$type=ticker$count=12$cols=4$cate=0

गुणस्तरीय शिक्षाको लागि शिक्षकमैत्री विद्यालय प्रशासन

SHARE:

- बैद्यनाथ ठाकुर   
प्रवेशिका परीक्षा २०६८ को नतिजासँगै नेपालको शिक्षानीति तथा परीक्षा प्रणाली सर्वत्र चर्चा, चिन्ता तथा चासोको विषय बन्न गएको छ । यतिखेरको अध्ययन–अध्यापन तथा शिक्षानीति र परीक्षाप्रणालीबारे चासो साउन, भदौ महिनामा आउने बाढीले प्रत्येक वर्ष बगाएर लैजाने गरेजस्तै यस वर्ष पनि नबगाओस् । शिक्षानीति र परीक्षा प्रणालीमा आजको आवश्यकता सम्बोधन हुनेगरी संशोधन होस् जसले गर्दा २०६९ सालको प्रवेशिका परीक्षाको नतिजा प्रकाशन गर्दा फेरि यस्तै टीकाटिप्पणी र आलोचना सुन्न नपरोस् ।
    शिक्षानीति र परीक्षा प्रणालीमा जेजस्तो सुधार वा परिवर्तन गरिए तापनि त्यसलाई लागू गर्ने सरोकारवालाहरूको सोच, व्यवहार र चरित्र परिवर्तन भएन भने राम्रै नीति पनि असफल नहोला भन्न सकिन्न । शिक्षा क्षेत्रमा एउटा महत्त्वपूर्ण कडी हो शिक्षक । शिक्षा नीति र परीक्षा प्रणाली लागू गर्ने सबल पक्ष नै शिक्षक हो । त्यसैले शिक्षकको वर्तमान अवस्था कस्तो छ र कस्तो हुनुपर्दछ भन्नेबारे पनि छलफल हुन जरुरी छ ।
    २०२८ सालमा ल्याइदिएको शिक्षानीति अनुसारको विद्यालय प्रशासनमा अझै पनि खासै सुधार भएको देखिंदैन । विद्यालयमा सहज वातावरण कायम गरी पठनपाठनको राम्रो वातावरण तयार पार्ने, शिक्षकहरूसँग सुमधुर सम्बन्ध कायम गरी शिक्षकहरूको समस्या समाधानमा सहयोगी भूमिका निर्वाह गर्ने उद्देश्यका साथ विद्यालयभित्र प्रधानाध्यापकको परिकल्पना गरिएको हो । तर यो अपवादबाहेक कुनै पनि विद्यालयमा शिक्षकहरूको समस्या सुनिदिने, त्यसलाई निकास दिने र विद्यालयको पठनपाठन राम्रो गर्न व्यावहारिक योजना, सामूहिक बैठकबाट तय गर्ने, विद्यालयको आर्थिक आयव्यय पारदर्शी राख्ने तथा शैक्षिक क्रियाकलापलाई व्यावहारिक ढ·ले योजनाबद्धरूपमा अगाडि बढाउने काम कतै पाइँदैन । पञ्चायतकालीन सामन्ती मण्डले प्रवृत्ति हावी रहेको विद्यालय प्रशासनले अहिलेसम्म आम शिक्षकभन्दा आफूलाई ठालू ठान्ने तथा शिक्षकहरूलाई कमारो देख्ने चिन्तनमा सुधार आउन अति आवश्यक छ ।
    आजको महँगीको समयमा शिक्षकहरूको तलब स्केलले पनि उसको लालाबालालाई शिक्षादीक्षा दिन तथा घरपरिवारको आवश्यक खर्चसमेत पुर्‍याउन धौधौ भइराखेको अवस्था छ । घरपरिवारको आर्थिक समस्या समाधानको लागि शिक्षकहरू ट्युशनमुखी हुने, सामुदायिक विद्यालयमा मात्र नभई निजी संस्थागत विद्यालयहरूमा समेत पढाउनुपर्ने, शिक्षण पेशाको अलावा अन्य पेशा वा व्यवसाय शिक्षा नियमावली विपरीत भएपनि लाग्नैपर्ने अवस्थाले गर्दा पनि ऊ जति तयारीको साथ कक्षा कोठामा जानुपर्ने हो त्यसो गर्न कहिल्यै भ्याउँदैन । फलस्वरूप सामुदायिक विद्यालयहरूमा केवल औपचारिकतामा मात्र सीमित निरस ढ·ले ‘पढ–पढ भाइ हो’ को तालमा वर्षौदेखि अध्ययन–अध्यापनको भइरहेको सबैलाई थाहा छ तर पनि यसको उपचार खोज्न कोही पनि अग्रसर भएको देखिंदैन ।
