाञ्चल प्रदेशको नेपालसँग सीमा जोडिएको छ। खुला सीमा जोडिएकाहरूमध्ये बिहार राज्यका बासिन्दाहरू नेपाली नागरिकता काण्डमा मुछिएका धेरै पाइन्छन्।
नागरिकता वितरणका लागि घुम्ती टोली खटेको छ। अघिल्लोपटकको टोलीले नेपालमा जन्म भई निरन्तर बसोबास गर्दै आएकाहरूलाई जन्मसिद्ध नेपाली नागरिकताको प्रमाणपत्र प्रदान गरेको थियो। विदेशमा जन्मिए पनि लामो समय नेपालमा बसेका र अरू मुलुकको नागरिकता नलिएका व्यक्तिहरूलाई पनि नेपाली नागरिकता दिनुपर्ने माग त्यसताका निकै बढेको थियो। उक्त माग सरकारले पूरा गरेन। नागरिकता पाउने प्रावधान नरहेपछि त्यस्ता बासिन्दाहरूले जन्म नेपालमैं भएको भनी बेहोरा ढाट्दै नागरिकता लिएका थिए। समाज, साक्षी, रोहबर र सिफारिसकर्ताहरूले समेत जानीबुझी सहीछाप गरेका थिए । अर्कोतर्फ बिहान भारतबाट नेपाल प्रवेश गरी साँझ नागरिकता लिएर फर्कनेहरू पनि थिए। जन्मको आधारमा नागरिकता प्राप्त गरेका बाबुको छोराछोरीलाई वंशजको आधारमा नेपाली नागरिकताको प्रमाणपत्र दिने निर्णय हाल सरकारले गरेको छ।
जन्मसिद्ध नागरिकता लिन सफल विदेशी नागरिक र विदेशको नागरिकता नरहेका र लामो समयदेखि नेपालमा बसोबास भई बेहोरा ढाँटेर नेपाली जन्मसिद्ध नागरिकता प्राप्त व्यक्तिबीच आकाश–पातालको फरक छ। तथापि उनीहरू दुवैबीच आफ्ना सन्तानलाई वंशजको आधारमा नेपाली नागरिकता बनाइदिने होड चलेको छ। लामो समय नेपालमा बसेर समाज र राष्ट्रलाई योगदान दिइरहेका व्यक्तिलाई नेपालीको पहिचान दिनुपर्छ। बेहोरा ढाँटेर होइन, सत्य बेहोराको आधारमा ससम्मानका साथ उनीहरूलाई पहिचान दिनु सरकारको दायित्व हो। त्यसरी सोचिंदैन भने बेहोरा ढाँटेरै भएपनि नागरिकता लिनु उसको बाध्यता हो। यस किसिमका नागरिकका लागि वैधानिकता प्रदान गर्नेतर्फ मुलुकको ध्यान जानुपर्छ। तर खरिद बिक्रीको आधारमा नेपाली नागरिकता लिएका विदेशीको हकमा भने समाज र राष्ट्र सचेत हुनैपर्छ। दोहोरो नागरिकताले अपराध निम्त्याउँछ। एक मुलुकमा अपराध गरी अर्को मुलुकमा सहज तरिकाले छिप्न चाहनेहरूले दोहोरो नागरिकता बनाउने गर्छन्। अशिक्षित, अचेतन र भ्रष्ट समाज एवं प्रशासन रहेको क्षेत्रमा अपराध मनोवृत्तिका व्यक्तिहरूले दोहोरो नागरिकता लिन सफल हुन्छन्। भारतीय वा नेपाली नागरिकले दुईतर्फी नागरिकता लिनु नेपाल–भारत दुवैका लागि खतरा हो। लामो समय अशिक्षा र अविकसित अवस्थामा रहेका बिहारका नागरिक नेपाल र भारतको दुईतर्फी नागरिकता लिन लालायित हुनुले प्रश्नचिह्न खडा गरेको छ। यसका लागि दुवैतर्फका समाज, प्रशासन र सरकार सचेत हुन जरुरी छ।