    एकजना ठूला समाजशास्त्री तथा राजनीतिज्ञ दार्शनिकले भनेका छन्– “मान्छे के सोच्छ, के गर्छ र के गर्दैन यसको निर्धारण उत्पादन प्रणालीमा उसको भूमिका कहाँ छ, उसले हातमुख जोर्ने कार्य कसरी गरिरहेको छ यसले नै सबै कुराको टु·ो लगाउँछ ।” वास्तवमा शिक्षकहरू विद्यालयमा उपस्थित भएर पनि अनुपस्थित बराबर हुन्छन् । सशरीर उनीहरू विद्यालयमा रहन्छन् तर मानसिकरूपमा विद्यालयमा हुँदैनन् । अनेक खाले मानसिक तनाव शिक्षकहरूले झेल्नुपर्ने अवस्था रहेको छ । आफ्नै विद्यालयमा, त्योपनि प्रधानाध्यापकबाट काखापाखा खेप्नुपरेपछि शिक्षकहरू मानसिकरूपमा तनावमा रहने गरेकाले पनि त्यसबाट पठनपाठन प्रभावित हुने गरेको छ ।
    विद्यालयहरूमा प्राथमिक वा निमावि तहका शिक्षकहरूलाई माध्यमिक तहका प्रधानाध्यापकहरूले तहगतरूपमा होच्याउन खोज्ने, आफ्नो भ्रष्टाचार लुकाउन आसेपासेलाई शिक्षा ऐनविपरीत सहायक प्रधानाध्यापक वा इन्चार्ज वा अन्य पद सिर्जना गरी भत्ता बाँडेर निरङ्कुश सत्ता चलाउने र टिकाउने सोचका साथ अगाडि बढ्ने गरेकाले यसबाट उत्पन्न असहज वातावरणले सोझै विद्यार्थीहरूको पठनपाठनमा असर परिरहेको टडकारो देख्न देखिन्छ ।
    शिक्षकहरूको रुचि, चाहना, भावना तथा क्षमताअनुसार रूटिनमा विषयहरू दिनुभन्दा पनि दु:ख दिने मनसायले विषयको बाँडफाँड गर्ने, आफ्ना निकटकालाई मित्र र अधिकार खोज्ने तथा प्रधानाध्यापकको गल्ती औंल्याउने शिक्षकहरूलाई शत्रुवत् व्यवहार गर्ने, अपायक रूटिन बनाइदिने, पेश्कीजस्ता कुरामा समेत फरक व्यवहार गर्ने आदि कार्यले गर्दा पनि शिक्षकहरूले विद्यालय प्रशासनबाट शिक्षकमैत्री व्यवहार प्राप्त गर्न सकेका छैनन् । जबसम्म एउटा शिक्षकले शिक्षकमैत्री व्यवहार विद्यालय प्रशासनसँग प्राप्त गर्दैन तबसम्म विद्यालयको सम्पूर्ण कार्य केवल औपचारिकतामा अगाडि बढिरहन्छ । औपचारिकताको लँगौटीले शरीरको संवेदनशील अ· त छोप्न सकिन्छ तर त्यतिले मात्रै सभ्य गणना सकिंदैन । ठीक त्यसैगरी विद्यालयको आर्थिक हिसाबकिताबलाई बन्द कोठामा औपचारिक लेखापरीक्षकसँग हरियो मसी लगाएर वैधता दिन सकिन्छ तर त्यतिको भरले मैले भ्रष्टाचार गरेको छैन, म भ्रष्ट होइन भन्ने प्रमाणित गर्न सकिंदैन । शैक्षिक माफियाहरूको कमिशनको गोलचक्करबाट जबसम्म शिक्षा क्षेत्रलाई बाहिर निकालिंदैन, शिक्षानीति र परीक्षा प्रणालीजस्तो बनाएपनि त्यसले अपेक्षित नतिजा हासिल गर्न गार्‍हो पर्छ ।
    शिक्षा क्षेत्रमा मरीमरी काम गर्ने नै शिक्षक हो, तर शिक्षकले तलबबाहेक विद्यालयबाट केही पनि अतिरिक्त सुविधा पाइरहेको छैन जबकि एउटा प्रधानाध्यापक जो कक्षा पनि लिंदैन र केवल हस्ताक्षर धस्काएर लाखौं रुपियाँ भ्रष्टाचार गरी माथिको कमाइ गरिरहेको अवस्था सबैको सामुन्ने प्रस्ट नै छ । एकजना शिक्षक नियुक्त गर्नुपरेमा एक लाखदेखि ४ लाखसम्म सजिलै डकारसमेत नलिएर खाइदिने यथार्थ सर्वविदितै छ । एउटा परीक्षामात्र सञ्चालन गर्दा स्तरअनुसार (प्रावि, निमावि, मावि र उच्च मावि) दश हजारदेखि तीन लाख रुपियाँसम्म खाइदिने गरेको अवस्था सबैको अगाडि छ । सरकारले निश्शुल्क वितरण गर्न पठाएको पाठयपुस्तक बापतको कमिशनसमेत विद्यार्थी सङ्ख्याअनुसार पचासौं हजार खाने गरेको अवस्था छ । त्यसबाहेक पेट्रोल खर्च भनेर हजारौं रुपियाँ लिने गर्दछन् । दैनिक भ्रमण भत्ता तथा शिक्षा कार्यालयबाट आउने तलबभत्ताबाहेकको अन्य शीर्षकको रकमसमेत भ्रष्टाचारको शिकार हुने गरेको छ । यी सबै खेल आम शिक्षकको अगाडि भइरहेको हुन्छ अनि शिक्षकहरू जो विद्यालय प्रशासनबाट मैत्रीपूर्ण व्यवहारसमेत पाइरहेको हुँदैनन्, प्रत्येक कुरामा झर्कीफर्की सुन्नुपर्ने भएपछि सामुदायिक विद्यालयमा पठनपाठनको स्तर के होला ? 
    समय परिवर्तनशील छ । समयअनुसार जो परिवर्तन हुन सक्दैन ऊ इतिहासको रछ्यानमा फ्याकिनुपर्छ भन्ने यथार्थलाई हाम्रा प्रधानाध्यापकहरूले बिर्सनुहुँदैन । जापान र बेलायतमा अझै पनि संवैधानिक राजतन्त्र छ, त्योपनि सम्मानित अवस्थामास किनभने उनीहरूले आफूलाई समयानुसार परिवर्तन गरे तर राजा ज्ञानेन्द्रले समयलाई चिन्न सकेनन् र २३९ वर्षको पुख्र्यौली राजसंस्थाबाट हात धोए । हिजोसम्म प्रधानाध्यापकको अगाडि कुरा गर्न सड्ढोच मान्ने शिक्षक आज अख्तियारमा मुद्दा दर्ता गराइरहेको अवस्था स्वयं प्रधानाध्यापकले नै सिर्जना गरेको हो भन्ने कुरा जुन दिन प्रअहरूले आत्मसात गरेर भ्रष्ट आचरण छोडी शिक्षकहरूसँग पारदर्शी भई मैत्रीपूर्ण समान व्यवहार गर्न थाल्छन् त्यो दिनदेखि नेपाली शिक्षकमा गुणस्तरीयताको अपेक्षा सजिलै पूरा हुनेछ ।
neelambAd
Name

(स्थानीय समाचार ,1, %प्रमुख समाचार ,1, खेलकूद ,25, मन्तव्य ,3, सम्पादकीय ,27,(७ अप्रिल–विश्व स्वास्थ्य दिवसको उपलक्ष्यमा),1,(सन्दर्भ: ५८ औं राष्ट्रिय सहकारी दिवस,1,(स्थानीय समाचार,7,%प्रमुख समाचार,3,१५ अगस्त,6,२० चैत्र २०७१),1,२०७७ सालको वार्षिक राशिफल,1,main news,8,pramuk samachar,1,recent,5,अन्तरार्टिय समाचार,10,अन्तराष्ट्रिय समाचार,105,अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा दिवस,1,अन्तर्वार्ता,28,अर्थ विशेष,129,अर्थ-उद्योग-वाणिज्य,710,अर्थ–उद्योग–वाणिज्य,29,अर्थविशेष,390,असार १५: धान दिवस,1,आइतवार विशेष,441,आजको बहस,16,आयुर्वेद,77,आर्थिक समाचार,136,आलेख,3,इतिहास,11,उपन्यास,11,एकाङ्की,4,एकाङ्की