नागरिकता वितरणका लागि घुम्ती टोली खटेको छ। अघिल्लोपटकको टोलीले नेपालमा जन्म भई निरन्तर बसोबास गर्दै आएकाहरूलाई जन्मसिद्ध नेपाली नागरिकताको प्रमाणपत्र प्रदान गरेको थियो। विदेशमा जन्मिए पनि लामो समय नेपालमा बसेका र अरू मुलुकको नागरिकता नलिएका व्यक्तिहरूलाई पनि नेपाली नागरिकता दिनुपर्ने माग त्यसताका निकै बढेको थियो। उक्त माग सरकारले पूरा गरेन। नागरिकता पाउने प्रावधान नरहेपछि त्यस्ता बासिन्दाहरूले जन्म नेपालमैं भएको भनी बेहोरा ढाट्दै नागरिकता लिएका थिए। समाज, साक्षी, रोहबर र सिफारिसकर्ताहरूले समेत जानीबुझी सहीछाप गरेका थिए । अर्कोतर्फ बिहान भारतबाट नेपाल प्रवेश गरी साँझ नागरिकता लिएर फर्कनेहरू पनि थिए। जन्मको आधारमा नागरिकता प्राप्त गरेका बाबुको छोराछोरीलाई वंशजको आधारमा नेपाली नागरिकताको प्रमाणपत्र दिने निर्णय हाल सरकारले गरेको छ।
जन्मसिद्ध नागरिकता लिन सफल विदेशी नागरिक र विदेशको नागरिकता नरहेका र लामो समयदेखि नेपालमा बसोबास भई बेहोरा ढाँटेर नेपाली जन्मसिद्ध नागरिकता प्राप्त व्यक्तिबीच आकाश–पातालको फरक छ। तथापि उनीहरू दुवैबीच आफ्ना सन्तानलाई वंशजको आधारमा नेपाली नागरिकता बनाइदिने होड चलेको छ। लामो समय नेपालमा बसेर समाज र राष्ट्रलाई योगदान दिइरहेका व्यक्तिलाई नेपालीको पहिचान दिनुपर्छ। बेहोरा ढाँटेर होइन, सत्य बेहोराको आधारमा ससम्मानका साथ उनीहरूलाई पहिचान दिनु सरकारको दायित्व हो। त्यसरी सोचिंदैन भने बेहोरा ढाँटेरै भएपनि नागरिकता लिनु उसको बाध्यता हो। यस किसिमका नागरिकका लागि वैधानिकता प्रदान गर्नेतर्फ मुलुकको ध्यान जानुपर्छ। तर खरिद बिक्रीको आधारमा नेपाली नागरिकता लिएका विदेशीको हकमा भने समाज र राष्ट्र सचेत हुनैपर्छ। दोहोरो नागरिकताले अपराध निम्त्याउँछ। एक मुलुकमा अपराध गरी अर्को मुलुकमा सहज तरिकाले छिप्न चाहनेहरूले दोहोरो नागरिकता बनाउने गर्छन्। अशिक्षित, अचेतन र भ्रष्ट समाज एवं प्रशासन रहेको क्षेत्रमा अपराध मनोवृत्तिका व्यक्तिहरूले दोहोरो नागरिकता लिन सफल हुन्छन्। भारतीय वा नेपाली नागरिकले दुईतर्फी नागरिकता लिनु नेपाल–भारत दुवैका लागि खतरा हो। लामो समय अशिक्षा र अविकसित अवस्थामा रहेका बिहारका नागरिक नेपाल र भारतको दुईतर्फी नागरिकता लिन लालायित हुनुले प्रश्नचिह्न खडा गरेको छ। यसका लागि दुवैतर्फका समाज, प्रशासन र सरकार सचेत हुन जरुरी छ।