नाटक,2,कथा,55,कबीरा खडा बजार,216,कविता,44,कानुनी परामर्श,61,कुरोको चुरो,41,कृति समीक्षा,3,खेलकूद,1780,खोजीनीति,2,गजब,2,गुड फ्राइडे,1,गुरुनानक जयन्ती,1,गुरुनानक देव जयन्ती विशेष,1,चिठ्ठी,1,चियोचर्चा,1,जनसरोकार,2,जीवनी,2,जीवशास्त्र,1,जीवेम शरदः शतम्,1,जीवेम शरद: शतम्,1,जैव विविधता दिवस,1,टाकन–टुकन,54,टाकनटुकन,18,तथ्याङ्क,1,दृष्टिकोण,1,धन्वन्तरि जयन्ती,1,धर्म दर्शन,5,धर्म संस्कृति,10,धर्म–संस्कृति,115,नारी हस्ताक्षर,3,नारी हस्ताक्षर,6,नियतिको फल,1,नियात्रा,2,नीति वचन,1,पाठक पत्र,54,पाठक प्रतिक्रिया,22,पाठक मञ्च,58,पाठकमंच,42,पुस्तक समीक्षा,10,पोषण,2,पोषण/आहार,3,प्रजापिता ब्रह्माबाबाको ४७ औं अव्यक्ति दिवस,1,प्रतीक दैनिक,2264,प्रमुख समाचार,3585,प्रविधि,3,प्रवृत्ति र मनोवृत्ति,2,प्रसङ्गतरङ्ग,4,प्रसङ्गवश,1,फरक,145,फरक मत,2,फिचर,456,फिचर समाचार,81,फोटो,8,बाटिका,441,बुद्ध जयन्तीको उपलक्ष्यमा,1,बेलाको बोली,1,ब्रह्मा स्मृति दिवस,1,भानु जयन्ती,1,भाषा,1,भाषा/संस्कृति,1,भ्यालेन्टाइन डे,1,मजदुर दिवस विशेषः,1,मतमतान्तर,1,मतान्तर,1,मनोरन्जन,9,मन्तव्य,483,महाभारतबाट सङकलन तथा अनुवाद,231,महाभारतबाट सङकलित,16,महाशिवरात्री,1,महिला सरोकार,1,महिला हस्ताक्षर,1,मानवीय व्यवहार,1,यात्रा,29,यात्रा संस्मरण,3,यात्रानुभव,1,युग परिवर्तन कसरी र कहिले,3,युवा आवाज,1,राशिफल,2,रोचक,18,लघुकथा,32,लोक/संस्कृति,11,लोकविश्वास,2,लोहिया जयन्ती,1,वाटिका,553,वातावरण,1,वि.सं. २०७७ सालको वर्षफल,1,विज्ञान प्रविधि,3,विज्ञापनको लागि सम्पर्क,1,विश्लेषण,1,विश्व एड्स दिवसको उपलक्ष्यमा,1,विश्व सन्दर्भ,3,व्यक्तित्व,1,व्यङग्य,27,व्यङ्ग्य,35,व्यङ्ग्यम्,5,शिक्षा नेपाल,10,शिक्ष्f नेपाल,487,सङ्कलन तथा अनुवाद,35,सन्दभ: विश्व मधुमेह दिवस,1,सन्दर्भ ः विवेकानन्दा दिवस,2,सन्दर्भ - महिला हिंसा,3,सन्दर्भ - मानव अधिकार दिवस,1,सन्दर्भ : क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भ : चुरे दिवस,1,सन्दर्भ : बाल दिवस,1,सन्दर्भ : रमजान,1,सन्दर्भ ६१ औं राष्ट्रिय क्षयरोग दिवस,1,सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय हिन्दी दिवस,1,सन्दर्भ गाँधी जयन्ती,1,सन्दर्भः गुरु नानक जयन्ती,1,सन्दर्भ भानुजयन्ती,1,सन्दर्भः भारतको स्वतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ मोती जयन्ती,1,सन्दर्भः योग दिवस,1,सन्दर्भ रक्तसञ्चार सेवा दिवस,1,सन्दर्भ विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ- विश्व वातावरण दिवस,1,सन्दर्भ- श्रीकृष्ण जन्माष्टमी,2,सन्दर्भ-विश्व पर्यटन दिवस,1,सन्दर्भ– शहीद दिवस,1,सन्दर्भ: २६ जनवरी,8,सन्दर्भ: नारी दिवस,2,सन्दर्भ: बाल दिवस,2,सन्दर्भ: भारतको ६४औं गणतन्त्र दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको ६९औं स्वतन्त्रता दिवस,1,सन्दर्भ: भारतको स्वतन्त्र दिवस,2,सन्दर्भ: रमजान पर्व,1,सन्दर्भ: रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व एड्स दिवस,3,सन्दर्भ: विश्व बाल दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व मौसम दिवस,1,सन्दर्भ: विश्व रेडक्रस दिवस,1,सन्दर्भ: वीपी जयन्ती,1,सन्दर्भ: श्री गुरु अर्जुनदेवजी महाराज शहिदी दिवस,1,सन्र्दभ विश्व पर्यावरण दिवस,1,सम–सामयिक,1,समय–सन्दर्भ,9,समयान्तर,301,समसामयिक,28,समाचार विश्लेषण,3,समीक्षा,1,समीक्षा समाहरण,1,सम्पादकीय,3049,सरोकार,46,संस्कृति/साहित्य,3,संस्मरण,15,साहित्यवार्ता,1,साहित्यात्मक,5,सिर्सियाँ नदी प्रदूषण प्रकरण,2,स्तवतन्त्र विचार,254,स्थानीय समाचार,12448,स्मृति,2,स्वतन्त्त विचार,2,स्वतन्त्र विचार,2833,स्वान्त सुखाय,88,स्वान्तः सुखाय,14,स्वान्तः सुखायः,140,स्वान्त सुखाय:,132,स्वान्त–सुखाय,157,स्वायन्त सुखाय,22,स्वास्थ्य चर्चा,49,हाम्रो बारेमा,2,हास्य एकाङ्की,1,हास्यव्यङ्ग्य एकाÍी,1,
ltr
item
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक : गुणस्तरीय शिक्षाको लागि शिक्षकमैत्री विद्यालय प्रशासन
गुणस्तरीय शिक्षाको लागि शिक्षकमैत्री विद्यालय प्रशासन
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_LkzGnCV1o5hNCLSmJPyFHzXw_bYQwLYj4CKZ2aikINFq2zJC8GtaTfezx57LQguGTi_ZIK3KLei2TcL_JGU0cBA25Uo5SdACSIAKZSmzp8fJ65UtH9WL2LRoUZOrnZCq5OaUrFFm6v4/s200/vaidhnath.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_LkzGnCV1o5hNCLSmJPyFHzXw_bYQwLYj4CKZ2aikINFq2zJC8GtaTfezx57LQguGTi_ZIK3KLei2TcL_JGU0cBA25Uo5SdACSIAKZSmzp8fJ65UtH9WL2LRoUZOrnZCq5OaUrFFm6v4/s72-c/vaidhnath.jpg
Prateek Daily । प्रतीक दैनिक
https://www.prateekdainik.com.np/2012/06/blog-post_3187.html
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/
https://www.prateekdainik.com.np/2012/06/blog-post_3187.html
true
6917042177189007432
UTF-8
सबै हेर्नुहोस् केही भेटिएन थप विस्तृत जवाफ दिनुहोस् Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS सबै हेर्नुहोस सिफारिस गरिएको वर्गीकरण समाचार संग्रह खोज्नुहोस् सबै पोस्ट Not found any post match with your request गृहपृष्ठ Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec भर्खरै एक मिनेट अघि $$1$$ एक मिनेट अघि एक घण्टा अघि $$1$$ एक घण्टा अघि हिजो $$1$$ हिजो $$1$$ एक साताअघि पाँच साताअघि Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy